Зеленеч вӧлӧсьтын

by Темноев Н. И.

Зеленеч вӧлӧсьтын  (1924)  by Темноев Н. И.

Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Югыд туй (1924-09-04)

Шабді.

Таво тулыс Кредитнӧй Тӧварищество вӧлі разӧдӧма вӧлӧсьтӧ 50 пуд выль сикас, вайӧм шабді кӧйдыс. Сортыс шусьӧ сійӧ «долгунечӧн». Этшаникӧн ставыс кӧдзалӧмаӧсь: коді 1 пуд, коді 20 пунт, а коді и вит пунт. Ӧні бабаяслы зэв любӧ — шабдіыс быдмӧма зэв кузя, ас кӧйдысӧн кӧдза серти 7−8 вершӧкӧн джуджыдджыка. Ӧні сійӧ кӧйдыссӧ колӧ радейтны — оз ков сетны сылы йывмыны.

Идъяс.

Ас кӧйдысӧн да бура машинаӧн весалӧм ид тӧдчӧмӧн бурджык. Ӧти пӧраӧ, ӧткодь местаӧ кӧдзалӧмаӧсь весалӧм и весавтӧм кӧйдысӧн и дивуйтчӧны ӧткодьтӧмлы — ӧтарас бур ид, мӧдарас — омӧлик и ёгӧсь. Аддзӧмаӧсь, мый ёна уна эм и гӧр сайын. Плугӧн гӧрӧминӧ тшупӧдӧн быдмӧма бурджыка ид ас гӧрйӧн гӧрӧминын дорысь. Вайӧм кӧйдыс (сетліс с.-к. Банк) шулӧмаӧсь весалӧмӧн, а вӧлӧмакӧ весалӧмыс омӧлик вӧлӧма — сэтшӧм кӧдзаяс вылас кайӧма ёна ёг турун и зӧр.

Турунъяс.

Кодсюрӧ кӧдзалӧмаӧсь му вылӧ вика турун, воӧма зэв бура. А. И. Изъюровлӧн 120 саженьысь воӧма 30 пуд; артавны кӧ десятина вылӧ, сійӧ лоӧ 600 пуд. Колялӧмаӧсь мукӧд и кӧйдыс вылӧ, сӧмын оз на позь тӧдны, удитас-ӧ воны. Клевер турун медбура воӧма Койтыбӧжын С. П. Изъюровлӧн. Сійӧ 320 кв. саженьысь босьтіс 60 пуд зэв бур турун. Ӧні ӧтаваыс кайӧма важ мозыс жӧ. Поводдя кӧ лоӧ, мӧдысь ытшкас пуд 30−40.

Тавося кӧдзӧм клеверлӧн петасыс быдлаын зэв мича. Кывсьӧ, тылаяс вылын пӧ клеверлӧн петасыс ёна жӧ котыра да бур.

Анькытш

кӧдзаяс быдмӧмаӧсь бура, сӧмын сёрӧн, да и вайӧм кӧйдысӧн кӧдзӧм ради ӧдвакӧ удитас воны. Воӧм анькытша муяссӧ ёна ругайтӧны челядь да том йӧз — сы ради лоӧма вежнас му вывсьыс ӧткымынлы идралавны.

Плуг регыд зырас ас гӧртӧ.

Ёна ошйысялӧны йӧз плугӧн уджалӧмӧн: «Ёна пӧ тай сійӧ, вӧлӧмкӧ, бурмӧдӧ мутӧ». Мукӧдлаын нин дзик шогмытӧм муясыс вӧлӧмаӧсь — «ӧні пӧ тай, плугнад гӧрӧмъяс бӧрын, муыс серавны кутӧма».

Плугъясыд ёна кокньӧдӧ ассьыныс трудсӧ. Гӧригас дивуйтчӧны: «Коркӧ нӧ пӧ менам и ас гӧрйӧн гӧрсьывлӧма?»

Нянь перемена му вылысь вежӧм.

Койтыбӧжсаяс ёна кутісны му паськӧдны. Выль муяс вылын заводитӧны нянь перемена вежны. Примерсӧ ставыслы петкӧдлӧ Викентей Петрович Изъюров. Сійӧ 3 во нин выль му уджалӧ сідзи: паритас коськӧмӧн — кӧдзӧ сю. Сю бӧрын — ид, турункӧд. Ид бӧрын 2 во быдтӧ турун. Кык во мысти тулысын кӧдзӧ эжа мыш вылас шабді, да зӧр, да ид, сы бӧрын бара паритӧ коськӧмӧн. Куйӧдалӧ этша, а нянь и шабді воӧ бура. Сы вылӧ видзӧдӧмӧн, И. П. Изъюров (Прокӧ Вань) выль муяссӧ кӧсйӧ уджавны сы ногӧн жӧ, сӧмын ӧти перемена ещӧ содтӧ: картупель да мӧс сёркни да анькытш улӧ.

Ёна старайтчӧма мортыд му бердын. Куш изсӧ му бердас чукӧрталӧма сы мында, крепӧсьт позьӧ вӧчны.

Агроном Н. Темноев.