Тарас Бульба пияныскӧд Сечӧ мӧдӧдчӧ

by Н. В. Гоголь

Тарас Бульба пияныскӧд Сечӧ мӧдӧдчӧ  (1923)  by Н. В. Гоголь

Гижан кад: 1923, Йӧзӧдан во: 1923. Ӧшмӧс: Выль туйӧд. Сыктывдінкар, 1923.

— Но, челядь, вайӧ жӧ водаламӧ сэсся. Аски тон аддзам мый вӧчны. Ывла вылын тавой узям. Некутшӧм вольпась, пӧчӧ, оз ков.

Муртса на пемдӧ. Бульба велалӧма водз водны. Водігкості кутіс ныргорӧн шкоргыны-узьны. Коркӧ сэсся ставныс унмовсялісны. Быд пельӧсын кылӧ ныргор шы. Сӧмын коньӧр мам оз узь. Нюкыртчӧма пукалӧ пиян юр водзас. Шыльӧдӧ налысь гынмӧм юрсияссӧ, кӧтӧдӧ синванас. Видзӧдӧ на вылӧ син лапкывтӧг. Оз вермы дугдыны, нимкодясьӧ аслас пиянӧн. Ӧд аслас йӧлӧн вердіс найӧс, быдтіс аслас киӧн, чеченитіс, дрӧчитіс аслас небыд сьӧлӧмӧн... Ӧні сэсся ӧти здук кежӧ сӧмын воӧмаӧсь.

— Дона пиянӧй менам, муса пиянӧй! Мый бара тіянкӧд лоӧ-а? Мый тіянӧс виччысьӧ-а? Ӧти вежон колі жӧ ме дінын олыштны, менсьым сьӧлӧмӧс такӧдыштны.

Аслас чужӧм кузяыс синваыс люзьгӧ-лэччӧ.

Став бурыс, небыдыс бур аньлӧн пӧрӧма радейтӧмӧ. Сӧмын оз вермы сійӧ петкӧдлыны пиянлы ассьыс сьӧлӧмсӧ. Мырддьӧны муса пиянсӧ сылысь, нуӧны сы дінысь, гашкӧ, некор аддзывтӧм вылӧ. Код тӧдӧ? Гашкӧ, медводдза паныдасьӧмас лёк тотарин юръяснысӧ керыштас. Варышъяс кокаласны налысь яйсӧ, вильӧдасны лыяссӧ, а мам коньӧр нинӧм оз кут тӧдны, оз кут кывны нинӧм на йылысь. Тӧдас кӧ эськӧ, водзвыв жӧ быд кокыштӧмысь сетас ассьыс олӧмсӧ, мед сӧмын ловйӧн кольӧны дона, муса пияныс. Бӧрдігтырйи думнас асьсӧ такӧдӧ, гашкӧ пӧ, Бульба чеччас да нюжӧдчыштас лун кык кымын туйӧ петӧмысь.

Тӧлысь югӧр енэж шӧрсянь швачкӧ узьысьясӧ. Мамлӧн ун оз лок, дзоргӧ син лапниттӧг пияныс вылӧ. Вермас кӧ эськӧ, ещӧ на нюжӧдас войсӧ. Кӧнкӧ ылын вӧв гӧрӧктіс. Сявкнитіс асыввывсянь гӧрд мича кыа.

Бульба садьмис, чеччыштіс кок йылас. Мокасьтыд, абу вунӧдӧма тӧрытъясӧ.

— Но, шуӧ, челядь, тырмас узьныд. Кад нин, кад! Чеччӧй, юкталӧй вӧвъястӧ! Кӧні тэ, пӧчӧ? — сідз шуліс ассьыс гӧтырсӧ, — регыдджыка лӧсьӧд сёйыштны. Ылӧ туйӧ ӧд петам!

Мамлӧн, коньӧрлӧн, быри медбӧръя надеяыс. Жугыля, ньӧжйӧник довгис керкаӧ (хатаӧ). Лӧсьӧдіс шогпырысь быдтор. Бульба ачыс бӧрйис челядьлы вӧвъяс, лӧсьӧдіс быдтор лючки. Велӧдчысь пиян вежсисны: важ мисьтӧм сапӧгъяс пыддиыс кӧмалісны гӧрд сапъянӧвӧй эзысь подкова сапӧгъяс. Зэв паськыд баркатнӧй гачасисны, дзик саридз пасьта, гӧгӧр кӧрӧма. Зарниа паськыд кузь вӧньӧн вӧнясисны. Казакинныс алӧй югыд нойысь. Вӧнь костын турецкӧй пистолет, кок кузяныс сабля троньӧдчӧ. Сьӧд гӧна зарниӧн вурӧм шапка шапкаалісны. Пуксисны верзьӧмӧн вӧв вылӧ. Мичаӧсь. Шаньӧсь. Коньӧрӧй мамӧй! Видзӧдліс сійӧ пияныс вылӧ — сьӧлӧмыс вӧрзис. Кыв ни джын эз вермы шуны. Сулалӧ мыр моз, весиг синваыс дугдіс петны, сэтшӧма сьӧлӧмыс вӧрзис.

— Но, челядь, мӧдӧдчамӧ жӧ сэсся! Нинӧм эновтчыны, манитчыны, — шуис Бульба. — Бурси, мам, пиянтӧ збоя косясьны, ас дор чорыда сулавны. Оз кӧ сэтшӧмӧн кӧсйыны лоны, мед сгинитасны тӧдлытӧг. Матыстчӧ, челядь, мамыдлань. Мамыдлӧн пӧ бурсиӧмыд му вылын и ва вылын видзӧ.

Мамыс кутӧмӧн окаліс пиянсӧ. Сэсся кыскис питшӧгсьыс кык посньыдик ен да кыкнанныслы морт ӧтикӧн сьывъяс ӧшӧдіс.

— Ен мед видзас тіянӧс быд омӧльысь... Эн вунӧдӧ, донаяс, ассьыныд мамтӧ... мӧдӧдӧ ас йывсьыныд юӧртӧ.

Водзӧ шуавны эз вермы, горш діныс гӧрддзасис.

— Но мӧдімӧ, челядь! — шуис Бульба. Кильчӧ помын сулалӧны лӧсьӧдӧм, седлӧалӧм вӧвъяс. Бульба чеччыштіс аслас Чӧрт вылӧ (сэтшӧм нимыс вӧлыслӧн). Вӧв шатовмуні. Бульбаыд ӧд зэв кыз да сьӧкыд вӧлі, пуд кызь кымын матӧ. Мам видзӧдӧ шемӧс. Пиян пуксялісны жӧ вӧвъяс вылас. Сэсся тай кыдз уськӧдчас мамыс ичӧт пи дінас, кутчысяс, йӧй моз, кок бердас, некутшӧма оз лэччысь. Ичӧт пиыс вӧлі рамджык, небыдджык сьӧлӧма. Кык ён казак босьтісны мамсӧ шӧракостас дай пыртісны керкаас. Муртса вӧлаяс петісны ӧграда саяс, мам зэв чожа вӧтӧдіс найӧс, сувтӧдіс вӧвсӧ ӧти пиыслысь, чорыда кутіс кутлыны, окавны сійӧс. Казакъяс бара пыртісны мамӧс керкаӧ.

Том казакъяс мунӧны жугыля. Доршасьӧ налӧн синваыс, ӧдва кутчысьӧны. Полӧны ай казялӧмысь. Бульбалы аслыс абу жӧ зэв долыд. Юрсӧ ӧшӧдӧмӧн мыйкӧ зэв ёна мӧвпалӧ. Неуна мунӧм мысти видзӧдлісны бӧрӧ. Керканыс улісянь, му пытшкысь моз тыдалӧ. Бӧрвывса мыльк кажитчӧ гӧра кодьӧн, ас саяс ставсӧ тупкӧма. Кольӧма тай ставыс: челядь олӧмыс, ворсӧмыс!..