Кущӧм ногӧн віԇ-му уҗалӧм вермам кыпӧԁны

by Исаков В. А.

Кущӧм ногӧн віԇ-му уҗалӧм вермам кыпӧԁны  (1924)  by Исаков В. А.

Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Коми календар 1924 во вылӧ. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1924.

Во 50 сајын комі віԇ-му уҗалыԍ оліс ӧніја-ԁорыԍ ԉічыԁҗыка. Ӧні муыԁ ԍојыԍ-јурӧ муртса воӧ 455–910 кв. метр. Секі кујім-ԋоԉ мынԁа волі, ԃерт сеԍԍа асшӧр ԋаԋ тырмыліс. Скӧттӧ уна віԇлісны туруныԁ вӧлі суԇԍӧ-ԁа.

Ӧні олӧмыԁ комілӧн вежԍіс: 60 вонаԁ јӧзыԁ соԁі кујім мынԁа. Віԇ-муыԁ ез сымынԁа соԁ, меԁԍа-ԋін омӧԉа віԇԇыԁ соԁі.

Пыр нораԍам віԇ-му суԇԍытӧм вылӧ-а, аԍным олам помтӧм, пыԁӧстӧм вӧр шӧрын, вӧр пыщкын.

Јонҗыка-кӧ гӧгӧрбок ԁумыштам, аԁԇам: муыԁ еԍкӧ ем, ԁа віԇным еща вӧлӧма. Міјан комі креԍԏаԋін віԇ-мутӧ уҗалӧ меԁԍа јона ԋаԋ-вӧсна. Став озырлунсӧ сіјӧ аслас овмӧсыԍ аԁԇӧ ԋаԋ-помыԍ. Сы-вӧсна му уҗалӧм і скӧт віԇӧм сылӧн лӧԍӧԁӧма унҗык ԋаԋ боԍтӧм вылӧ. Скӧтыԁ-пӧ креԍԏаԋінлӧн і олӧмыс. „Кымын уна скӧт, сымын уна ԋаԋ“, шуӧ креԍԏаԋін. Ԃерт сіԇ: ԋаԋ воӧмыԁ-ӧԁ мутӧ вынԍӧԁӧм-сајын, кујӧԁ-сајын.

Воыԍ воӧ јӧз соԁӧ, сіԇкӧ колӧ соԁтыны і му. Тӧԁӧмыԍ, му соԁтӧмыԁ кујӧԁ соԁӧм-сајын. Кујӧԁ соԁӧмыԁ бара віԇјас соԁӧм-сајын. Воыԍ-воӧ віԇјас ԍојыԍ јурӧ чінӧны, сеԍԍа воыԍ-воӧ віԇјас омӧԉтчӧны, турунтӧммӧны.

Бӧрја 20 восӧ міјан комі муӧ бокыԍ ԋаԋ вајӧм воыԍ-воӧ соԁӧ. Воыԍ воӧ ас ԋаԋ ещаммӧ. Таԇі оз поԅ воԇӧ овны, колӧ оланног вежны, меԁ кутас асшӧр ԋаԋ тырмыны. Јӧз ԋаԋ вылаԁ лачаӧн олӧмыԁ зев омӧԉ овлӧ, колӧ сетыԍ міјанлы мезԁыԍны. Віԇӧԁлам поԅӧ-ӧ. Мукӧԁ госуԁарствоса креԍԏана важӧн-ԋін вежісны, мӧԁ-ног кутісны віԇ-мутӧ уҗавны. Најӧ ԋаԋ-кынԇі кутісны му выланыс кӧԇны скӧтӧс верԁан торјас: турун, картупеԉ, ԍоркԋі і мукӧԁ тор. Налӧн овмӧсыс пырыԍ-пыр вежԍіс; мујас бурмісны, скӧт соԁі, јонміс. Скӧт, кујӧԁ-кынԇі, уна вајны кутіс јӧв, выј, рыԍ. Сетыԍ, тӧԁӧмӧн, уна нажӧтка кутіс воны креԍԏаналы. Сы бӧрын заграԋічаса креԍԏаԋін мӧԁ-ног кутіс ԍорԋітны. Ез кут асԍыс овмӧссӧ артавны ԋаԋ пуԁ лыԁӧн, артавны кутіс шајт лыԁӧн. Кымын уна ԍӧм вајӧ сылӧн овмӧс, сымын бур сылы. Најӧ кутісны шуны: лоӧ-кӧ-пӧ ԃеԋга овмӧс-помыԍ, лоӧ ԋаԋ і быԁ колан тор креԍԏаԋінлы.

Міјанлы ԇік-жӧ лоӧ мукӧԁ госуԁарствоса креԍԏана тујӧԁ мунны.

Меԁ војԁӧр шыбытны асԍыным кујім переменаӧн му уҗалӧмнымӧс, боԍтны уна переменаӧн му вӧԃітны.

Міјан комі муӧ меԁԍа бур кӧкјамыс переменаӧн му уҗалӧм лӧԍӧԁны. Секі ковмас кӧԇан пуктан торјастӧ таԇі вежлӧԁлыны:

1 воӧ — кујӧԁӧн коԍкӧм, 2 воӧ — ԍу, 3 воӧ — картупеԉ, 4 воӧ — іԁ турункӧԁ, 5 воӧ — турун, 6 воӧ — турун, 7 воӧ — шабԁі, 8-ӧ — зӧр. Кујӧԁавны ковмас коԍкӧм ԁа іԁ.

Уна лоӧ шуыԍ: таԇі-ӧԁ мі ԇік ԋаԋтӧмӧԍ коԉам; му вылӧ турун кӧԇам, ԋаԋыслы оз тырмы мујасным-а!

Первојтӧ еԍкӧ быԏԏӧ сіԇ кажітчылас-ԁа, бӧрыннас, артыштан-кӧ ԋаԋ-пыԃԃіыԁ мыјԁа скӧт верԁан торјыс воӧ. Сіјӧн мі вермам скӧт віԇӧмтӧ паԍкӧԁны. Скӧт-кӧ соԁас, муӧн секі поԅас паԍкӧԁчыны, ԋаԋ уҗалӧм соԁас.

Тані со мі петкӧԁлам кујім переменаӧн і уна переменаӧн му вӧԃітӧмыԍ мыј вермӧ лоны; боԍтам гектарӧн җынјӧн му:

3 перемена.	54,6 ар пар		0 ш.
	54,6 „ ԍу		40 „
	54,6 „ іԁ		30 „
	163,8 ар.		70 ш.
8 перемена.	20,47 ар пар		0 ш.
	Сымынԁа-жӧ ԍу	245,7 кіл.	15 „
	„ „ картупеԉ	3276 „	50 „
	„ „ ід	245,7 „	12 „
	„ „ бобӧԋаԋ 1-ј воӧ	983 „	12 „
	„ „ бобӧԋаԋ 2-ԁ воӧ	983 „	12 „
	„ „ шабԁі	82 „	36 „
	„ „ зӧр		8 „
	163,8 ар.		145 ш.

Со, аԁԇанныԁ — кујім переменанаԁ му вӧԃітӧмыԁ ԍетӧ сӧмын 70 шајт ԁон. 8 переменаыԁ 145 шајт ԁон. Тајӧ ԁокоԁ-кынԇі 8 переменаа му вӧԃітӧмыԍ меԁԍа ыҗыԁ бурыс скӧт верԁан турунјасыԍ, картупеԉыԍ, пуктасыԍ. Картупеԉыԁ-кӧ уна, поԅас порԍӧс віԇны. Ԍоркԋіыԍ, картупеԉыԍ, бобӧԋаԋыԍ мӧсјаслӧн јӧв јона соԁӧ, чӧскаммӧ. Сеԍԍа муыс јона бурмӧ, ԋебԅӧ, јогјас весаԍӧны. Меԁԍа ыҗыԁ бурыс уна переменаӧн му вӧԃітӧмԍыԁ — кујӧԁ соԁӧм. Уна кујӧԁӧн поԅӧ муӧн паԍкӧԁчыны, ԋаԋ уҗавны јона боԍтчыны. Та понԁа і колӧ міјанлы ԇік пырыԍ-пыр еновтны кујіма переменанымӧс, боԍтчыны уна переменаа му уҗалӧмӧ. Секі міјан лоӧ уна ԋаԋ, јӧла, јаја, выја бур скӧт. Секі вӧԉіԍ комі креԍԏаԋінлӧн овмӧс кыптас, озырмас. Вӧԉіԍ секі завоԁ чурка помыԍ мынӧ комі. Шабԁі вӧԃітӧмыԁ прӧст нывбабалы кутас нажӧтка гортас вајны, оз ковмы бокыԍ нажӧтка корԍны.