Вотјас
| Вотјас (1923) , translated by Чеусова Анна Николаевна |
| Гижан кад: 1923, Йӧзӧдан во: 1923. Ӧшмӧс: И. Н. Сырнев. Вотъяс. Сыктывкар: Коми нига лэдзанін, 1923. |
Госуԁарстволы уна тор-јылыԍ лоӧ тӧжԁыԍны, уна тор вӧчны, воԍтыны, лӧԍӧԁны, важсӧ ԇоԋтыны, важ вӧчӧмсӧ ԁа лӧԍӧԁӧмсӧ кутны. Госуԁарство віԇӧ олыԍјассӧ, мусӧ налыԍ, ембурнысӧ быԁ ԍікас омӧԉ јӧзыԍ: мӧԁ мувывсаыԍ і асланымыԍ; тӧжԁыԍӧ быԁ морт-вӧсна, мырԍӧ велӧԁӧмӧн јӧзлыԍ вежӧрсӧ соԁтыны, ембурсӧ боԍтԍӧԁны; віԇӧ налыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ ԁа уна на мукӧԁ тор.
Тајӧ став-вӧснаыс госуԁарстволы лоӧ віԇны војска, суԃԃајасӧс, міԉітсіја, велӧԁчан інјас, боԉԋічајас, уна пӧлӧс бурԁӧԁчан інјас, уна ԍікас учрежԃеԋіје, тујјас, пошта, ԏеԉеграп, уна ԍікас учрежԃеԋіје: віԇ-му уҗалӧм лӧԍӧԁӧм јылыԍ, пабрік-завоԁјасын уҗ лӧԍӧԁӧм-јылыԍ, ембурӧн аскостын ԁа мукӧԁ госуԁарствојаскӧԁ вежлаԍӧм-јылыԍ, сіԇ воԇӧ.
Меԁым тајӧ ставсӧ поԅіс вӧчны, госуԁарстволы колӧ уна ԍӧм. Ԍӧм госуԁарстволӧн вермас лоны сӧмын уна ԍікас вот јӧзлыԍ перјӧмӧн.
Сіԇкӧ госуԁарстволӧн олӧмыс, бура уҗ нуӧԁӧмыс — вот сајын. Вот-кӧ каԁын мынтан, уҗ оз сувт; понԁан-кӧ ԋужӧԁчыны — уҗ торкԍалас, кыт-ԍурӧ енԁас, омӧԉтчас.
Сы-вӧсна быԁ гражԁаԋінлы колӧ кутны тӧԁвылас:
1) быԁтор, мыј ԍетӧ сылы госуԁарство, госуԁарство-кынԇі ԍетны ԋекоԁ оз вермы;
2) госуԁарство асԍыс уҗсӧ вӧчны, воԇӧ нуӧԁны куш кіӧн, ԍӧмтӧг оз вермы;
3) сіјӧ ԍӧмсӧ госуԁарство вермӧ чукӧртны сӧмын сен олыԍ јӧз-вылыԍ. Сіԇкӧ, быԁ олыԍ мортлы колӧ мынтыны пуктӧм вот;
4) мынтыны вот тырмӧԇ, каԁын, меԁ еԍкӧ ԍӧм суԇԍытӧмла госуԁарство ез јӧрмы, кущӧм-ԍурӧ уҗ ез сувт.
Госуԁарстволы воттӧ лӧԍӧԁігӧн, колӧ артавны: 1) вотыԁ меԁ ез вӧв вывті ыҗыԁ, мынтыԍјас меԁ кокԋіԁа вермісны мынтыԍны; 2) перјыны тӧлкӧн, бура; 3) меԁ перјӧм вот боԍтԍӧԁіс госуԁарстволыԍ ембурсӧ.
Вотјас лӧԍӧԁлӧны аԍныс јӧзыс. Лӧԍӧԁлігӧн јона бӧрјыԍӧны: мӧвпалӧны, кущӧм вот мыјыԍ перјыны, уна-ӧ, кыԇі перјыны, кор. Законӧн лӧԍӧԁтӧм вот перјӧмыԁ абу вот перјӧм. Вот перјыԍԍӧ госуԁарство нужԁајас-вылӧ. Сы-вӧсна быԁ перјӧм вот пырӧ госуԁарство казнаӧ. Сеԍԍа казна разӧԁӧ кытчӧ мыјԁа колӧ. Грӧш-кӧ вотыԍ оз веԍкав госуԁарственнӧј казнаӧ, оз мун госуԁарство рӧскоԁ-вылӧ, — сіјӧ оз-ԋін вотӧн ло, калым лоӧ.
Вот госуԁарствоын мынтӧ став јӧзыс, нажӧтка ԁа овмӧс-ԍерԏіыс: коԁлӧн ыҗыԁ нажӧтка, сіјӧ унҗык вот мынтӧ. Нажӧвітчыны-ӧԁ кӧԏ кыԇі вермам сӧмын госуԁарство отсӧгӧн, госуԁарство борԁ улын олігӧн. Ыҗыԁ ԁокоԁ боԍтыԍлы јонҗыка лоӧ госуԁарство бурнас вӧԃітчыны, сы-вӧсна сылыԍ унҗык вотсӧ перјӧны. Тырмас сылӧн барышыс воттӧ мынтыны ԁај коԉӧ-на уна мыј-ԍурӧ лӧԍӧԁны: вӧчԍан ԁа мічмӧԁан торјас, торја бур ԍојан-јуан ԁа м. т. Коԁлӧн нажӧтка ічӧт — тырмӧ сӧмын ԍојны-јуны ԁа ԁа паԍтаԍны, сылыԍ вот оз перјыԍԍы.
Воттӧ перјігӧн колӧ јӧзсӧ воԇвыв јуӧртны вот-јывԍыс, меԁ еԍкӧ најӧ строк кежлас вермасны лӧԍӧԁны ԍӧмсӧ сіјӧс мынтыны. Ԍорӧн јуӧртӧмнаԁ унаӧн оз вермыны ӧтпырјӧнтӧ мынтыны, сеԍԍа вот перјыԍјасыс мыжаласны најӧс: штрапујтасны, пеԋа пуктасны. Мӧԁас зык, піԋаԍӧм.
Воттӧ перјыны каԁын колӧ, кор мынтыԍыс вӧчіс нажӧтка, кор сылӧн ԍӧмыс ем вотсӧ мынтыны. Каԁын вот перјӧм-вылӧ ещаҗык пӧра вошӧ, ещаҗык рӧскоԁ лоӧ.
Колӧ зіԉны, меԁ еԍкӧ вот перјӧмыԁ ез вылӧ сувт госуԁарствоыԁлы, еща рӧскоԁӧн артміс. Уна-кӧ-ӧԁ віԇан, вотыԁ кассааԁ еща пырас. Воттӧ лӧԍӧԁны јона мӧвпалӧмӧн, меԁ еԍкӧ сіјӧ ӧтмоза перјыԍԍас ӧткоԃ торјасԍыс, ӧтмынԁаӧн; меԁ вот-понԁа јӧз ез ԇескавны, меԁ вот-вӧснаыс ембур ез чін, воԇӧ соԁӧмыԍ ез ԁугԁы.
Госуԁарство оз став рӧскоԁсӧ вешты. Аскостса, облаԍтувса, карувса, вӧлӧԍтувса рӧскоԁјас-вылӧ щӧктӧ аскостса вот лӧԍӧԁны. Сещӧм вотыԁ местнӧј вотӧн шуԍӧ, аскост чукӧртӧмӧн. Сіјӧ ԇік-жӧ госуԁарственнӧј вотыԁ-коԃ, сіԇ-жӧ чукӧртчӧ-і, сӧмын оз госуԁарственнӧј кассаӧ пыр, мунӧ ас гӧгӧр јонԍӧԁӧм, вын соԁӧм-вылӧ.
Вот перјыԍԍӧ кык ногӧн: 1) ԍӧмӧн (ԃеԋгаӧн), 2) уҗӧԁӧмӧн, ԉібӧ мыј-ԍурӧӧн (ԋаԋӧн, мукӧԁ торјӧн). Војԁӧр, важ пӧраӧ уҗалӧмӧнҗык мынтыԍлісны, ӧні ԍӧмӧнҗык понԁісны. Ӧні быԁ госуԁарствоын јӧзыԁ ԍӧмӧнҗык воттӧ мынтӧ, сӧмын госуԁарствосӧ мукӧԁ јӧзыс віԇӧны асланыс уҗӧн (салԁатӧ ветлӧмӧн). Міјан госуԁарствоын ԇік ӧнісӧ салԁатын служітӧм-кынԇі кык ԍікас ԍӧмтӧм отсаԍӧм ем: ԋаԋӧн (проԁналог) ԁа кыскаԍӧмӧн (труԁгужналог). Сеԍԍа јешщӧ туј вӧчӧԁӧны, паԏерајас, вӧр пӧжар кусӧԁӧны і мукӧԁ тор.
Став вотсӧ кујім ԋімӧн поԅӧ ԋімтыны: веԍкыԁа перјӧм вот, тӧԁлытӧг і пошԉіна.
Веԍкыԁа перјӧм вотӧн шуԍӧ кор госуԁарство урчітӧ мыјыԍ, ԉібӧ коԁыԍ перјыны: муыԍ, керка-картаыԍ, нажӧткаыԍ, вузаԍӧмыԍ, вӧралӧмыԍ і м. т. Јӧзыԍ вот перјыԍԍӧ быԁ мортыԍ торјӧн (ԍојыԍ-ԍерԏі), ԉібӧ нажӧтка-ԍерԏі.
Ӧні веԍкыԁ госуԁарственнӧј вотыс кык пӧлӧс: 1) уҗјасыԍ і 2) јӧзԍыс. Муыԍ, керка-картајасыԍ, нажӧткаыԍ вотсӧ ԍујӧма морт вотас. Војԁӧр уҗјасыԍ вот ез вермыв лоны: уҗ вӧчԍіс і јукԍіс госуԁарствоӧн. Ӧні, кор лӧԍӧԁісны вӧԉаыԍ уҗалӧм ԁа вузаԍӧм, сещӧм вотыԁ комміс.
Став јӧзлыԍ вот перјӧм лӧԍӧԁӧма щыгјалыԍјаслы отсалӧм-куԅа, ԇоԋвіԇалун кутӧм-куԅа, віԇ-му уҗалӧм, боԍтԍӧԁӧм-куԅа. Тајӧ вот, тӧԁӧмыԍ, абу ԇік шаԋ, оз артаԍ кущӧма олӧ мынтыԍыԍыс.
Нажӧтка-ԍерԏі ԁа овмӧс-ԍерԏі лӧԍӧԁӧм воттӧ меԁ бурӧн поԅӧ шуны. Сӧмын-тај куԅа војујтігаԁ быԁлаті міјан жугавлӧма ԁа кіԍԍӧма, јӧз гӧԉмӧмаӧԍ, ԁон быԁтор-вылӧ соԁӧ, нажӧтка лыԃԃыны стӧч он вермы ԁај јона вежлаԍӧ сіјӧ ԃеԋга ԁон уԍӧмысла; вот перјан інјас ԉучкі лӧԍӧԁтӧмӧԍ, аԍныс јӧзыс унаӧн-на јешщӧ воттӧ мынтӧмыԍ зіԉӧны мезԁыԍны, — тајӧ став-вӧснаыс ӧніја каԁын нажӧтка ԁа овмӧс-ԍерԏі вот перјӧмтӧ он вермы ԉучкі лӧԍӧԁны. Мӧԁыԍ, кор госуԁарство коквылас сувтас, вынԍалас ԁа јонԍалас, тајӧ вотыԁ лӧԍыԁа понԁас мунны.
Тӧԁтӧм вотыԁ пуктыԍԍӧ быԁ колан тор-вылӧ: караԍін-вылӧ-і, сов-вылӧ-і, ізтӧг-вылӧ-і, табак-вылӧ-і, јем-вылӧ-і, кіԅ-вылӧ-і. Сӧмын сіјӧ вотсӧ оз быԁ ԋӧбыԍ торјӧн ԋӧбігас мынты, а мынтӧ пабрікантыс ԉібӧ завоԁщікыс пабрікаԍыс леԇтӧԇ. Ӧні сещӧм вотыс перјыԍԍӧ вінајасыԍ, табакыԍ, ізтӧгыԍ, ԍпіртыԍ, солыԍ, караԍіныԍ, сурыԍ, маыԍ, ырӧшыԍ, сакарыԍ, щајыԍ, копејыԍ, ԍіԍјасыԍ.
Коԁјас унаыԍ волывлӧны начаԉство ԁінӧ, учрежԃеԋԋӧјасӧ отсӧгла, мезԁыԍны мыјыԍкӧ ԉібӧ віԇны вӧчӧм, воԍтӧм тор, — налыԍ госуԁарство перјӧ торја вот — пошԉіна. Суԃітчігӧн мынтыԍԍӧ пошԉіна, гіжԍалігӧн, кущӧмкӧ гіжӧԁ боԍтігӧн мӧԁлаӧ нуны; тујјасыԍ, кор сіјӧ тујӧԁыс новлӧԁлӧны мыј-ԍурӧ аслыныс нажӧтка-куԅа. Тащӧм вотјаснас учрежԃеԋԋејасын вештӧны рӧскоԁјассӧ најӧс-жӧ віԇӧмыԍ.
Меԁ уна пошԉіна воӧ „гербӧвӧј-сбор“-ыԍ. Сіјӧ перјыԍԍӧ ԁокументјас ԍетігӧн, прошеԋԋӧјас, копіјајас боԍтігӧн, условіјӧјас вӧчігӧн. Ԁокументыԁ-кӧ гіжӧма гербӧвӧј кабала-вылӧ ԉібӧ ԉаскӧма сетчӧ гербӧвӧј марка, лыԃԃыԍӧ збыԉӧнҗык.
1922 воын 10-е августаӧԇ веԍкыԁа перјӧм вотыс ԁа пошԉіна вӧлі чукӧрмӧма 48,4 тріԉԉон шајт; тӧԁтӧмыс 12,0 тріԉԉон шајт. Став госуԁарственнӧј вотыс 60,4 тріԉԉон шајт. Сы-веԍт ез ков выԉ бумага ԃеԋга леԇны, отсаліс сувтӧԁны ԃеԋга ԁон уԍӧм.
 This is a translation and has a separate copyright status from the original text. The license for the translation applies to this edition only.
| |||||
| Original: |
| ||||
| Translation: |
| ||||
