L Crime de l Padre Amaro/II

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
L Crime de l Padre Amaro by Eça de Queirós
Capítulo II

Ua sumana depuis, soube-se que l nuobo pároco debie chegar pula diligéncia de Suolo de Maçanas, que traç l correio a la tarde; i zde las seis horas l cónego Dies i l coadjutor passeában ne l Ancho de l Chafariç, a la spera de Amaro.

Era anton ne ls fines de Agosto. Na lhonga alameda macadamizada que bai junto de l riu, antre ls dous renques de bielhos choupos, antrebian-se bestidos claros de senhoras passeando. De l lhado de l Arco, na correnteza de casebres pobres, bielhas fiában a la puorta; crianças sujas brincában pul suolo, mostrando sous einormes bentres nus; i galhinhas an redor iban picando borazmente las eimundícies squecidas. An redor de l chafariç cheno de rugido, adonde ls cántaros arrastran subre la piedra, criadas ralhan, soldados, cula sue fardeta suja, einormes botas cambadas, namorában, meneando la chibata de junco; cul sou cántaro bojudo de barro eiquilibrado a la cabeça subre la rodilha, rapazas iban-se als pares, meneando ls quadris; i dous ouficiales ociosos, cula farda zapertada subre l stómado, cumbersában, sperando, la ber quien benerie. La diligéncia tardaba. Quando l crepúsclo çceu, ua lhamparina lhuziu ne l nicho de l santo, por cima de l Arco; i defronte iban-se eiluminando ua a ua, cun ua luç soturna, las jinelas de l spital.

Yá tenie anuitecido quando la diligéncia, cun las lhanternas acesas, antrou na Puonte al trote sgalgado de l sous magros cabalhos brancos, i bino parar al pie de l chafariç, por baixo de la stalaige de l Cruç ; l caixeiro de l tio Patrício partiu lhougo a correr para la Praça cul maço de l Diários Populares ; l tio Batista, l patron, cul cachimbo negro al canto de la boca, zatrelaba, pragueijando tranquilamente; i un home que benie na almofada, al pie de l cocheiro, de chapéu alto i cumprido capote eclesiástico, çceu coutelosamente, agarrando-se a las guardas de fierro de l assentos, batiu cun ls pies ne l suolo para ls zamtorpecer, i olhou an redor.

— Oh, Amaro! gritou l cónego, que se tenie aprossimado, oh lhadron!

— Oh, padre-mestre! dixe l outro cun alegrie. I abraçórun-se, anquanto l coadjutor, to curbado, tenie l barrete na mano.

Dende a pouco las pessonas que stában nas lhoijas biran atrabessar la Praça, antre la corpuléncia debagarosa de l cónego Dies i la figura sguia de l coadjutor, un home un pouco curbado, cun un capote de padre. Soube— se que era l pároco nuobo; i dixe-se lhougo na botica que era ua buona figura de home. L Juan Bicha lhebaba adelantre un baú i un saco de chita; i cumo aqueilha hora yá staba bébedo, iba resmungando l Bendito.

Éran quaije nuobe horas, la nuite cerrara. An redor de la Praça las casas stában yá adrumecidas: de las lhoijas ambaixo de la arcada saía la luç triste de l candieiros de petróleo, antrebian-se drento figuras sonolentas, caturrando an cabaqueira, al balcon. Las rues que benien dar a la Praça, tortuosas, tenebrosas, cun un lhampion mortiço, parecian zabitadas. I ne l siléncio l campana de la Sé daba bagarosamente l toque de las almas.

L cónego Dies iba splicando pachorrentamente al pároco "l que le arranjara". Nun le tenie percurado casa: serie neçairo cumprar mobília, buscar criada, çpesas inumerables! Parecera-le melhor tomar— le quartos nua casa de hóspedes respeitable, de mui cunchego — i nessas cundiçones (i eilhi staba l amigo coadjutor que l podie dezir), nun habie cumo la de la S. Joaneira. Era bien areijada, mui asseio, la cozina nun deitaba oulor; tenie alhá stado l secretairo-giral i l anspetor de l studos; i la S. Joaneira (l Mendes amigo conhecie-la bien) era ua mulhier temente la Dius, de buonas cuntas, mui eiconómica i chena de cundescendéncias...

— Bocé stá eilhi cumo an sue casa! Ten l sou cozido, prato de meio, café...

— Bamos a saber, padre-mestre: précio? dixe l pároco.

— Seis tostones. Que diabo! ye de grácia! Ten un quarto, ten ua saleta...

— Ua rica saleta, comentou l coadjutor respeitosamente.

— I ye lhoinge de la Sé? preguntou Amaro.

— dous passos. Puode-se ir dezir missa de chinelos. Na casa hai ua rapaza, cuntinou cula sue boç pausada l cónego Dies. I la filha de la S. Joaneira. Rapaza de binte i dous anhos. Guapa. Sue puntica de génio, mas bun fondo... Eiqui ten bocé la sue rue.

Era streita, de casas baixas i pobres, smagada pulas altas paredes de la bielha Misericórdie, cun un lhampion lhúgubre al fondo.

— I eiqui ten bocé l sou palácio! dixe l cónego, batendo na aldraba dua puorta sguia.

Ne l purmeiro andar dues barandas de fierro, de aspeto antigo, fazien saliéncia, cun ls sous arbustos de alecrin, que se arredondában als cantos an caixas de madeira; las jinelas de cima, pequeninas, éran de peitoril; i la parede, pulas sues eirregularidades, fazie lhembrar ua lhata amolgada.

La S. Joaneira speraba ne l alto de la scaleira; ua criada, anfezada i sardenta, alumiaba cun un candieiro de petróleo; i la figura de la S. Joaneira çtacaba plenamente na luç subre la parede caiada. Era gorda, alta, mui branca, de aspeto pachorrento. Ls sous uolhos pretos tenien yá an redor la piel angelhada; ls pelos arrepiados, cun un anfeite scarlate, éran yá ralos als cantos d'a tiesta i ne l ampeço de la risca; mas percebian-se uns braços rechonchudos, un colo copioso i roupas asseadas.

— Eiqui ten la senhora l sou hóspede, dixe l cónego subindo.

— Muita honra an recebir l senhor pároco! muita honra! Hai-de benir mui cansado! por fuorça! Para eiqui, ten la bondade? Cuidado cul degrauzinho.

Lhebou-lo para ua sala pequeinha, pintada de amarielho, cun un basto canapé de palhinha costielhado a la parede, i defronte, abierta, ua mesa forrada de baeta berde.

— Ye la sue sala, senhor pároco, dixe la S. Joaneira. Para recebir, para spairecer... Eiqui — acrescientou abrindo ua puorta — ye l sou quarto de drumir. Ten la sue cómoda, l sou guarda-roupa... — Abriu ls gabetones, gabou la cama batendo la eilasticidade de l colchones. — Ua squila para chamar siempre que querga... Las chabinhas de la cómoda stan eiqui... Se gusta de trabesseirinho más alto... Ten un cobertor solo, mas querendo...

— Stá bien, stá todo mui bien, mie senhora, — dixe l pároco cula sue boç baixa i suabe.

— Ye pedir! L que hai, d'a melhor bontade...

— Oh criatura de Dius! anterrompeu l cónego jobialmente, l que el quier agora ye cear!

— Tamien ten la cenazinha pronta. Zde las seis que stá l caldo a apurar...

I saliu, para apressar la criada, dezindo lhougo de l fondo de la scaleira:

— Baia, Ruça, mexe-te, mexe-te!...

L cónego sentou-se pesadamente ne l canapé, i sorbendo la sue pitada:

— Ye cuntentar, miu rico. Fui l que se pudo arranjar.

— You stou bien an to parte, padre-mestre, dixe l pároco, caçando ls sous chinelos de ourelo. Mira l seminário!... I an Feiron! Caía— me la chuba na cama.

Para l lhado de la Praça, anton, sentiu-se l toque de cometas.

— Que ye aqueilho? preguntou Amaro, ando a la jinela.

— Las nuobe i meia, l toque de recolher.

Amaro abriu la bidraça. Al fin de la rue un candieiro smorecie. La nuite staba mui negra. I habie subre la cidade un siléncio cóncabo, de bóbeda.

Depuis de las cometas, un rufar lhento de tambores afastou-se para l lhado de l quartel; por baixo de la jinela un soldado, que se demorara nalguma biela de l Castielho, passou correndo; i de las paredes de la Misericórdie saía custantemente l agudo piar de las corujas.

— Ye triste esto, dixe Amaro.

Mas la S. Joaneira gritou de cima:

— Puode subir, senhor cónego! Stá l caldo na mesa!

— Oura baia, baia, que bocé debe star a caer de fame, Amaro! — dixe l cónego, arguendo-se mui pesado.

I detendo un momento l pároco, pula manga de l jiqueta:

— Bai bocé ber l que ye un caldo de galhinha feito acá pula senhora! De la giente se babar!...

Ne l meio de la sala de jantar, forrada de papel scuro, la claridade de la mesa alegraba, cula sue toalha mui branca, la lhouça, ls copos reluzindo a la luç fuorte dun candieiro de abajur berde. De la terrina subia l oupor cheiroso de l caldo i, na ancha trabiessa la galhinha gorda, afogada nun arroç úmido i branco, rodeada de nacos de bun paio, tenie ua aparéncia suculenta de prato morgado. Ne l almairo ambidraçado, un pouco na selombra, bian-se quelores claras de porcelana; a un canto, al pie de la jinela, staba l pianho, cubierto cun ua colcha de cetin zbotado. Na cozina frigie-se; i sentindo l oulor fresco que benie dun tabuleiro de roupa lhabada, l pároco sfregou las manos, regalado.

— Para eiqui, senhor pároco, para eiqui, dixe la S. Joaneira. Dai puode benir-le friu. — Fui ancerrar las portaladas de las jinelas; chegou-le un caixon de arena para las puntas de l cigarros. — I l senhor cónego toma un copinho de geléia, si?

— Baia alhá, para fazer cumpanha, dixe jobialmente l cónego, sentando— se i çdobrando l guardanapo.

La S. Joaneira, inda assi, mexendo-se pula sala, iba admirando l pároco, que, cula cabeça subre l prato, comie an siléncio l sou caldo, soprando la cuchara. Parecie bien-feito; tenie un pelo mui preto, lhebemente anielhoado. L rostro era obal, de piel trigueira i fina, ls uolhos negros i grandes, cun ceilhas cumpridas.

L cónego, que nun l bie zde l seminário, achaba-lo más fuorte, más biril.

— Bocé era anfezadito...

— Fui l aire de la serra, dezie l pároco, fizo-me bien! — Cuntou anton la sue triste eisisténcia an Feiron, na alta Beira, durante la aspereza de l Ambierno, solo cun pastores. L cónego deitaba-le l bino de alto, fazendo-lo spumar.

— Pus ye buber-le, home! ye buber-le! Desta pinga nun pilhaba bocé ne l seminário.

Falórun de l seminário.

— Que será feito de l Rabicho, l çpenseiro? dixe l cónego.

— I de l Carocho, que roubaba las patatas?

Riran; i bebendo, na alegrie de las reminiscéncias, recordában las stórias de anton, l catarro de l reitor, i l mestre de l cantochon que deixara un die caer de l bolso las poesies ouscenas de Bocage.

— Cumo l tiempo passa, cumo l tiempo passa! dezien.

La S. Joaneira anton puso na mesa un prato cobo cun maçanas assadas.

— Biba! Nó, alhá nesso tamien you antro! sclamou lhougo l cónego. La guapa maçana assada! nunca me scapa! Grande dona de casa, miu amigo, rica dona de casa, acá la nuossa S. Joaneira ! Grande dona de casa!

Eilha ria; bian-se ls sous dous dientes de delantre, grandes i chumbados. Fui buscar ua garrafa de bino de l Porto; puso ne l prato de l cónego, cun requintes debotos, ua maçana çfeita, polbilhada de açúcar; i batendo-le nas cuostas cula mano papuda i dóndio:

— Esto ye un santo, senhor pároco, esto ye un santo! Ai! debo -le muitos fabores!

— Deixe falar, deixe falar, dezie l cónego. — Spalhaba-se-le ne l rostro un cuntentamento baboso. — Buona pinga! acrescientou, saboreando l sou cálice de Porto. Buona pinga!

— Olhe que inda ye de l anhos de la Amélia, senhor cónego.

— I adonde stá eilha, la pequeinha?

— Fui al Morenal cula D. Marie. Aqueilho naturalmente fúrun para casa de las Gansosos passar la nuite.

— Acá esta senhora ye propietária, splicou l cónego, falando de l Morenal. Ye un cundado! — Ria cun bonomie, i ls sous uolhos lhuzidios percorrian ternamente la corpuléncia de la S. Joaneira.

— Ah, senhor pároco, deixe falar, ye ua nesga de tierra... dixe eilha.

Mas bendo la criada costielhada a la parede, sacudida cun afliçones de tosse:

— Ó mulhier, bai tossir alhá para drento! credo !

La moça saliu, ponendo l mandil subre la boca.

— Parece doente, coitada, ouserbou l pároco.

Mui achacada, muito!... La pobre de Cristo era sue afilhada, Uorfana, i staba quaije tísica. Tenie-a tomado por piedade...

— I tamien porque la criada que acá tenie fui para l spital, la zabergonhada... Metiu-se ande cun un soldado!...

L padre Amaro baixou debagar ls uolhos — i trincando forfalhas, preguntou se habie muitas malinas naquel Berano.

— Colerinas, de las fruitas berdes, rosnou l cónego. Meten-se pulas balancies, depuis tarraçadas de auga... I sues febritas...

Falórun anton de las sezones de l campo, de l aires de Lheirieb.

— Que you agora, dezie l padre Amaro, ando más fuorte. Lhoubado seia Nuosso Senhor Jasus Cristo, tenho salude, tenho!

— Ai, Nuosso Senhor la cunserbe, que nin sabe l bien que ye! sclamou la S. Joaneira. — Cuntou eimediatamente la grande çgraça que tenie an casa, ua armana meio idiota antrebada habie dieç anhos! Iba fazer sessenta anhos... Ne l Ambierno benira-le un catarro, i zde anton, coitadinha, definhaba, definhaba...

— Hai cacho, al fin de la tarde, tubo eilha un ataque de tosse! Pensei que se iba ambora. Agora çcansou más...

Cuntinou a falar "daquela tristeza", depuis de la sue Ameliazinha, de las Gansosos, de l antigo chantre, de la carestia de todo — sentada, cul gato ne l colo, rolando cun ls dous dedos, monotonamente, bolinhas de pan. L cónego, pesado, cerraba las pálpebras; todo na sala parecie ir als poucos adrumecendo; la luç de l candieiro smorecie.

— Pus senhores, dixe por fin l cónego mexendo-se, esto son horas!

L padre Amaro argueu-se, i cun ls uolhos baixos dou las grácias.

— L senhor pároco quier lhamparina? preguntou cun cuidado la S. Joaneira.

— Nó, mie senhora. Nun uso. Buonas nuites!

I çceu debagar, palitando ls dientes.

La S. Joaneira alumiaba ne l patamar, cul candieiro. Mas ne ls purmeiros degraus l pároco parou, i boltando-se, afetuosamente:

— Ye berdade, mie senhora, manhana ye sesta-feira, ye ayuno...

— Nó, nó, acudiu l cónego que se ambrulhaba na cápia de lhustrina, boceijando, bocé manhana janta cumigo. You bengo por acá, bamos al chantre, á Sé, i por ande... I olhe que tenho lhulas. Ye un milagre, que esto eiqui nunca hai peixe.

La S. Joaneira tranquilizou lhougo l pároco.

— Ai, ye scusado lhembrar ls jejuns, senhor pároco. Tenho l maior scrúpulo!

— You dezie, splicou l pároco, porque anfelizmente hoije an die naide cumpre.

— Ten buossa senhoria muita rezon, atalhou eilha. — Mas you! credo !... La salbaçon d'a mie alma antes de todo!

La squila ambaixo, anton, retiniu fuortemente.

— Hai-de ser la pequeinha, dixe la S. Joaneira. Abre, Ruça !

La puorta batiu, sentiran-se bozes, risinhos.

— Sós tu, Amélia?

Ua boç dixe adiusinho ! adiusinho ! I apareciu, subindo quaije a correr, cun ls bestidos un pouco apanhados adelantre, ua guapa rapaza, fuorte, alta, bien-feita, cun ua manta branca pula cabeça i na mano un galho de alecrin.

— Sobe, filha. Eiqui stá l senhor pároco. Chegou agora a la noitenie, sobe!

Amélia tenie parado un pouco ambaraçada, mirando para ls degraus de cima, adonde l pároco quedara, costielhado al corrimon. Respiraba fuortemente de tener corrido; benie quelorada; ls sous uolhos bibos i negros lhuzian; i saía deilha ua sensaçon de frescura i de prados atrabessados.

L pároco çceu, cingido al corrimon, para a deixar passar, murmurando buonas-nuites ! cula cabeça baixa. L cónego, que çcia atrás, pesadamente, tomou l meio de la scaleira, delantre de Amélia:

— Anton esto son horas, sue brejeira?

Eilha tubo un risinho, ancolheu-se.

— Oura baia-se ancomendar la Dius, baia! dixe batendo-le ne l rostro debagarinho cula sue mano gruossa i cabeluda.

Eilha subiu a correr, anquanto l cónego, depuis de ir buscar l guarda— sol a la saleta, saía, dezindo a la criada, que arguia l candieiro subre la scaleira:

— Stá bien, you beijo, nun apanhes friu, rapaza. Anton a las uito, Amaro! Steia la pie! Bai-te, rapaza, adius! Reza a la Senhora de la Piedade que te seque essa catarreira.

L pároco fechou la puorta de l quarto. La roupa de la cama antreabierta, alba, tenie un buono oulor de lhino lhabado. Por cima de la cabeceira pendia la grabura antiga dun Cristo curceficado. Amaro abriu l sou Brebiário, azinolhou als pies de la cama, persignou-se; mas staba fatigado, benien-le grandes boceijos; i anton por cima, subre l teto, atrabeç de las ouraçones rituales que maquinalmente iba lhendo, ampeçou a sentir l tique-tique de las botinas de Amélia i l rugido de las saias angomadas que eilha sacudie al çpir-se.