Sewerynów, Świniarów, Szaników, Toporów, Woźniki i Zakrze. Rz. i Br. Ch.
Czuchłoma, m. pow. gub. kostromskiej, 1949 mk., 928 w. od Petersburga a 176 od Kostromy odległe. St. poczt.
Czuchny, okrąg wiejski w gminie Krewo, pow. oszmiański, liczy w swoim obrębie wsie: Czuchny, Kąciewicze, Korędy, Wiśniówka; zaśc. Gołowanciszki, Kurmanicha.
Czuchny, Czuchońcy, inaczej Estońcy, Esty, po łot. Igauns, gałąź szczepu fińskiego, zajmują całą gubernią estońską i północną część inflanckiej (liwońskiej), mianowicie powiaty dorpacki i parnawski, wraz z wyspami Worms i Runs; sąsiadują na wschód z Rossyanami, a na południe z Łotyszami czyli Łotwą. Szlachta, kupcy i większa część mieszczan są Niemcy. Do Czuchońców liczą się także: 1) Liw albo Liwi, mieszkający już to wspólnie z nimi w kilku wsiach, przy ujściu rzeki Salis, już oddzielnie na wybrzeżu kurońskiem, poczynając od Irbenu, aż do jeziora angierskigo, w dobrach Dundangieńskie i Popeńskie, w liczbie 150 przeszło rodzin; oraz 2) Krewingowie, poniżej miasta Bowska, mieszkający w dobrach: Baden, Kirkawe-Moiż, Krusen i Memelhof, około 2,700 płci obojej; ostatni wyginęli już prawie, zlawszy się z łotyszami. Wszystkich Czuchońców, języka czudzkiego używających, liczą około 630,000. Są oni wzrostu miernego, włosy mają rude, mocnej budowy ciała, zdolni do najcięższej pracy, ale bardzo leniwi; charakter mają skryty, niedowierzają Niemcom, są powolni, źli, uparci i pijaństwu oddani. Mieszkania ich mało się od barłogów różnią; ludzie i bydło wspólnie mieszkają; wszędzie postrzegać się daje największe nieochędóstwo i nędza okropna. Ubranie obojej płci jednakie jest prawie; stanowi je głównie długa suknia zwierzchnia, z grubej tkaniny koloru ciemnego; na nogach, zamiast pończoch, ponawijane mają taśmy, stopy w łapcie obute, rzemieniem przywiązane. Przy chrzcie, weselu i pogrzebie, zachowują szczególne obrzędy. Do zwyczajnych zabaw ludowych, bez których żadne święto obyć się nie może, należy huśtawka. Najgłówniejszem świętem u Czuchońców jest Dalkus, święto żniwa. Religijność, wybitnie charakter ludu tego znamionująca, przyćmiona jest mnóstwem najgrubszych zabobonów. Język czuchoński, jako narzecze czudzkiego, dosyć jest miękki i dźwięczny, lecz bardzo ubogi. Pomiędzy ludem istnieje znaczna ilość pieśni, nadzwyczaj poetycznych. Chuchońcy głównie rolnictwem się trudnią. Por. Esty.
Czuchońce albo Kurtaki, karpaccy górale. Ród ten poczyna się na zachodzie u źródłowisk rzeki Ropy i zasiada całe góry, aż do źródeł Sanu; na tak wielkiej wszakże przestrzeni rozsiany nie tworzy jednolitego gminu, lecz dzieli się na pomniejsze rzesze między sobą. Idąc od granicznego Beskidu za biegiem rzek wpadających do Wisły na tej przestrzeni, ciągną się siedziby Kurtaków ponad Ropą po Szembark, po nad Wisłoką po Kąty, po nad Jasełką po Duklę, po nad Wisłokiem po Besko, po nad Osławą po Porasz, po nad Hoczewką po Nowosiółki, po nad Sanem w końcu po Przysłup. Oznaczając wszakże te granice rozumiemy cały obszar tych rzek na górnym ich biegu wraz z przyległemi dolinami na oznaczonej przestrzeni. Cały ród, który od źródeł Sanu osiadł, bywa od postronnych także Czuchońcami zwany, dla wierzchniego stroju, który się nazywa czuchania; kształt i krój, a nawet i kolor tych czuchań zmienia się, i podług nich rozróżniają całe okolice przez Czuchońców osiadłe, mówiąc „Górniaki“ od Samoklęsk i Żmigroda, od Jaślisk i Dukli a w końcu od Bukowska i Baligroda, oznaczając tem oddzielne okolice przez nich zamieszkałe. Wyjątkowo tylko nazywają Czuchońce sami siebie Góralami, zazwyczaj zaś „Górniakami“, do czego sąsiednie rody w równinach zamieszkałe przywięzywać zwykły wyobrażenie grubych obyczajów. Górale od Jaślisk nazywają się także Górniakami z niskiego Beskidu, a sąsiednich w Węgrzech mieszkających nazywają Zadzielanami, jako mieszkających za działem, to jest za Beskidem. Pominąwszy te drobne różnice należy policzyć cały ten ród Kurtaków, a nawet ze Spiżakami pospołu od wyłomu popradowego zacząwszy, aż do źródeł Sanu, i postawą i narzeczem i obyczajem do jednego rodu, który się przez grzbiet Niskiego Beskidu przewalił na obszar Wisły z Węgier w czasie pierwszych najazdów z Pannonii na słowiańskie ziemie. Por. Górale.
Czuchońskie, jez., to samo co Czudzkie (ob.) albo Peipus.
Czuchów, wś, pow. konstantynowski, gm. Łysów, par. Rusków, sąd i poczta Łosice, rozległ. grun. 439 morg., 18 dm., 200 mk. Cz.-Marynki i Cz.-Pieńki, folw. należące do majątku Rusków (ob.). Rz.
Czuchowa, niem. Czuchow, wś i dobra, nad Birawką, pow. rybnicki, o 12 kil. od Rybnika na. płn.-wschód, w parafii Wielkie Dubieńsko. Dobra mają 2412 a wś 1287 m. gruntu. Mk. 765, os. 150. Folw. Czuchowizna 7 os., 41 mk.; folw. Płaskowice 2 dm., 23 mk. F. S.
Czuchowa słoboda lub Czuchowo, wś, pow. piński, niedaleko od jeziora pohoskiego, o milę od Pohosta-Zahorodnego, w gm. Dobrosławka, w 1 okr. policyjnym (łohiszyńskim), w 1 okręgu sądowym. Mieszkańcy trudnią się rybołówstwem. Dwór zwany Planta, mur., własność Nielubowicza. Ogółem wś i dwór mają 246 mk., 3835 dz. gruntu. X. A. M.
