Кутшӧм ногӧн видз-му уджалӧм вермам кыпӧдны

by Исаков В. А.

Кутшӧм ногӧн видз-му уджалӧм вермам кыпӧдны  (1924)  by Исаков В. А.

Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Коми календар 1924 во вылӧ. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1924.

Во 50 сайын коми видз-му уджалысь оліс ӧнія дорысь личыдджыка. Ӧні муыд сёйысь юрӧ муртса воӧ 455–910 кв. метр. Сэки куим-нёль мында волі, дерт сэсся асшӧр нянь тырмыліс. Скӧттӧ уна видзлісны туруныд вӧлі судзсьӧ да.

Ӧні олӧмыд комилӧн вежсис: 60 вонад йӧзыд соді куим мында. Видз-муыд эз сы мында сод, медся нин омӧля виддзыд соді.

Пыр норасям видз-му судзсьытӧм вылӧ-а, асьным олам помтӧм, пыдӧстӧм вӧр шӧрын, вӧр пытшкын.

Ёнджыка кӧ гӧгӧрбок думыштам, аддзам: муыд эськӧ эм, да видзным этша вӧлӧма. Миян коми крестьянин видз-мутӧ уджалӧ медся ёна нянь вӧсна. Став озырлунсӧ сійӧ аслас овмӧсысь аддзӧ нянь помысь. Сы вӧсна му уджалӧм и скӧт видзӧм сылӧн лӧсьӧдӧма унджык нянь босьтӧм вылӧ. Скӧтыд пӧ крестьянинлӧн и олӧмыс. «Кымын уна скӧт, сымын уна нянь», шуӧ крестьянин. Дерт сідз: нянь воӧмыд ӧд мутӧ вынсьӧдӧм сайын, куйӧд сайын.

Воысь воӧ йӧз содӧ, сідзкӧ колӧ содтыны и му. Тӧдӧмысь, му содтӧмыд куйӧд содӧм сайын. Куйӧд содӧмыд бара видзьяс содӧм сайын. Воысь воӧ видзьяс сёйысь юрӧ чинӧны, сэсся воысь воӧ видзьяс омӧльтчӧны, турунтӧммӧны.

Бӧръя 20 восӧ миян Коми муӧ бокысь нянь вайӧм воысь воӧ содӧ. Воысь воӧ ас нянь этшаммӧ. Тадзи оз позь водзӧ овны, колӧ оланног вежны, мед кутас асшӧр нянь тырмыны. Йӧз нянь вылад лачаӧн олӧмыд зэв омӧль овлӧ, колӧ сэтысь миянлы мездысьны. Видзӧдлам, позьӧ-ӧ. Мукӧд государствоса крестьяна важӧн нин вежисны, мӧд ног кутісны видз-мутӧ уджавны. Найӧ нянь кындзи кутісны му выланыс кӧдзны скӧтӧс верданторъяс: турун, картупель, сёркни и мукӧд тор. Налӧн овмӧсыс пырысь-пыр вежсис; муяс бурмисны, скӧт соді, ёнмис. Скӧт, куйӧд кындзи, уна вайны кутіс йӧв, вый, рысь. Сэтысь, тӧдӧмӧн, уна нажӧтка кутіс воны крестьяналы. Сы бӧрын заграничаса крестьянин мӧд ног кутіс сёрнитны. Эз кут ассьыс овмӧссӧ артавны нянь пуд лыдӧн, артавны кутіс шайт лыдӧн. Кымын уна сьӧм вайӧ сылӧн овмӧс, сымын бур сылы. Найӧ кутісны шуны: лоӧ кӧ пӧ деньга овмӧс помысь, лоӧ нянь и быд колантор крестьянинлы.

Миянлы дзик жӧ лоӧ мукӧд государствоса крестьяна туйӧд мунны.

Медвойдӧр шыбитны ассьыным куим переменаӧн му уджалӧмнымӧс, босьтны уна переменаӧн му вӧдитны.

Миян Коми муӧ медся бур кӧкъямыс переменаӧн му уджалӧм лӧсьӧдны. Сэки ковмас кӧдзан-пуктанторъястӧ тадзи вежлӧдлыны:

1 воӧ — куйӧдӧн коськӧм, 2 воӧ — сю, 3 воӧ — картупель, 4 воӧ — ид турункӧд, 5 воӧ — турун, 6 воӧ — турун, 7 воӧ — шабді, 8-ӧ — зӧр. Куйӧдавны ковмас коськӧм да ид.

Уна лоӧ шуысь: тадзи ӧд ми дзик няньтӧмӧсь колям; му вылӧ турун кӧдзам, няньыслы оз тырмы муясным-а!

Первойтӧ эськӧ быттьӧ сідз кажитчылас да, бӧрыннас, артыштан кӧ, нянь пыддиыд мыйта скӧт верданторйыс воӧ. Сійӧн ми вермам скӧт видзӧмтӧ паськӧдны. Скӧт кӧ содас, муӧн сэки позяс паськӧдчыны, нянь уджалӧм содас.

Тані со ми петкӧдлам куим переменаӧн и уна переменаӧн му вӧдитӧмысь мый вермӧ лоны; босьтам гектарӧн-джынйӧн му:

3 перемена.	54,6 ар пар		0 ш.
	54,6 „ сю		40 „
	54,6 „ ид		30 „
	163,8 ар.		70 ш.
8 перемена.	20,47 ар пар		0 ш.
	Сымында жӧ сю	245,7 кг	15 „
	„ „ картупель	3276 „	50 „
	„ „ ид	245,7 „	12 „
	„ „ бобӧнянь 1-й воӧ	983 „	12 „
	„ „ бобӧнянь 2-ӧд воӧ	983 „	12 „
	„ „ шабді	82 „	36 „
	„ „ зӧр		8 „
	163,8 ар.		145 ш.

Со, аддзанныд — куим переменанад му вӧдитӧмыд сетӧ сӧмын 70 шайт дон. 8 переменаыд 145 шайт дон. Тайӧ докод кындзи 8 переменаа му вӧдитӧмысь медся ыджыд бурыс скӧт вердан турунъясысь, картупельысь, пуктасысь. Картупельыд кӧ уна, позяс порсьӧс видзны. Сёркниысь, картупельысь, бобӧняньысь мӧсъяслӧн йӧв ёна содӧ, чӧскаммӧ. Сэсся муыс ёна бурмӧ, небзьӧ, ёгъяс весасьӧны. Медся ыджыд бурыс уна переменаӧн му вӧдитӧмсьыд — куйӧд содӧм. Уна куйӧдӧн позьӧ муӧн паськӧдчыны, нянь уджавны ёна босьтчыны. Та понда и колӧ миянлы дзик пырысь-пыр эновтны куима переменанымӧс, босьтчыны уна переменаа му уджалӧмӧ. Сэки миян лоӧ уна нянь, йӧла, яя, выя бур скӧт. Сэки вӧлись коми крестьянинлӧн овмӧс кыптас, озырмас. Вӧлись сэки завод чурка помысь мынӧ коми. Шабді вӧдитӧмыд прӧст нывбабалы кутас нажӧтка гортас вайны, оз ковмы бокысь нажӧтка корсьны.