دیوانی کوردی/ی

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
دیوانی کوردی  (1850)  by کوردی
پیتی ی

1[edit]

ناوی عیشق هەرگیز نەبووبایە لە دنیا، کاشکی تۆی لە بۆ دەرمانی چاو نەبوایە پەیدا، کاشکی
هەر لە ئەووەڵ قورقوشم بکرایە چەشمەی مەنبەعی ڕیشەیی گیاشی نەڕوایە لە سەحرا، کاشکی
کەس لە ڕەویەی عەشق و ڕێگەی عاشقی موخبیر نییە شێت و شەیداتر ببووبایە زوڵەیخا، کاشکی
حاڵی مەجنوون خۆ لەرێی عیشقا نەبوو غەیرەز ستەم عومری سەرفی بوت دەکرد لەجیاتی لەیلا، کاشکی
ئەسڵ ئەگەرچی عیشقە دڵ مایەی فەساد و فیتنەیە ڕیشە کەن بایە لە سینەمدا لە مەودا کاشکی
دڵ لە سینەمدا نەماوە چاو گرفتاری دەکا کوێر و نابینا بوومایە وەک «حەمیلا»، کاشکی
کوردی ئەم وەختە کە زانیت چاو و دڵ دوشمن بە تۆن خۆت کەنار گرتایە تا نەبوایی ڕیسوا، کاشکی

2[edit]

بۆ فریوی عاشقان و جەزبی دڵ وا ماهیری ڕەنگە شاگردیت بکەن میهتەر نەسیم و سامری
بەختی ئەو ئوستادە سووتێ دەرسی سیحری پێ کوتی وا کە تۆی بەردایە گشت عالەم بە مەکر و ساحیری
کافریش ڕەحمێ بە یەخسیر و زەلیلی خۆی دەکا ساوەرە ڕەحمێ بە حاڵم کە ئەگەرچی کافری
گەر بە خەنجەر تیکە تیکەم کەی لە سەر ڕێم دابنێی دەست لە تۆ هەڵناگرم هەر تۆم لە خەڵکی چاتری
چونکە هاو چەشنت لە ئیقلیمی مەلاحەتدا نیە سا وەکوو خوسرەو هەمیشە لێدە کووسی نادری
هەروە کوو ڕۆح و دڵم دووری لە پێش چاوم دەڵێی لەم دڵەی پڕ دەرد و میحنەتما بە دایم حازری
کوردی لێت بێ سەد ئەمانەت هەرکە ئەمشەو جومعەیە تا سبەینێ قەت مەبە غافڵ لە زیکری قادری

3[edit]

برادەر! بۆ چی وا بێ سوێند و شەرت و عەهد و پەیمانی؟ لە من بێزاری دایم یاری ئەغیار و ڕەقیبانی
ئەمن دادم لە دەست بێ عەهد و شەرتیت بوو ئەمێستاکە لە سەر ڕێی بێوەفایی وا دیارە زۆر بە عینوانی
دەڵێن زۆر توند و بەدخوو تورکی یەکجار مەست و بێباکی بە توندی و مەستی و بەدخووییتا دیارە لە یارانی
بە تیغی ئەبروانت بووی بە جەللادی هەموو عالەم دەڵێن دەروێش و سۆفی و تۆبەکار و نوێ موسوڵمانی
هەموو ئێران موسەخخەر بوو بە غەمزەی چاوەکەت گۆیا لە لای خۆشت غەریب و بێ کەس و مەحکووم و میهمانی
لە ترسی موددەعی یارای ڕوانینم نییە هەرگیز بە فرسەت جار جارە مەر نیگاهێ کەم بە پەنهانی
دەزانی گەرمە بازاڕی جەماڵت تا دوو ساڵی تر لەگەڵ کڕیارەکانت بۆیە یەکجار وا گرانجانی
لە لای هیچ کەس ڕەوا نابێ مەڕام و مەقسەدی هیجری سەری حاجەت بەرە بەر بارەگای غەوسی سولەیمانی

4[edit]

ڕوخی وەک گوڵ تەنی وەک سیم لەبی وەک لەعلی ڕۆممانی دەهان وەک فەندەق و غەبغەب وەکوو نارنجی ئێمانی
فەقێی یاخۆ نیزامی یانە خۆ پێشخزمەتی شاهی؟ دوڕی مڵکی سلێمانی؟ ڕەئیسی ئێلی جافانی؟
بە حوسنی یۆسف ئاسات و بە خوڵق و لوتفی شیرینت چراغی بەزمی خوسرەو، نووری دیدەی پیری کەنعانی
بە زاهیر سادە لەوحی وەک ڕوخت، وەحشی وەکوو دیدەت لە دڵدا بۆ حەکیمی و عاقڵی، ئوستادی لوقمانی
عەڕەب ئەندام و فارسی کەلام و تورک ڕەفتاری نیگاهـ ئاهوو، ڕەوت کەبکی، زمان توتی خۆش ئەلحانی
ئەگەرچی قادری بۆ قەتڵی من، فیکرێ بکە قوربان لە سەر سەفحەی ڕوخت وەختە عەیان بێ خەتتی ڕەیحانی
وەکوو بولبول فوغان کە دائیمەن کوردی لە دەوری گوڵ وەکوو قومری بناڵێنە لە تاو سەروی خەرامانی

5[edit]

بە ئەبرۆ و خەتت و خاڵ جوانی، بە باڵا چوست و چالاکی بە زاهیر بێچووە دەروێشی، بە دڵ جەللادی سەففاکی
بە ئاوێنەی ڕوخ ئەسکەندەر، بە جامی دیدە جەمشیدی بە تەختی سینە پەروێزی، بە ماری زولف زەححاکی
سوپای خەت هات و غەیری تیغ کەسێ ناتوانێ مەنعی کا بە دەریای عیلمەوە هیچم نەکرد با بچمە دەللاکی
لە ڕق باوکی بگریێم یا لە بۆڵەی دایکی هاوار کەم؟ لە زوڵمی خۆی بناڵم یا لەبەر جەور و جەفای کاکی؟
گەلی سۆفی ئەوا هاتن کە میراتی فەقێ بەش کەن بەڵێ مەعلوومە خۆ وەحشی کە مرد سەگ دەچنە سەر لاکی
عەجەب دەست و گریبانم بووە کوردی لە دنیا غەم مەگەر قسمەت بوو بۆ من ڕۆژی ئەووەل عیجز و غەمناکی؟

6[edit]

کەوا دارایی زەڕ کوتەک، کەمەر چین، جوببە گوڵناری کڵاو لار، چاو خومار، شیرین سوار، خاڵ میشکی تاتاری
کە مانی هاتە سەر کێشانی ئەبرۆی تۆ لە پاش چاوت لە مەستی دەستی وا لەغزی کە کەچ هات خەتتی پەڕگاری
گوڵ ئەمڕۆ خۆی موقابیل کرد لە لای خەڵقی بە ڕوخسارت بەڵێ هەر دەم دڕاو و هەرزەگۆن مەحبووبی بازاڕی
دوعام کرد چاوەکەت خۆش بێ کە خۆش بوو ئەمنی بیمار کرد ڕەفیق! ئامان! دوعا کەن ڕەببی زاڵم هەر بە بیماری
ئەگەر تۆ ڕاست دەڵێی و قاتڵی دڵ بی، ئەدی بۆچی درۆزن تیری موژگانت بە خوڕ خوێن دێ لە سۆفاری؟
وەکوو فەووارە خوێن دەتکێ لە گۆشەی میحوەری گەردوون لە چاوەی چاوەکانی من لە دووریت هێندە خوێن باری
مونەججیم گۆشەیی چاوتی کە دی نووسی لە تەقویمدا کە ئەمساڵ زوزەنەب تالع بووە، ئیفسادە ئاساری
ئەتۆش تەقلیدی زولفی یار دەکەی وا دیارە ئەی عەقرەب حەیا هەروا لە چاودا، چی بڵێی ئەی کوێرە موختاری؟
چوار چت قەت مەکە خواهیش لە چوار کەس کوردی تا ماوی لە خۆت عەقڵ و لە دڵ سەبر و لە بەخت ئیمداد، لە یار یاری

7[edit]

مەگەر ناڵینی من هاتۆتە گۆشی کە وا کردوویە تەرکی سورخ پۆشی؟
خەڵاتی دڵبەری و شۆخی کە دەدرا لە پاش یۆسف موزەییەن بوو بە دۆشی
بەهاری گوڵشەن و حوسن و جەماڵە بە سوخمەی سەوز و دۆشی بادەنۆشی
فەلەک تۆش عاشقی وەک من، کە ئەمشەو خەریکی ناڵە و گریە و خرۆشی
مەدە وەعزم لە تۆبەی عیشقی، زاهید! ئەگەر ساحیب کەماڵ و عەقڵ و هۆشی
لە من بەدتر دەبی زاهید! ئەگەر تۆش شەڕابی دەستی مەحبووبەی بنۆشی
غەرەز بۆ فەوتی کوردی بوو کە فەوتا ئیتر بۆ کێیە ناز و خۆفرۆشی؟

8[edit]

چاوەکەم بۆ چی لەگەڵ عاشق ئەمەند دەعوا دەکەی؟ چونکە مەعشووقی بە قوربان عاشقت ڕیسوا دەکەی
دائیمەن کارت جەفا و هیجران و دەرد و غوسسەیە قوڕ بە سەر عاشق، ئەتۆ مەعشووقی بۆیێ وا دەکەی
کۆمەڵی عاشق ئەمێستا وێڵ و سەرگەردانی تۆن جارێ ناپرسی لە کوێن گۆیا لە لای خۆت چادەکەی
حاکمی، نابێ بە دادی بێکەساندا ڕابگەی؟ تۆ دڵی خەڵقی دەبەی ئێستاکە وا حاشا دەکەی
ئێمە وا ڕۆیین بە مەئیووسی لە لات دەوڵەت زیاد دا بزانین عەبدی وەک ئێمە لە کوێ پەیدا دەکەی؟
دڵ ئەوا لۆمەم دەکات و پێم دەڵێ کوردی ئەمن گەر شکایاتم حەقە بۆچ وا قسەی بێجا دەکەی؟

9[edit]

شَيخْتَني بِهِجرك واللّه ياصبي ڕەحمت برا لەبۆ کەی و هیجرت هەتا بە کەی؟
دایم لە دەوری خاڵی ڕوخت بێقەرارە دڵ هەر وەک لە دەوری قوتبی فەلەک دائیرەی جودەی
وەک گوڵ جگەر بە خوێنم و وەک لالە دڵ بە داغ بۆ سێوی ڕووت شەقایقی ڕووم ڕەنگی بوو بە بەی
هات جەیشی خەت لە سەفحەی ڕووت ماڵی کاولم هیندووش تەماعی کردووە تەسخیری مڵکی ڕەی
تا فەڕشی جوودی تۆ لەسەر ئەم عەرزە ڕاخرا مەشهوورە فەڕش بەزلەتی حاتەم بە ناوی تەی
بەهمەن سفەت بە تیری غەم ئەسفەندیاری دڵ ئوردیبەهەشتی عەیشی بەدەل بوو بە مانگی دەی
هیجری لەبەر فیراقی ئەتۆ غەرقی هیجرەتە ڕەحمت برا لە بۆ کەی و هیجرت هەتا بە کەی؟

10[edit]

شۆخی دڵ ئازاری یاری سەرسەری! کافرەی تورکەی لە مەزهەب بێ بەری!
بۆچ لەلای تۆ قەتڵی عاشق واجبە؟ قەسدە سەر لێم دا بە دەست و خەنجەری
ڕۆح و تەن تەسلیمی شمشێرت دەکەم گەر بزانم تۆی بە قەتڵم مشتەری
نیم نیگای چاوت دڵ و دینی ڕفاند چاوەکەم! مەعلوومە تۆ تاڵانگەری
بەم سوپای کاکۆڵ و تابووری موژەت فەوجی سەربازە لە پشتی لەشکری
ئەتۆی بەهرامی شێرئەفگەن کەوا لائیقی تاج و نگین و ئەفسەری
شۆخ و مەحبووب و لەتیف و نازکی چاو غەزاڵ و نەونەمام و نەوبەری
گەوهەرت کوردی وەکوو خەرموهرەیە چونکە خۆت بەدتاڵعی، بەد ئەختەری