دیوانا مەلایێ جزیری/ی

by مەلایێ جزیری

←قافییا و

دیوانا مەلایێ جزیری  (1630)  by مەلایێ جزیری قافییا ی

قافییا ێ→

نێرگزا مەست و خەرامان د سەحەرگەهـ کو مەشی

نێرگزا مەست و خەرامان د سەحەرگەهـ کو مەشی	بشکفت سفەت غونچە ژ چارا ئەرەشی
شمشاد ب مەش سووسن و سونبول ب سەما تێن	ئەی سەروێ خەرامان کو تو جارەک بمەشی
ڕۆم و عەجەمێ گرتییە ئۆغلمە ب سەف سەف	جوهتێ موغولان هاتنە جەنگێ حەبەشی
وەک زەررە هەرێ سینە ژ مهرا تە شەفەق دا	بوو شوهرەیێ ئافاتێ ب خورشیدێ وەشی
کی دەستە ژ قودرەت وە کشاندی وە ڕەشاندی	قەوسێ دو هلالان ل بەیازێ ب ڕەشی؟
چەندان تە بوت ولاتێ نسارێ قەدەمینە	ئعجاز مەکە ڤێ کو تو ژ نەسلێ قورەشی
ئەی دل ژ کەڤانێ هەلەک ئەختەرمە شەهیدی	مننەت کو تو ئەختەرمەیێ قەوسێ ب وەشی
دەربا جەگەرێ بوو کو مە ئەڤ نالە ژ دل هات	ما ئاهـ و فەغانان دکرت کەس ژ خوەشی؟
وەک توولە ل پەی مووچە ل دۆرێ چەرخیم ئەز	چخ کر مە حەبیبێ گۆ: تو ناری بقەشی!
«الله» چ تەبیعەت بەشەری خوە نە مەلایی	ڤێ جەور و جەفایێ تو پەیاپەی دکەشی

ب حوسنا «أحسنِ التَقویم» و زاهر سوورەتێ زاتی

ب حوسنا «أحسنِ التَقويم» و زاهر سوورەتێ زاتی	نەزەر دی «عَلَّمَ الأسَماء» و باتن عەینی مرئاتی
د پابووسا سەمەن سایێ م نێری بەژن و بالایێ	«لَعَلی أَبْلغُ الأسْبابَ، اَسبابَ السَّمواتِ»
ژ ڤی تەقویمێ ئنسانی نەزەر دا سررێ سوبحانی	«فَهذا ألْوَجهُ مِنْ اَجْلی بَراهين و آياتِ»
کو نوورێ لامع دت ل توورێ قەلبێ جامع دت	د سەیرا «بَرْزَخُ الأسْماء، نِهاياتُ بِداياتی»
نشانێن توورە توغرایان د وەسفێن زوهرە سیمایان	«لِعِنْوانِ التَّجَلی مِنْ بَراعاتِ الْعِباراتِ»
دلۆ وەر سەیرێ بالایان د گولزارا سەمەن سایان	«بِها تَهْتَزُ باناتُ لَنا مِنْ مَيْسِ قاماتِ»
سەمایا جوملە دێم دوڕ تێ ب ئعجاز ئەهلێ سوڕ پوڕ تێ	«بِها تَصْطَفُ قاماتُ بِعيدان وَ ناياتِ»
سەمایێ ڕاست و چەپ تینن شەمالێن خاسسە هلتینن	«فَيَا للهِ فی مَيْلاتِها مِنْ عَطْفِ باناتِ»
ببێژن غەمزە ئەلماسێ: ب زمزم بینە شەهکاسێ	کو حەل کت مەعنەیێن ئاسێ «فَيا هَيّا لَنا هاتِ»
د بینی نەغمەیا چەنگێ دەما ئاڤێتە ئاهەنگێ	ب قانوون وێ دخوونت مە «لِميعاد وَ ميقاتِ»
نەوایا موترب و نایێ، فەغان ئاڤێتە جەوزایێ	«فَيا هَيا بكاسات، وَ يا هَيا بطاساتِ»
ژ ڕەمزێن غەمزە چالاکێ ب دل دێ بێنە ئدراکێ	«مَعانِ لَمْ يَسَعْها اللَّفْظُ مِنْ ضَيْقِ العِباراتِ»
ژ نازەک نێرگزا نازک د سەهمێ دی مە ئعجازەک	«وَكَمْ مِنْ خَشْفِ غِزلان أهابَتْ لَيْثَ غاباتِ!»
نە تەنها پێشبەرێ یارین ژ ئەمرێ «كن» خەبەردارین	«وَ مَنْ أهْواهُ سارِ فی مَساری كُلّ ذَرّاتی»
«هُوَ الأوَّلْ، هُوَ الآخِرْ، هُوَ الظّاهِرْ، هُوَ الباطِنْ	هُوَ الْمَعْبود وَ الْمَشْهودُ فی كُلّ الهُويّاتِ»
ژ لاشەیئی ژ مەعدوومی مە ناسی سڕڕێ قەییوومی	«سُجُودی فی تُرابِ الْمَحْوِ مِنْ اَعْلی الْمَقاماتِ»
ب حەق ڕندێ خەراباتم ژ دێرێ ڤی دەمی هاتم	چ هێڤی هوون دکن ئیرۆ ژ ڤی ڕندێ خەراباتی؟
د عشقێ شەیخێ «ثانی» مە ب دل بەحرێ مەعانیمە	«الذی حِجر وَ ذی قَلْبِ شِفاءُ فی اِشاراتی»
د ئقلیمێ سوخەن میرم د شعرێ دا جەهانگیرم	«وَ يعلو مَوكِبَ الْعُشّاقِ أَعلامی وَ راياتی»
چ خوەش نوورەک زەلالی تو د قەلبێ من شەمالی تو	«وَ قَلْبی حَيْثُ فِيهِ الْحُبُ مِصْباحُ بِمِشْكاتِ»
تەقازا وە دکر حکمەت کو چەرخ و لەولەب و بابن	«هُوَ الْفَعَالُ لا تَغْتَر بِأَسبابِ وَ آلاتِ»
ئەزەل عەینی ئەبەد یەک ئانە دەییوومی و قەییومی	تەنەززول تێتە تەفسیلێ «بآناتِ و أوقاتِ»
«تَعالی الله» ژ ئحسانی ب دلداری ب دلدانی	مەلا ئیرۆ تە کر پاشا، ل سەر چەهڤێن مەلێ هاتی

لاتێ حوسنی و شەهێ خووبانی

لاتێ حوسنی و شەهێ خووبانی	ب خوە هەم خانی و هەم خاقانی
یووسفێ ثانی تو ئیرۆ خانم	کو ب حوسنا خوە نەدیری ثانی
ب سوڕ و هەیبەت و سەهمێ خوە پەری	ب تە شێتن ل بوتان سولتانی
ب تەبلخانەیێ شاهی وەرە تەخت	کو تو ئیرۆ شەهێ کوردستانی
کاکولێ بەردە ب سەر خال و خەتان	کو موسەلسەل بنومت ڕەیحانی
ئسمێ ئەعزەم مە دڤێ چل ئسمی	ژ دو حەرفان ب موعەمما زانی
چ بەرات بوو وە ب سەر دا کاکول	چین ب چین مەست ب توغرا ڕانی
تە چ حاجەت ب سولەیمانییێ حوسنێ	خاتەمەک لەعلە ب گەوهەر ئانی
چ خەت ئشکەستە موسەلسەل یا رەب	کو تە پێ نەسخ کری دیوانی
گەر چ پوڕ خال و نشانی ئەمما	ب نشانی کو تو بێ نشانی
ئەی پەری حووری سرشتێ هەر چەند	ب بەشەر ئادەمی و ئنسانی
سوڕێ سوبحان تە ژ حوسنێ دنومت	«أحسن الله» ژ سوڕا سوبحانی
چ حەدێ عەقلە قیاسێ تە کرت؟!	ئەڤە بورهان کو تو بێ بورهانی
مە تەمەننا ژ نەسیم خاکێ ڕەهێ کر	پێ بکین دیدە و دل نوورانی
نەفەسەک بێ تە مە نایێ «بالله»	نە تنێ ڕووحی تو ڕووح و جانی
سەد هەزاران ژ تە پەیکان د دلن	لێ ل سەر وێ مە تنێ دەرمانی
تە برینێن مە کەواندن دیسا	ژ نوو ئاگر تە ل داغان دانی
تە مەلا پوڕ د جەگەر گەزمەنە لەو	وە پەریشانی و پوڕ ئێشانی

ئەی شەهەنشاهێ موعەززەم حەق نگەهدارێ تە بی

ئەی شەهەنشاهێ موعەززەم حەق نگەهدارێ تە بی	سوورەیێ «إنا فتحنا» دۆر و مادارێ تە بی
هەر کنارێ پێڤە وەرگێڕی عنانێ هممەتێ	زوهرە بی پەیکێ تە و کەیوان رکێبدارێ تە بی
دائما مەنزلگەها سوورا تە بت بورجا شەرەف	تالعێ فەرخوندە و بەختێ سەعید یارێ تە بی
سەبعەیێ سەییارە و نەهـ چەرخێ سەرگەردان بڤێ	گەردش و دەورێ عەجەب دەر خدمەت و کارێ تە بی
ماهتابا دەولەتێ یەک پەرتەوەک شەمعا تەبت	ئافتابا رەفعەتێ بەرقەک ژ ئەنوارێ تە بی
لامعێ فەتحا ئەزەل بەرقێ ژ بەر تاجێ تە دت	کەوکەبا سەعدا ئەبەد نەجمەک ژ سەییارێ تە بی
بەرقێ سوببووحی کو ئشراقێ ل سەد جانان ددت	ئەو کو کەشفا دل دکت ڕەمزەک ژ ئەسرارێ تە بی
ڕایەتا فەتحێ ب نەسرا «لم يزل» مەنشوور بوو	شەهسوارێ فەررێ سوبحانی عەلەمدارێ تە بی
نەی تنێ تەبریز و کوردستان ل بەر حوکمێ تە بن	سەد وەکی شاهێ خوراسانێ د فەروارێ تە بی
گەر چ دەر ئقلیمێ رابع هاتی تەختێ سەلتەنەت	پادشاهێ هەفت ئقلیمان سەلامکارێ تە بی
چیمەنا سولتانییێ یەک لالەیەک باغێ تەبت	گولشەنا خاقانییێ خارەک ژ گولزارێ تە بی
ئێ ژ ئەمرێ تەی موکەررەم سەرکەشی کت شوبهی شەمع	بەر سەرێ تیغێ تە و مەقتوولێ مووکارێ تە بی
شاهباز ئەر چەند پەروازێ ب بالا بێت و ڕەت	دێ د نێڤ تۆڕا تە بێت و سەیدێ شونقارێ تە بی
شاهێ پوڕ هەیبەت ددێرت لێ ب سەهمێ زێدەها	ساعەتا غەفلەت خویا بی کووز د بن بارێ تە بی
هەر سەرێ دەولەت هەبت دێ هەر د نێڤ بەندا تە بت	هەر کەسێ عاقل بتن دێ هەر د چووکارێ تە بی
ئێ دڤێ ئازادە بت دێ چەهڤەنێر لوتفا تە بت	هەر چ ئستغنا د دل بەر مننەت و پارێ تە بی
هەر کەسێ قەستەک د دل دێ قەستێ دەرگاهێ تە کت	ئێ د خاتر ئەرجوو کت دێ هەر ڕەجاکارێ تە بی
ئێ نە دەولەتخواهێ حەزرەت بت ژ نیڤا جان و دل	شوبهەتی ئەهلێ شەقا بەر قەهر و ئازارێ تە بی
مە ب عەیش و نووش و شاهی ئەو فدا عومرێ تە بت	چەندەکێ سالەک موجەددەد بێت و بێ زارێ تە بی
هەر کەسێ نە ژ جان دوعاگۆ و سەناخوانێ تە بت	گرتییێ قەیدا تە و ئامانجێ نووبارێ تە بی
مەدرەکێ علمێ زەمیری شەممەیەک وەسفا تە هات	وەر نە کی عالم ب شەئنێ قەدر و مقدارێ تە بی
قەست و داخوازا مەلێ دائم ژ جان و دل ئەڤە	هەر د بەندا خدمەتێ پێشدەستێ دیدارا تە بی

خانێ خانان لامعێ نەجما تە هەر پوڕ نوور بی

خانێ خانان لامعێ نەجما تە هەر پوڕ نوور بی	کەشتییا بەختێ تە «از» بایێ موخالف دوور بی
کەوکەبا سەعدا شەرەف تالع د نێڤ بورجا تە بت	دا تنێ ژ چەرخێ بەلا شوبهی مەهێ مەنزوور بی
ئەنجوومێ چەرخێ موحەددەب هەر ژ زاتێ تەی شەریف	کەسبێ ئەنوارێ بکن حەتتا کو نەفخا سوور بی
لەو زیارەت ئاستانێ تێت شەمسا دەولەتێ	دا سەحەرگاهان ژ دیدارا شەریف پوڕ نوور بی
ئەختەرا تە ژ پەردەیا غەیبێ ئەگەر بێتن زوهوور	دێ بتن «نصف النهار»ە وەر شەبێ دەیجوور بی
«آية الكرسي» و «أنعام» هەیکەلا تۆخا تە بن	بێ نهایەت پوڕ موراد و بێ عەدەد مەنسوور بی
هەر کنارێ وەرگەڕینی پێڤە عەزم و هممەتێ	ڕایەتا فەتحێ ب نەسرا «لم يزل» مەنشوور بی
خەیمەتا نوورا عنایەت زللێ مەمدوودێ تە بت	سوورەیێ «أم الكتاب» مادارێ حەزرەت سوور بی
پاشی نەوشیروان دبێم دێ حاکمێ عادل تویی	مسلی حاتەم دێ ب دانێ دەر جەهان مەشهوور بی
ما جزیرێ شوبهی دارێ تەختێ هەفت ئقلیم بت	هەم ب حوکم و سەلتەنەت ئەسکەندەر و فەغفوور بی
مسلی جەم جاما زەرین خالی نەبت تە ژ بادەیێ	دا ژ خەمرا شادمانی دائمەن مەخموور بی
ما د باغێ عەیش و نووشێ هەر ب ساز و ئەرغەوان	کامران و کام بەخش و دلخوەش و مەسروور بی
چەندەکی شیرین پسەر دەربەندێ دیوانا تە بن	بەندێ شاپوورێ تە بن تا خوسرەو و شاپوور بی
هندەکی ڕۆژ و شەڤن تێک عید و «ليل القدر» بن	جام مەدام پوڕ بادە بت لێ نە ژ مەیا ئەنگوور بی
شوبهەتی «روح القدس» عەردێ تو پێ لێ داینی	سەبزە و ڕەیحان و نەسرین و گولێ مەنقوور بی
هەر دەرێ نەعلێ فەرەس شوبهەت بوراقی ڤێ کەڤت	چەشمەیێ حەیوان ژ ئەو عەردێ موبارەک فوور بی
ما تە عومرێ خزر و نووح و مولکێ زولقەرنەین بتن	گونبەدا چەرخێ مولەممەع هەر ب تە مەعموور بی
خاسێ تەشریفێ تە بن دەریا و دەربەندێ عەجەم	دا خەلاتێن هەر سەحەر سەد زەرکەش و مەخموور بی
گەر چ دەر دیوانێ حەزرەت پوڕ حەقیرین شوبهی موور	چەشمێ تە چەشمێ سولەیمانی ب حالێ موور بی
ئێ نە وەک گۆ بێ سەر و پا بێت د بەندا خدمەتێ	ما د چەوگانا تە هەر پەرکەندە و مەقهوور بی
ما لسانێ من دوعاگوویێ ل دەر حەق وەسفێ خان	مەزهەرێ سررا کەلامی وەک درەختا توور بی
هەر د مەدحێ تە و سەنایێ سینە و قەلبێ مەلێ	بێ تەفاوت قولزوما پوڕ لوئلوئێ مەنسوور بی
ژ ئاستانێ دەولەتێ غائب نەبی جارەک مەلا	دا ژ فەرمانێ موکەررەم دەم ب دەم مەئموور بی