Выј вӧчан ӧтувтчан

by Темноев Н. И.

Выј вӧчан ӧтувтчан  (1924)  by Темноев Н. И.

Гижан кад: 1924, Йӧзӧдан во: 1924. Ӧшмӧс: Коми календар 1924 во вылӧ. Сыктывдінкар: Коми нига лэдзанін, 1924.

Комі муын олыԍ креԍԏана — му-віԇ уҗалыԍјас. Му омӧԉ, вынтӧм. Воыԍ-воӧ сіјӧс колӧ вынԍӧԁны. Вынԍӧԁанторным міјан — кујӧԁ. Сы-вӧсна, меԁԍа јона сы-вӧсна комі креԍԏана віԇӧны мӧсјасӧс. Јӧлыԁ ем-кӧԏ абу, сук кӧԏ кіԅер, — налы ԇік веԍкоԃ. Ԋекущӧм тӧжԁыԍӧм ԋі зіԉӧм абу јӧв соԁтӧм ԁа бурмӧԁӧм-јылыԍ. Муртса ԍемјасӧ-кӧ верԁыштны мӧс јӧлыԁ тырмӧ, креԍԏаԋінлы зев-ԋін лӧԍыԁ, шаԋ; јешщӧ ошјыԍас-на: асшӧр јӧлаӧԍ-пӧ. Јӧв помыԍ бур боԍтӧм-јылыԍ ԋӧтчыԁ сіјӧ оз мӧвпышт. А-ӧԁ уна бурсӧ поԅӧ боԍтны. Јӧв помԍыԁ ԁа верман кыпӧԁны, бурмӧԁны, ыҗԁӧԁны асԍыԁ овмӧстӧ. Сіԇкӧ мӧсјастӧ оз сӧмын кујӧԁ-понԁа ков віԇны, но і јӧв понԁаыс. Колӧ зіԉны, меԁ мӧскыԁ уна ԁа сук јӧв вајас. Сеԍԍа сіјӧ јӧвсӧ вузавны ԋе јӧлӧн, а выјӧ бергӧԁӧмӧн, шԉівкі выј вӧчны. Выјыԁлы ічӧтҗык јӧрыш колӧ, ԁырҗык оз щык. Ԁоныс сылы ыҗыԁҗык-і. Кар берԁса креԍԏана, шуам, іналасны ԉішнӧј јӧвтӧ карӧ, а ылі ԃеревԋајасас? Коԁлы сен вузалан? Ԋӧбыԍыԁ-кӧ еԍкӧ вӧлі, кор ԍурӧ гашкӧ і вузалін, — ԍӧмыԁ пыр колӧ. Карӧ летчӧԁны ылын, быԁ лун он котӧртӧԁ сетчӧ крінча јӧвтӧ. Віԇны — шуам кӧԏ субӧтаыԍ субӧтаӧԇ — оз поԅ, щыкас. Мыј-жӧ керны? — Ем туј мезԁыԍны сыыԍ. Јӧла јӧзлы ԍіктын-ԉі, грезԁын-ԉі колӧ ӧтувтчыны ԁа ԋӧбны выј вӧчан машіна (ԍепаратор). Ӧтка морт ԋӧбны сіјӧс он вермы, ԁона; уналы — пӧшԏі ԋемтор оз сулав. Сеԍԍа суԇӧԁны сетчӧ сіјӧ машінаӧн уҗавны кужыԍ мортӧс. Бӧрынҗык ас јӧз піыԍ кужыԍыс лоӧ. Выј вӧчан ӧтувтчӧмыԁ лоас ԍіктаԁ, сек јӧвтӧ сетчӧ і колӧ ԍетавны. Сен вӧчасны сеԍ выј, вузаласны базар вылын, ԉібӧ чукӧрнас ԍетасны гырыԍ ӧтувтчӧмјаслы. Ӧтув вузаԍӧмыԍ креԍԏаналы унҗык бурыс воас ӧткӧн вузаԍӧмыԍ.

Выј вӧчан ӧтувтчӧм лӧԍӧԁігӧн креԍԏана ԍорԋітасны, лӧԍӧԁчасны кыԇі мыј уҗавны, гіжасны уҗнуӧԁан ногсӧ (устав). Сіјӧ гіжӧԁӧ щук колӧ ԍујны, меԁым ӧԏі морт арԏеԉыԍ ӧԏі кріԋча јӧв бокӧ оз вузав. Сіјӧ сы-вӧсна, меԁ ӧтувтчӧмын пыр вӧлі уҗ, пыр вӧлі нажӧтка. Завоԁыԁ-кӧ пыр уҗалӧ, ещаҗык ковтӧм рӧскоԁ, ԁонтӧмҗык выјыԁ кутас сулавны аслыс арԏеԉыслы. Тајӧ каԅалӧмаӧԍ јона віԁлаԍӧмӧн: уна выј вӧчан арԏеԉ-ԋін-ӧԁ ем. Кӧн уҗнуӧԁан гіжӧԁаԁ ԍујӧмаӧԍ щук арԏеԉӧ ԍетны јӧв, сен уҗ бура мунӧ; кӧн абу — сен омӧԉҗыка. Тащӧм завоԁјасын быԁ креԍԏаԋін быԁ кілограмм выјыԍ уна барыш боԍтӧ. Уна јӧв-кӧ лоӧ завоԁын, бурҗык, кужыԍҗык уҗалыԍӧс поԅас меԁавны, бурҗык, ԁонаҗык выј сіјӧ понԁас вӧчны. Унаӧн-на сіјӧс оз гӧгӧрвоны, бокӧ јӧвтӧ вузалӧны, аԍнысӧ аԍныс нӧјтӧны, омӧԉтӧны. Сіԇкӧ выј вӧчан ӧтувтчан уҗнуӧԁан гіжӧԁӧ колӧ ԍујны, ӧԏікӧ: щук вузавны јӧв арԏеԉӧ; мӧԁкӧ: уҗнуӧԁыԍјасӧс (правԉеԋԋӧсӧ) віԇны тӧлыԍԍа ԁон мынтытӧг. Мынтыны сӧмын нач уҗалӧмыԍ: чукӧртчывлӧмыԍ, карјасӧ ветлӧмыԍ ԁа м. т. Таԇнаԁ ԍӧмыԁ ещаҗык понԁас мунны.

Ӧтувтчӧмын став уҗсӧ понԁас нуӧԁны бӧрјӧм јӧз — правԉеԋԋӧ. Јӧв вајӧм, јӧв віԇӧм, выј вузалӧм пасјалас выј вӧчыԍыс. Кор-ԍурӧ став шԉеныс арԏеԉԍыс понԁасны чукӧртчывлыны бӧрјӧм јӧзлыԍ уҗ мунӧм кывзыны. Шԉенјас пыщкыԍ бӧрјыԍԍӧ торја јӧз віԁлавны уҗ уҗнуӧԁыԍјаслыԍ (ревіԅіоннаја коміԍԍіја). Став воӧм барышсӧ ӧтувтчӧмын јукӧны ӧтмынԁаӧн, крінча лыԁ-ԍерԏі.

Выј вӧчан ӧтувтчӧмјас зев бур тор. Регыԁӧн, тӧԁчӧмӧн кыпӧԁӧ сіјӧ креԍԏанскӧј овмӧс. Выј вӧчан ӧтувтчӧмыԁ-кӧ лоас, креԍԏанаыԁ понԁасны зіԉны јӧлаҗык мӧс віԇны, бурмӧԁны скӧттӧ, соԁтыны најӧс воыԍ-воӧ. Уна бур скӧтыԍ унҗык нажӧтка понԁас воны, — креԍԏана вермасны бурмӧԁны, соԁтыны овмӧссӧ.