Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/97

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.

(1267 m.), Czarna góra (1215 m.), Ubicz (889 m.), Matachin (1220 m.), Bukowiec (1171 m.), następnie Magura czyli Lisak (1365 m.), Menczel (1175 m.), Czyrak w pasmie Sekul (1283 m.), Olszanowec (1043 m.), i Bajtyna (948 m.). Wzdłuż granicy węgierskiej wznoszą się: Radaczin Kiczera (1144 m.), Czorni Werch, Załom (1291 m.), Gorgan wiszkowski (1443 m.), Tersa (1031 m.), Jaworowa Kiczera (1115 m.), Heczka (1161 m.), Kruhła Młaka (1261 m.), Perechrestje (1199 m.), Strunga, Bołośniak (1138 m.), Bisowatyj Dił (1288 m.), Werch Czornej rieki ze szczytem 1279 m. wys., Popadia (1742 m), Werch Guretwyna (1595 m.) i pasmo graniczne Preluka ze szczytami 1258, 1215, 1195 i 1204 m. wys. Obszar powiatu wynosi 2,517.65 kil. kw. (45.72 m. kw.) i pod tym względem zajmuje powiat pierwsze miejsce w Galicyi. Nawodnienie powiatu bardzo obfite a wszystkie wody uchodzą do Dniestru za pośrednictwem Żyżawy, Bereźnicy, Świcy, Siwki i Łomnicy. Żyżawa powstaje w płn. zach. kończynie powiatu, a przyjąwszy od praw. brz. Żyżawkę, uchodzi do Stryja poza granicą powiatu. Na wschód od Żyżawy płynie Bereźnica (ob.) a uchodzi również po za obrębem powiatu jednem ramieniem do Stryja, a dregiem do Dniestru. Świca bierze początek w pow. dolińskim przy granicy węgierskiej, płynie w kierunku płn. a od Ludwikówki w płn. wsch., dzieląc powiat na dwie równe prawie połowy, i opuszcza go w obrębie gminy Wola Zaderewacka, wchodząc do pow. stryjskiego, do gminy Dzieduszyce małe. Spławną jest od ujścia Mizuńki. Dolina Świcy jest otoczona wysokiemi górami, posiada grunt skalisty i małe wodospady. Między Teresówką a Nowosielicą rozszerza się i tworzy kotlinę wełdziską, podobną z kształtu do synowudzkiej, przez Stryj utworzonej. Z praw. brz. przyjmuje Świca w pow. dol. małe tylko dopływy, gdyż wszystkie większe z tej strony uchodzą do Łomnicy. Są to potoki: Sołotwina, Tysowiec, Prawicz, Łukowiec, Sokołowiec, Sandrowiec, Jasienowiec, Sadzawa, Łuszczawa i uchodzące do Świcy poza granicami powiatu: Hłuszawa i Turzanka z Trościańczykiem i Dryżyną od lew. brz. Od lew. brz. przyjmuje Świca potoki: Czorna Roztoka, Jałowe, Bahonka, Ilnica z Brzezińcem od lew. brz., pot. Łuszecki, Mizuńka, Łużanka, (czyli Witwica) i Sukiel uchodzący po za granicą pow. Mizuńka wypływa na płd. zach. granicy pow., a zataczając łuk wygięty ku płn., uchodzi do Świcy w obwodzie gminy Wygoda. Dolina jej dzika, lesista i bezludna na całej przestrzeni, prawie aż do Mizunia. Od praw. brz. uchodzą do Miz. potoki: Sidinowiec, Roztoka, Strimba, Jałowy, Sapolej, Sokolin, Pionka z Trojanem od lew. brz., i Dziadycz; od lew. brz. potoki: Bagna, Słowiański potok, Magura i Sobolica, Hłyboki, Bystry, Krajna. Łużanka przyjmuje od lew. brz. pot. Cerkowniański i Sychlowaty, od praw: brz. Roztokę i Putnę. Sukiel wypływa na zach. granicy pow. a płynąc w kierunku płn. wsch. opuszcza jego granice w obwodzie gminy Wola Zaderewacka i uchodzi do pow. stryjskiego, do Dzieduszyc wielkich. Dopływy jego od praw. brz. są: Brzaza, Żydowice, Dołżka, Gerynia; od lew. brz.: Ozera i Beniów. Siwka wypływa na płn. wsch. od Doliny a opuszcza pow. poniżej Hołynia, płynąc na wschód. W obrębie powiatu przyjmuje od praw. brzegu Czaczawę. W płd. wsch. kończynie pow. wypływają jeszcze potoki Siwka i Wełyki, z których powstaje Bołochówka (dopływ Siwki), tudzież dopływy Bołochówki: Hłuboki z Kamiennym od praw. brz. a Żydów i Zbora od lew. brzegu. Łomnica wypływa w pobliżu granicy węgierskiej a wijąc się ciągle prawie wzdłuż wsch. granicy pow., doliną dziką, bezludną, wodami poszarpaną, od Angelowa dopiero rozszerzającą się cokolwiek i lepiej zaludnioną, zabiera z pow. dolińskiego liczne dopływy, wpadające do niej od lew. brz., a mianowicie: Darów z pot. Guretwyna od lew. brz., Pietros z pot. Parenki, Mołoda (z dopływami od praw. brz.: Haninec z Popadią od praw. brz., Kotelec; od lew. brz. Hesza i Mszana z Mszanką od praw. brz.), Todor, Sokół, Świnny, Czuta, Radowa i Czeczwa. Czeczwa bierze początek w pow. dol., na płn. wsch. stoczystości pasma górskiego Arszyca, płynąc w kierunku płn. zatacza się poniżej Strutyna wyższego na płn. wschód a poniżej Broszniowa opuszcza granicę powiatu. Jej znaczniejsze dopływy są od praw. brz. Męczywka, Melecinka z pot. Powolny od praw. brz, Syhły i Duba z dopływami od lew. brz. Ceniawka i Jasieniowiec ze Smereką. Od lew. brz. uchodzą do Czeczwy: Suchodół, pot. Berdeżyski, Ilemka utworzona z potoków Lisna i Poharecki, Maniawka z pot. Krzywa od lew. brz. Przeważna część powiatu jest górzysta, Połowę prawie, a mianowicie część jego płd. zach., zajmuje Beskid lesisty; w drugiej północno wschod. połowie wznoszą się podgórza Beskidu, a pomiędzy niemi wiją się doliny rzek, rozszerzające się ku płn. wsch. tak, że na samym krańcu płn. wsch. rozścieła się rozległa dolina nad Świcą i Łomnicą, wzniesiona n. p. m. do przeciętnej wysokości 350 do 400 m., opadająca miejscami o kilkanaście metrów poniżej 350, miejscami zaś wznosząca się o tyleż metrów ponad 400 metr. Góry składają się z krótkich, wysokich grzbietów, połączonych wysokiemi łęgami i przełęczami a poprzerzynanych głębokimi parowami. Obszerniejsze doliny nie potworzyły się tutaj, i dlatego jest ta część Karpat dzika i słabo zaludniona.