a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 139, łąk m. 4, nieużytki i place m. 5, budowli drewnianych 17. A. Pal.
Chwałkowice, 1.) wś, pow. wrzesiński, 5 dm., 52 mk.; wszyscy kat.; 19 analf. 2.) Ch., domin., pow. wrzesiński, 1,027 morg. rozl., 5 dm., 110 mk.; wszyscy kat, 48 analf. Stac. poczt. Strzałkowo o 7 kil.; stac. kol. żel. Września o 12 kil. M. St.
Chwałkowice, ob. Fałkowice.
Chwałkówko, niem. Wörth, folwark, powiat gnieźnieński, ob. Chwałkowo (Weissenburg). M. St.
Chwałkowo, 1.) gm. domin., pow. średzki; 2,243 morg. rozl.; 2 miejsc.: 1) Ch, wś. szlach.; 2) Czartki, folw.; 20 dm.; 252 mk.; 39 ew., 213 kat., 99 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Sroda o 4 kil. 2.) Ch., wś, pow. śremski, 50 dm., 513 mk.; 3 ew., 510 kat.; 176 analf. 3.) Ch., gm. domin., pow. śremski; 3,399 morgów rozl.; 3 miejsc.: 1) Ch. wś szlachecka; 2) Halin folw.; 3) Zabawa leśnictwo; 17 dm. 244 mk.; 10 ew., 234 kat.; 120 analf. Stac. poczt. w Książu o 7 kil.; stac. kol. żel. Chocicza o 7 kil. Pod wsią wykopano urny i siekierkę kamienną. 4.) Ch., pow. krobski; 19 dm., 141 mk.; wszyscy kat.; 30 analf. 5.) Ch., gm. domin., pow. krobski; 2,006 morg. rozl.; 2 miejscowości: 1) Ch. wś szlach.; 2) Włostowo wielkie folw.; 9 dm., 218 mk.; 20 ew., 198 kat., 47 analf. Kościół parafialny należy do dekanatu boreckiego. Stac. poczt. Krobia o 6 kil.; gość. o 4 kil.; stac. kol. żel. Rawicz o 19 kil., Bojanowo o 17 kil. Ch. było w dawniejszych wiekach posiadłością Chwałkowskich, herbu Odrowąż, z których pochodził znany autor prawa polskiego. 6.) Ch., niem. Weissenburg, wś, pow. gnieźnieński; 26 dm., 255 mk., 70 ew., 185 kat.; 99 analf. 7.) Ch., niem. Weissenburg, gm. domin., pow. gnieźnieński; 3,616 morg. rozl., 2 miejsc.: 1) Ch. wś ryc.; 2) Chwałkówko (Wörth) folwark; 16 dm., 250 mk.; 123 ew., 127 kat.; 89 analf. Stac. poczt. i kol. żel. na miejscu. Niegdyś własność Mrozińskich.
Chwałojnie, miasteczko pryw. w pow. szawelskim, o 50 w. od Szawel, należy do par. Użwenty i Powonden a do 1864 miało kościół par. Zwiast. N. M. P. Miasteczko Ch. ma 346 mk., zarząd gminy liczącej dusz 1791 i cerkiew prawosławną założoną w 1864 roku. Położone na drodze z Użwent do Worń. Miejscowość piękna, na wysokiej górze, u stóp której płynie rzeka Wenta, biorąca w pobliżu początek i dwa jeziora: od zachodu Tykla, a od wschodo-południa Wieżeżeris, dosłownie tłumacząc: jezioro raków. Miasteczko to ma swoją historyą. Pierwotnie był tu folwark należący do rodziny Adamkowiczów. Taryfa księstwa żmudzkiego z 1717 roku wykazuje Ch. jako własność Hieronima Adamkowicza stolnika lwowskiego. Syn Hieronima Jan pułkownik JKr. Mości, starosta lingiewski, giejdziowski, zwirżdziowski, michniewski i płoński, ciwun gondyński, pisarz księstwa żmudzkiego, odziedziczywszy po ojcu znaczne dobra, fundował w Ch. kaplicę, przy której utrzymywał jednego księdza z zakonu oo. karmelitów. Upodobawszy ten zakon, a będąc bezdzietnym, postanowił cały swój majątek zapisać na zakon karmelitów, co wykonał 15 sierpuia 1750 roku, z warunkiem, że jeśliby z jakichbądź powodów klasztor przez niego fundowany skasowano, dobra zapisane klasztorowi powinny wrócić do jego rodziny. Po śmierci Adamkowicza, która nastąpiła w 1763 roku, prowincyał karmelitów ksiądz Jan Mackiewicz naznaczył do Ch. księdza Benedykta Pawłowicza, który, jako przełożony klasztoru nowozakładającego się, przyjął w posiadanie dwór ze wsiami: Kierbedżławki, Żałoki, Kuszłejkiszki, Kunegiszki, Brauzgie, Sorokiszki, Pobudkalnie, Monkiszki, Wróblewszczyzna, Meszkucie, Sanszuny, Węckiszki, Kujsie, Żyłoki i Baudyszki. Ziemi na ogół włók trzysta. Po ks. Pawłowiczu na przeorstwo wstąpił ks. Bonawentura Downarowicz, a po tym ks. Dyonizy Ściepura. Za rządów dwóch ostatnich przeorów, oddanych wyłącznie modłom, sąsiedzi zaczęli robić zabory ziemi należącej do klasztoru. Zwierzchność prowincyonalna, spostrzegłszy to, wyniosła na przeorstwo ks. Berneta Chlewińskiego, człowieka z nauką wyższą i znającego prawo krajowe, który po niejakimś czasie, strawionym na procesach, odzyskał zabraną ziemię. Po Chlewińskim był przeorem ks. Wierzbicki w 1773, a po upływie trzech lat, wrócił znowu Chlewiński. Dalej byli przeorami ks. Andrzej Kodziewicz, Dominik Łapiński, Rajmund Radkowski, Dyonizy Walewicz, Stanisław Bohdanowicz, Symon Rodowicz i Andrzej Miszkiewicz. Po tych wybrany był na przeora ks. Baltazar Bucewicz, który począł przysposabiać materyał na kościół murowany. Następca ostatniego Szczęsny Pakułowicz kontynuował przysposabianie materyału, założył fundamenta, ale czy to miały być rzeczywiście fundamenta do projektowanego kościoła?—niewiadomo; byłby to bowiem gmach bardzo wielki. Późniejszy kościół, mały, stał śród tych fundamentów, a one były opłotem cmentarza. Budował ten kościół przeor ks. Poroczko, człowiek światły i bardzo staranny. On to osadził własną ręką połowę niższą cmentarza brzozami we dwa rzędy. Po ks. Poroczce naznaczony był przeorem ksiądz Bucewicz, który w roku 1831 zaprowadził spory zakonnikami. W 1832 roku, spostrzegłszy że te spory nie doprowadziły do pożądanego celu, odebrał sobie życie, rzucając się z okna frontowego kościelnego na kamieniami brukowany ganek.
