Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/747

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

म्हणूनय ताणें फिशालकाय जोडली.


दुसऱ्या म्हाझुजाच्या काळांत आनी १९४४-४५५ च्या सुमाराक मुळगांवकार हाणें ब्रह्मदेश आघाडीचेर हरिकेन विमानचालक आनी स्पिटफायर झुजारी विमानचलाक म्हूण काम केल्लें. तेचप्रमाण भारत-पाकिस्तान संघर्शा वेळार (१९४८-४९) काश्मीर देगणांतल्या झुजा वेळावयल्यो विमानांच्यो घुरयो, येरादारी आनी निरीक्षण हीं कामां ताच्याच नियंत्रणासकयल चलतालीं. त्यावेळावयल्या ताच्या ह्या मोलादीक वावराखातीर ताका महावीर चक्र भेटयल्लें. संवसारांतल्या पन्नासांपरस चड जातिचीं झुजारी विमानां ताणें चलयल्यांत. स्वनातीत वेगान झुजारी विमान चलोवपी तो पयलो भारतीय विमानचालक जावन आसा. भारतीय वायुदलांत मिस्टीयर नॅट आनी कॅनबरा ह्या विमानांचो तशेंच एस्. ए ७५ ह्या जमनीवयल्यान विमानवेधी अस्त्राचो आस्पाव जांवचेपयलींच्या अभ्यास गटांत ताचो आस्पाव जाल्लो. तो एक वडील वांगडी आशिल्ल्यान ताच्या मार्गदर्शनाचो उपेग त्या गटांक बरोच जाल्लो.


भारतांतूच तयार जावपी ए.व्ही. आर ओ. आनी मरूत ह्या विमानांच्या अभ्यासगटाचो तो एक अभ्यासू वांगडी आशिल्लो. १९६८-७१ ह्या काळांत हवाई दलाच्या मध्य वायुकमानचो तो मुखेल आशिल्लो. ताच्या त्या वेळावयल्या वावराखातीर ताका अतीविशिश्ट सेवा पदक हो भोवमान दिल्लो . राश्ट्रीय संरक्षणा महाविद्यालय, नवी दिल्ली ह्या सगळ्यांत उंचेल्या राखणेविशींचे संस्थेचो तो दोन वर्सां संचालकूय आशिल्लो. ते उपरांत १९७६ त तो भारतीय वायुसेनेचो अध्यक्ष – एअर चीफ मार्शल म्हूण ताची नेमणूक जाली आनी १ सप्टेंबर १९७८ ह्या दिसा सुमार ३८ वर्सांची दीर्घ सेवा करून तो निवृत जालो.


ताची शस्त्राविशींची आवड आनी तंत्रगिन्यानाचीय जाण हाका लागून देशी तशेंच विदेशी संस्थांक तांचे मार्गदर्शन मेळ्ळां.


मुळे, सुदाम रामभाऊः(जल्मः ५ मे १९३७, भोगगांव- आंबेड जालना ,महाराष्ट्र).


सुटकेझुजारी ताणे तो भारततीय कम्युनीस्ट पार्टीचो वांगडी आशिल्लो. १५ ऑगस्टाक चितळे हाच्या फुडारपणाखाल गोंयांत बांदा शीमेर जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वाटों घेतिल्लो. तेन्ना पुलिसांनी ताका धरून खूब मार दिलो. २६ मे १९८७ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.


मुळोः(मराठी : मुळा; हिंदीः मुरो, मुली; गुजरातीः मुरा; कन्नडः मुळंगी; संस्कृत: हस्तिदंत, मूलक; इंगलीश: रॅडीश; लॅटीन: रॅफॅनस, सटाव्हस; कूळ: क्रुसीफेरी).


मांसाळ मुळां आशिल्ली, एक वर्सभर जगपी वनस्पत ,चड करून भाजेखातीर पिकयतात. ते खातीर मुळां, पानां आनी खोड हाचो उपेग करतात. हरवो मुळो खातात. सादारपणान मुळ्याचो रंग धवो आसता आनी आकार शंखाचो आसता. लांबाय सुमार २५ ते ४०सेंमी. आनी गोलाय सुमार ३.५ ते ५सेंमी. ते रूचीक मात्शे तीखट आसतात. जौनपुरी वा नेवारी मुळ्या प्रकारांत मुळ्याची लाबांय खुबूच व्हड (७५-९०सेंमी.) आनी गोलाय ५०-६०सेंमी. आसता.


तळाकडलीं पानां लांब, पिसाचे आकृतीचीं आनी दांतेरी आसतात. मदले लांब ताळयेक लेव तांबडीं वा धवीं फुलां येतात. युरोपीयन मुळ्यांमदीं तांबडे, जांबळे तशेच शेंदुरी रंगाचे मुळे आसतात. मुळ्याचो आकार, रंग, पेरणी ते काढणीमेरेनचो काळ आनी रूच हातूंत जायते प्रकार दिसून येतात.


हे वनस्पतीचो प्रकार संवसारांत सगळेकडेन आसून रॅफॅनस हे तिचे प्रजातींत वट्ट धा जाती आसात. चडशो जाती भूमध्य दर्यावाठारांतल्यो आसून रॅ. सटाव्हस ही जात थंयच्यान भारतांत आयली अशें मानतात. कांय शास्त्रज्ञांच्या मतान मुळयाचें मूळस्थान मध्य आनी अस्तंत चीन आनी भारत ह्या वाठारांत आसुंये. इतिहासाआदल्या काळांत थंय मुळ्याचो खाद्यान म्हूण वापर जातलो. महाभारत, कौटिलीय अर्थशास्त्र, चरकसंहिता आदी संस्कृतग्रंथांत 'मूलक' ह्या नांवान मूळ्याचो उल्लेख मेळटा.


भारतांत सगळेकडेन मुळयाची लागवड करतात. दर्याचे पातळेसावन ३००मी. उंचायेवयल्या हिमालयांतल्या दोंगराक वाठारांत हें पीक जावंक शकता. हें थंड हवामानांतलें पीक आसून कांय थळाव्या प्रकारांची वर्सभर लागवड जाता. दक्षिण भारतांत हें पीक वर्सयभर आसता. हें पीक झटपट वाडपी आसून प्रकाराप्रमाण पेरणीसावन ३० ते ५० दिसांत तयार जाता. हें पीक खंयचेय जमनींत वाडटा. सुपीक आनी रेवंट जमनींत हें पीक बरें येता.


लागवडींतले पोरने आनी सुदारीत देशी प्रकार अशेः १) बरामासीः हाची वर्सभर लागवड करपाक मेळटा.


२)जौनपुरी वा नेवारी : ह्या प्रकाराचे मुळे आकारना व्हड आसून वजनाक ५ सावन १५ किग्रॅ. वा चडय आसता.


३)पुसा चेतकी : हो मुळो ४०-४५ दिसांत तयार जाता.


४)पुसा देशी : हो मुळो ३०-४५ सेंमी. लांब, तोंकाकडे अशीर आनी तिखट आसून खोडाकडलें तोंक पाचवें आसता.


५)सिलेक्शन-२७१: हो मुळो ३०-४० सेंमी. लांब नितळ धवो आनी मात्सो तीखट आसता. हाचें खाशेलपण म्हळ्यार तो सुमार १० दिसांमेरेन खावपासारको आसता. हाचे भायर तांबडो लांब, जांभळो लांब, लखनवी आदी जायते देशी प्रकार लागवडीखाल आसात.