वाडटात. २२ वर्सांचेर ताची वाड थांबता. मानगीं ८-१२ वर्सांचीं जातकच प्रजोत्पादनाक योग्य जातात.
खावडः ल्हान मानगीं किडे, कुल्ल्यो, बेबकां, ल्हान नुस्तें हुंदीर आनी सुकणीं खातात. मातशीं व्हड जातकच शिल्ल्यो, जिवाणीं आनी भोंवतणीं मेळटात ते प्रणी खातात.पूण व्हड जातकच हीं मानगीं व्हड नुस्तें, कांसव वा मेळटात ते जिवे-मेल्ले प्राणी, जनावरां सुकणीं खातात. मनशांचीं न्हंयेंत मेळिल्लीं मडींय तीं खातात. कचाट्याक मेळिल्ल्या जिव्या मनशाचेर हल्लो करन ताका जखमी अवस्थेंत फाफसुपाक तीं फाटीं रावनात. पोशिल्ल्या मानग्याक मांस, कोंबयो खावपाक घालच्यो पडटात.
उपेगः मानग्याच्या चामड्याक खूब मागणी आसता. सुरवेक मानगीं मारून तांचे कातीपसून तरेतरेच्यो वस्तू तयार करताले. हांकां लागून तांची संख्या उणी जावंक लागली. ताका लागून Wild Life Protection and Conservation हो कायदो पास करून मानगीं मारपाक मनाय हाडली. मानगयांक प्राणिसंग्रहालयांत पोसतात आनी वाडयतात. भारत सरकारान क्रोकोडायल प्रोजेक्ट सुरी केला.
रोग: मानग्यांक (Salmonellosic) हो व्हायरस रोग जाता. पूण रोगाचो विशेश असो परिणान ह्या प्राण्याचेर जायना.
खाशेलेपणः तोंडांत धरिल्लें सावन मानगें उदकावयर उफेतना खातात, उदका सकयल खायना. उदका सकयल खावंक घेतलें जाल्यार तांचो घुस्मटमार जाता. तांची पचन शक्त बरी आसता, ताका लागून तीं खाल्ले केदेय प्राणी पचोवंक शकतात.
-डॉ.ए.एस्. वागळे
मान, टोमासः (जल्मः ६ जून १८७५, ल्यूबेक, मरणः १२ ऑगस्ट १९५५, किल्चबर्ग-झुरीक).
नामनेचो जर्मन कादंबरीकार. म्यूनिक हांगाच्या राबित्यांत ताणें थोडो तेंप एके विमा कंपनींत काम केलें. एका नेमाळ्याचो संपादक म्हणूय ताणें काम केलें. डेअर क्लाइन हेअर फ्रीडमान हो ताचो सुरवातीचो कथांझेलो १८९८त उजवाडाक आयलो. टोनिओ क्रोयगर (१९०३), ट्रिस्टान (१९०३) आनी डेअर चोड इन व्हेनेडिग (१९१३) आनी कोयनिग्लिश होहाइट (१९०९) ह्यो ताच्यो कांय उल्लेख करपासारख्यो कादंबऱ्यो जावन आसात.
पयलें म्हाझूज सुरू जातकच एक जर्मन राश्ट्रवादी म्हूण ताका जर्मनीन झुजांत घेतिल्लो वांटो योग्य दिसलो. इंग्लंड आनी फ्रांस ह्या लोकशायवादी राश्ट्रांचेर ताणें टीका केली आनी जर्मनीच्या प्राधिकारवादाचेंय (authoritarianism) ताणें समर्थन केलें. ह्या संदर्भांत ताचो Reflections of a non political man (१९१८) हो ग्रंथ उल्लेख करपासारको आसा.
डिसॉर्डर अँड अर्ली सॉरो (१९२६) आनी 'मारिओ अँड मॅजिशिअन' (१९३०) ह्यो ताच्यो कादंबऱ्यो बऱ्यो लोकप्रिय थारल्यो. मारिओ अँड मॅजिशियन हांतूंत ताणें फॅसिस्ट मनोवृत्तीची फोडणीशी केल्या. १९३० उपरांत ताणें नाझी तत्वज्ञानाचेर हल्लो केलो. १९३३त जर्मनीची सत्ता हिटलरच्या हातांत गेली, तेन्ना मान आपले बायलेसयत स्वित्झर्लंडाक आशिल्लो. भिरग्यांचे सांगणेप्रमाण जर्मनींत वचनासतना तो स्वित्झर्लंडाकूच रावलो. १९३६त ताचें जर्मन नागरिकत्व रद्द केलें. १९३८ त तो अमेरिकेक स्थायिक जालो. १९४४ त ताका अमेरिकन नागरिकत्व मेळ्ळें. अमेरिक्च्या राबित्यांत ताणें 'द बिल व्हेड रिटर्नस' (१९३९);'डॉक्टर फाउस्टुस' (१९४७) आनी 'द होली सिनर' (१९५१) ह्यो कादंबऱ्यो पुराय केल्यो.
'योसेफ उण्ट झाइनब्य्रूडर' ही चार खंडांतली मानची कादंबरी बरीच गाजली. बायबलांतल्या जोसेफची कथा हातूंत सांगल्या .'The Confessions of Felix Krull, Confidence Man' (१९५४) ही ताची विनोदी कादंबरी जावन आसा. ताणें कांय साहित्यिक , राजनीतीक आनी तत्त्वगिन्यानाचेर निबंदूय बरयल्यात. आपले आपजिणेविशींय ताणें कांय निबंद बरयल्यात.
मान हाच्या साहित्यकृतींतल्यान ताच्या तेन्नाच्या काळांतली समाजीक आनी राजनीतीक वास्तवता दिसून येता. १९०१त उजवाडाक आयिल्ली बुड्डेन ब्रुक्स हे ताचे कादंबरीक संवसारीत नामना मेळ्ळी. हे कादंबरीक १९२९ वर्साचो साहित्याखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार फाव जालो. हे कादंबरींत काणें एक गिरेस्त घराब्याचो कसो नाश जायत गेला, तें चित्रायसां.
-कों.वि.सं.मं.
मानवतावादः मानवतावादाची एक विचारप्रणाली. हे विचारप्रणालेंत मनशाक मध्यवर्ती सुवात दिवन ताच्या सर्वांगी स्वातंत्र्याचो भौमान करून ताचे प्रज्ञेचेर विश्र्वास दाखयला. मानवी सामर्थ्य आनी त्या सामर्थ्यावरवीं जावपी ताचे सर्जन शक्तीचें दर्शन , मानवी कुळयेचें कल्याण करपी तांचें बुध्दीप्रामाण्य ह्या मानवा- अंतर्गत घटकांचेर भर दिवपी हें तत्त्वगिन्यान . चवदा ते सोळाव्या शतमानांत, विशेश करून युरोपांत, मानवी एहिक जिवन पद्दतीचेर सुमाराभायर भर दिवपी प्रबोधनाची क्रांतिकारी वैचारीक चळवळ सगळ्याच मळांचेर सुरू जाली. मनशाचे जिणेचो मानवी परिघाभायलो संबंद पयस करून मनीस कुळयेचो उध्दार मनशाच्याच स्वताच्या सामर्थ्याचेर आनी कृतीचेर आदारून दवरपी प्रबोधन काळांतलो विचार मानवतावादाक प्रेरणा दिवपी जालो.
कला, साहित्य, भास, धर्म ह्या मानव संबंदीत अशा सगळ्याच घटकांचो पुनर्विचार जावन ह्या घटकांवरवीं मनशाच्या ऐहिक जिवितांत ताच्या कर्तुत्वाक, कार्यक्षमतेक आनी स्वतंत्र वृत्तीक चालना मेळची हें ध्येय मानवतावादान दवरलें. हें घडटना ह्या सगळ्या घटकांनी एक व्हड क्रांती
