Page:Progreso - 1a yaro.pdf/170

156

PROGRESO

severe ciencala revuo, da la du max autoritatoza franca linguisti, nome S^o Michel Bréal, ex-profesoro di gramatiko komparanta en Collège de France, e da S^o Meillet, qua sucedis ad il en ica katedro, e qua esas konsiderata quale maestro da la yuna franca skolo di linguisti. La du autori defensas Esperanto e precipue l’ ideo di LI. kontre la du linguisti de Leipzig. « Avan la kritiki direktita kontre Esperanto, esas yusta dicar anke la bonaji quin ni debas ad ol », dicas S^o Bréal. « Unesma servo quan ol facis a ni, ol obligis la linguisti, tam adversi kam partiani, explikar su pri l’ ideo quan li havas pri linguo generale. E ni konstatis ica fakto felica e neexpektata, ke omni rivale rinegis la teorii, tante favorita ante 30 yari, pri la vivo di la linguo, pri la linguo naturala produkturo, pri la difero esencala e chefa, quan on devus facar inter la naturala lingui e l’ artificala lingui, la unesmi tute plena de bonesi, de senco e de suko, la altri simila a l’ homunculus di Göthe, sen forteso, sen vivemeso; ed altra samaspeca deklamadi ^[1]… Sed, quo pruvas quante eroro esas malfacile extirpebla, ni retrovas en la broshuro di Sⁱ Brugmann e Leskien, en la momento ipsa en qua on malkonfesas la doktrino, ca expresuri vivo de lingua, linguo instintala, qui povas nur erorigar lektanti ne avertita… »

« Altra servo quan Esperanto facis a ni, ol igis ni tuchar per fingro la maniero per qua kreesas la vortaro di un linguo. Se ol pruntis sa vorti a la existanta lingui, e mixis vorti de diversa origini, omna « naturala » lingui facis same por konstitucar e richigar sua vortari : mem la latina e la greka… Existis ja lor homi quale Sⁱ Couturat e Leau ^[2]. Esas versimila, ke on reprochis ja a li, ke li volis substitucar su a la naturo. Sed kande on komparas la vorti di la populala tradiciono a la vorti pruntita per ciencala voyo, on ne trovas, ke on devas sempre rigretar la vicigo di la populala vorto da la ciencala vorto ». On vidas, quon S^o Bréal pensas pri la « naturala evoluco » predikata nun da la konservema Esperantisti.

S^o Bréal konkludas riprochante a la du linguisti di Leipzig lia ironio, kompato o malprizeto por la partiani di LI. « En tempo en qua la lingui esas tro ofte pretexto o nutrivo ad la kontesti e rivalesi, en qua, segun famoza vorto, la linguo, kreita por akordigar la homi, esis deturnata ed uzata por produktar malkonkordo, la partiani di Esperanto riprezentas l’ aspiro a plu bona tempo e plu alta vizadi por la homaro…, la defensanti di la nuna stando havas la rolo max facila ed eleganta; sed che la altri preparesas la futuro ».

S^o Meillet recensas plu longe e detale la sama broshuro. « La fundamental objekto di S^o Brugmann esas, ke la lingui esas pro-

1. Ni rimarkas, ke a ca skolo tardijanta apartenas ula « vic-prezidanto di Société de linguistique », qua havas tanta fido a la boneso di la « natural evoluco » e di la « vivo ».
2. Co signifikas evidente : « homi, qui volis plubonigar e perfektigar la linguo per ciencala, racionala procedi ». (N. D. L. R.)