မဟာဗုဒ္ဓဝင်/အခန်း- ၉
အခဏ်း-၉
မြတ်စွာဘုရားသည် တရားတော်၏နက်နဲပုံကို
လေးနက်စွာ ဆင်ခြင်တော်မူခြင်း
ထို့နောက် ဘုရားဖြစ်သည့် ကဆုန်လပြည့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့မှ သတ္တသတ္တာဟ (= လေးဆယ့်ကိုးရက်) လွန်မြောက်၍ ရက်ပေါင်းငါးဆယ်သို့ရောက်သော ဝါဆိုလဆန်း ၆-ရက် ကြာသပတေးနေ့ နံနက်ခင်းအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် လင်းလွန်းပင်ရင်း သီတင်းသုံး ထိုင်နေရာမှ ထပြီးလျှင် တဖန် အဇပါလ (= ဆိတ်ကျောင်း) ညောင်ပင်ရင်းသို့ပင် ကြွသွား ချဉ်းကပ်တော်မူလျက် ထိုအဇပါလညောင်ပင်ရင်း၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ (= တင်ပလ္လင်ခွေ) ထိုင်နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ နားမျက်စိ ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ချဉ်းမိကာ တပါးတည်း ကိန်းစံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားအား ဤသို့ စိတ်အကြံအစည် ဖြစ်တော်မူ၏-
“သယမ္ဘူမှန် ပင်ထွက်ဉာဏ်ဖြင့် ငါဘုရားထိုးထွင်း၍ လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်အပ်ပြီးသော ဤသစ္စာလေးပါး တရားအစုသည် (မြေအထုကို ခံလင့်သော ရေထုပမာ) နက်နဲလှစွာ၏။ (မြင်းမိုရ်တောင်ကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်၍ထားအပ်သော မုန်ညင်းစေ့ပမာ) မြင်နိုင်ခဲလှစွာ၏၊ (အကြိမ်တရာ ခွဲစိတ်အပ်သော သားမြီးစွန်း တခုဖြင့် သားမြီးစွန်းတခုကို တည့်တည့်မှန်အောင် ထိုးရထောက်ရသည့်ပမာ) လွန်စွာ သိနိုင်ခဲလှ၏၊ ငြိမ်းချမ်းလှစွာ၏၊
၄၀၀
မွန်မြတ်လှစွာ၏၊ (ဤနှစ်ပုဒ်ကား လောကုတ္တရာတရားကို ရည်ရွယ်သည်။) တက္ကီသမားတို့၏ အကြံဝိတက်ဖြင့် သက်ဝင် ကျက်စားအပ်သော တရားမဟုတ်၊ (ဉာဏ်ပညာဖြင့်သာ သက်ဝင် ကျက်စားအပ်သော တရားဖြစ်၏။) သိမ်မွေ့လှစွာ၏၊ အကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကုန်ဘိ ပညာရှိတို့သာ သိမြင်အပ်သော တရားဖြစ်၏။ ဤသတ္တဝါအပေါင်းသည်ကား အာရုံငါးပါး ကာမဂုဏ်တရား တည်းဟူသော ကာမာလယ, ထိုကာမဂုဏ်ငါးပါးကို မှီဝဲသုံးဆောင်တတ်သည့် တဏှာလောဘ တည်းဟူသော တဏှာလယ- ထိုအာလယနှစ်ပါးတို့ဖြင့် မွေ့လျော် ထိုအာလယနှစ်ပါးတို့၌ ပျော်ပိုက်နှစ်ခြိုက် ခုံမင်၍ နေကြကုန်၏။ ယင်းသို့ အာလယနှစ်ပါးတို့ဖြင့် မွေ့လျော်, အာလယနှစ်ပါးတို့၌ ပျော်ပိုက် နှစ်ခြိုက် ခုံမင်၍ နေကြသော သတ္တဝါအပေါင်းသည် အကြောင်းအကျိုး ဆက်စပ်ဖြစ်ပွါးသည့် ဤပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားကို သိမြင်နိုင်ခဲလှစွာ၏။ ခပ်သိမ်းသော သင်္ခါရတရားတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာ ကာမုပဓိ, ခန္ဓုပဓိ, ကိလေသုပဓိ, အဘိသင်္ခါရုပဓိ တည်းဟူသော ဥပဓိ အလုံးစုံကို အကုန်ပယ်စွန့်ရာ တဏှာအပြား တရာ့ရှစ်ပါးတို့၏ ကုန်ခန်းရာ, တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာရာဂတို့၏ ကင်းရာ, ဆင်းရဲခပ်သိမ်း ချုပ်ငြိမ်းရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်တရားကိုကား သာ၍ပင် မြင်နိုင်ခဲလှစွာ၏။ ငါဘုရားကလည်း ထိုမျှလောက် နက်နဲသောတရားကို ဟောကြားငြားအံ့။ ဣန္ဒြေနုန့်သူ မကျွတ်ထိုက်သော နတ်လူတို့ကလည်း ငါဘုရား၏ ထိုတရားကို မသိမြင်နိုင် နားမလည်နိုင်ကြလျှင် ယင်းသို့ မသိမြင်နိုင်သူ နားမလည်သူ မကျွတ်ထိုက်သော နတ်လူတို့အား တရားဟောခြင်းသည် ငါဘုရား၏အတွက်တာ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ရုံသာ ဖြစ်လေရာ၏” ဤကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရားအား စိတ်အကြံအစည် ဖြစ်တော်မူလာ၏။
ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရားမှာ အလွန်တရာ အံ့ဩဖွယ်ကောင်းသော ဤနှစ်ဂါထာတို့သည်လည်း ရှေးက မကြားဘူးကုန်ပဲ စိတ်ထဲ၌ ထင်ရှား ပေါ်လာကြပြန်ကုန်၏၊ ထိုနှစ်ဂါထာတို့ကား-
၄၀၁
(၁) ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတံ၊
ဟလံ ဒါနိ ပကာသိတုံ။
ရာဂဒေါသပရေတေဟိ၊
နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓော။
(၂) ပဋိသောတဂါမိံ နိပုဏံ၊
ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ။
ရာဂရတ္တာ န ဒက္ခန္တိ၊
ကမောခန္ဓေန အာဝုတာ။
(၁) မေ = ငါဘုရားသည်။ ကိစ္ဆေန = ပါရမီဖြည့်စဉ်အခါ ခဲယဉ်းစွာ ကျင့်ကြံအားထုတ်သဖြင့်။ အဓိဂတံ = ရရှိ သိမြင်အပ်သော။ ဣမံ ဓမ္မံ = ဤသစ္စာလေးပါး တရားအချက်ကို။ ဒါနိ-ဣဒါနိ = ငါဘုရား၏ သနားကြင်နာမှု တည်းဟူသော အဇ္ဈတ္တိကနိဒါန်းသာ ပြည့်စုံ၍ လောကဂရု ဗြဟ္မာ၏တောင်းပန်မှု တည်းဟူသော ဗာဟိရနိဒါန်း မပြည့်စုံသေးမီ ယခု လောလောဆယ်အခါ၌။ ပကာသိတုံ = နတ်လူတို့အား ထင်ရှားစွာ ဟောပြခြင်းငှါ။ ဟလံ = အခွင့်မလျော် မသင့်တော်သေးချေ။ အယံ ဓမ္မော = ဤသစ္စာလေးပါး တရားအချက်ကို။ ရာဂဒေါသပရေတေဟိ = ရာဂဒေါသတရားဆိုးတို့ လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်ကုန်သော သူတို့သည်။ န သုသမ္ဗုဓော = လင်းလင်းထင်ထင် အလွယ်နှင့် သိမြင်ကြမည် မဟုတ်ချေ။
(၂) တမောခန္ဓေန = အဝိဇ္ဇာစု မှောင်အထုသည်။ အာဝုတာ = ပညာမျက်စိ ဘိတ်မရှိအောင် လွှမ်းဖိအုပ်ဖုံး အပ်ကုန်သည်ဖြစ်၍။ ရာဂရတ္တာ = ကာမရာဂ, ဘဝရာဂ, ဒိဋ္ဌိရာဂတို့ဖြင့် တပ်မက်စွဲလမ်းကြသူ နတ်လူ အပေါင်းတို့သည်။ နိပုဏံ = သိမ်မွေ့သော။ ဂမ္ဘီရံ = (မြေအထုကို ခံလင့်သော ရေထုပမာ) နက်နဲလှစွာသော။ ဒုဒ္ဒသံ = (မြင်းမိုရ်တောင်ကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်၍ ထားအပ်သော မုန်ညင်းစေ့ပမာ) မြင်နိုင်ခဲလှစွာသော။ အဏုံ = အဏုမြူပမာ
၄၀၂
ထိုသို့ ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားအား (၁) သတ္တဝါတို့၏သန္တာန်၌ ကိလေသာထူပြောမှုဟူသော အကြောင်း၊ (၂) တရားတော်၏ အလွန်နက်နဲမှုဟူသော အကြောင်း၊ (၃) ကိုယ်တော်မြတ်၏ တရားတော်၌ အလွန်ရိုသေမှုဟူသော အကြောင်း ဤအကြောင်း သုံးပါးကြောင့် လောလောဆယ် တရားဟောရန်အရေး အားထုတ်မှု ကြောင့်ကြမှု မပြုသေးသောအနေဖြင့် စိတ်တော်အစဉ် ညွတ်လေ ဖြစ်လေသည်။
ထိုစိတ်တော်အစဉ် ဟူသည်လည်း ရောဂါဝေဒနာအမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သော သူနာထံသို့ အကုအသ ရောက်ရှိလာသော ဆေးဆရာသည် 'အဘယ်ကုထုံး အဘယ်ဆေးများဖြင့် ဤသူနာ၏ အနာရောဂါကို ပျောက်ငြိမ်းအောင် ကုစားရပါမည်နည်း'ဟု ကြံစည်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ကိလေသာ အနာရောဂါအမျိုးမျိုး လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သော သတ္တဝါအပေါင်းကို၎င်း, တရားတော်၏ လွန်စွာနက်နဲ မြင်နိုင်ခဲ့ပုံ ကို၎င်း မြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား 'အဘယ်တရားကို ဤသတ္တဝါတို့အား ဟောရပါမည်နည်း၊ အဘယ်သို့သော တရားဆင်နည်းဖြင့် ဤသတ္တဝါတို့အား ဟောရပါမည်နည်း'ဟု သတ္တဝါတို့၏ သစ္စာလေးပါး တရားသိနိုင်ရေးကို ကြံတွေးဆင်ခြင်သည့် စိတ်အစဉ်သာလျှင်တည်း။ (“သတ္တဝါတို့အား ငါဘုရားသည် လုံးဝ တရားမဟောတော့ဘူး”ဟူ၍ စိတ်အားကို ဒုန်းဒုန်းလျှော့ချလိုက်ခြင်းမျိုး မဟုတ်။ အကျယ်ကို မိလိန္ဒပဉှာ၌ ကြည့်ရာ၏။)
၄၀၃
အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ဖြစ်ပွားသော သတ္တဝါတို့ကို သနားကြင်နာမှု = မဟာကရုဏာတော် တည်းဟူသော အဇ္ဈတ္တိကနိဒါန်း၊ (၂) လောကဂရု = တလောကလုံးက အလေးပြုအပ်သည့် ဗြဟ္မာမင်း၏ တရားဟောရန် တောင်းပန်ခြင်း = ဗြဟ္မယာစန တည်းဟူသော ဗာဟိရနိဒါန်းဟူ၍ အကြောင်းနိဒါန်းနှစ်ပါးရှိလေရာ ထိုမြတ်စွာဘုရား တရားတော်၏ နက်နဲပုံ သတ္တဝါတို့၏ ကိလေသာထူပြောပုံတို့ကို ဆင်ခြင်တော်မူသောအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ မဟာကရုဏာတော် တည်းဟူသော အဇ္ဈတ္တိကနိဒါန်းကား ပြည့်စုံပြီး ရှိလေပြီ၊ ၂-အမှတ်ပါ ဗြဟ္မာမင်း၏ တောင်းပန်ခြင်း တည်းဟူသော ဗာဟိရနိဒါန်းကား ထိုအချိန်၌ မပြည့်စုံသေး (= ဗြဟ္မာ၏ တောင်းပန်မှုကား မဖြစ်သေး။) ထို့ကြောင့် ဗြဟ္မာမင်း၏ တောင်းပန်ခြင်း တည်းဟူသော ဗာဟိရနိဒါန်း ပြည့်စုံသောအခါသို့ရောက်မှ တရားဟောဖို့ရန် ဤသို့ စိတ်ညွတ်တော်မူခြင်းဖြစ်သည်။
ဗြဟ္မာမင်းတောင်းပန်မှ တရားဟောခြင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်တိုင်း၏ ဓမ္မတာကြီးတခု ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ဗြဟ္မာမင်းတောင်းပန်မှ တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်းမှာ.. သာသနာပြင်ပ (= ဘုရားမပွင့်မီ) ဗာဟိရကာလ၌ လူဝတ်ကြောင်များ, ရသေ့ပရိဗိုဇ်များ, ရဟန်း ပုဏ္ဏားဟု သမုတ်အပ်သူ သူတော်စင်များတို့သည် ဗြဟ္မာကိုသာ အလေးပြု၍ ကိုးကွယ်ကြကုန်၏။ သို့ရကား လောကဂရု = တလောကလုံးက အလေးပြုအပ်သော ဗြဟ္မာကြီးက မြတ်စွာဘုရားကို အလေးပြုညွတ်တွား ကိုင်းရှိုင်းလာလျှင် တလောကလုံးကပင် မြတ်စွာဘုရားကို အလေးပြုညွတ်တွား ကိုင်းရှိုင်းပေလိမ့်မည်၊ သက်ဝင် ယုံကြည်ပေလိမ့်မည်။ ဤအကြောင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရားတို့သည် ဗြဟ္မာမင်းတောင်းပန်မှ တရားဟောတော်မူကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ဗြဟ္မာမင်း၏ တောင်းပန်ခြင်း တည်းဟူသော
၄၀၄
သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီး တရားဟောရန် တောင်းပန်လာခြင်း
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားအား တရားဟောရန်အရေး အားမထုတ်သေးသောအနေဖြင့် စိတ်ညွတ်တော်မူသောအခါ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးအား “နဿတိ ၀တ ဘော လောကော၊ ဝိနဿတိ ဝတ ဘော လောကော- အစရှိသည်ဖြင့် အို အချင်းတို့.. လောကကြီးသည် ပျက်စီးတော့မည်ကကား၊ အို အချင်းတို့.. လောကကြီးသည် ပျက်စီးတော့မည်တကား၊ လောက၌ တရားအလုံးစုံကို အကုန်မကျန် အမှန်ကိုယ်တိုင် ထိုးထွင်းသိမြင်နိုင်သည်ဖြစ်၍ နတ်လူတို့၏ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်နှလုံးတော်သည် တရားဟောရန် အားမထုတ်သောအနေဖြင့် ညွတ်ခဲ့လေပြီတကား”ဟု ဤသို့ စိတ်အကြံဖြစ်ပြီးလျှင် ကိုယ်အား စိတ်အား လွန်ကြီးမားသော ယောက်ျားသည် ကွေးထားသောလက်ကို ဆန့်သကဲ့သို့၎င်း, ဆန့်ထားသောလက်ကို ကွေးသကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် သဟမ္ပတိ ဗြဟ္မာကြီးသည် မဟာဗြဟ္မာအပေါင်း တသောင်းတို့နှင့်တကွ ဗြဟ္မာပြည်၌ ကွယ်ခဲ့ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ရှေ့တော်မှောက်၌ ထင်ရှားပေါ်ပေါက်လာ၏။ ထိုအခါ သမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးသည် အပေါ်ရုံ
၄၀၅
(ဗြဟ္မာ့တဘက်)ကို လက်ဝဲပခုံးထက်၌ တင်ထားကာ (= လောပတ်တင်ကာ) လက်ျာဒူးဝန်းကို မြေ၌ထောက်လျက် (= ဗြဟ္မာထိုင် ထိုင်လျက်) မြတ်စွာဘုရားကို လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးပြီးသော်-
ဟု လျှောက်ဆိုပြီးလျှင် တဖန် သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးသည် စုဏ္ဏိယ = စကားပြေဖြင့် လျှောက်ထားပြီးနောက် ဂါထာစကားဖြင့်လည်း ဤသို့ လျှောက်ထား တောင်းပန်ပြန်လေသည်-
၄၀၆
အညစ်အကြေးမှ ကင်းဝေးတော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား ထိုးထွင်း သိမြင်အပ်သည့် သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို နာကြားကြပါကုန်စေ။
ကောင်းမြတ်ကြည်လင် ပညာရှင်ဖြစ်တော်မူ၍ ထက်ဝန်းကျင် မြင်စွမ်းနိုင်သည့် ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား.. မျက်စိအမြင်ကောင်းသော ယောက်ျားသည် ကျောက်အတိပြီးသော တောင်ထိပ်၌ ရပ်တည်လျက် ထက်ဝန်းကျင်ရှိသူ လူအပေါင်းကို ကြည့်ရှုသကဲ့သို့ ထို့အတူ ပူဆွေးစိုးရိမ်ခြင်း ကင်းဝေးတော်မူပြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ပညာဖြင့်ပြီးသော ရတနာပြာသာဒ်ထက်သို့ တက်တော်မူပြီးလျှင် (ပဋိသန္ဓေနေခြင်း, အိုခြင်း, နာခြင်း, သေခြင်း စသည်ဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍) စိုးရိမ်ပူဆွေးခြင်းသို့ သက်ဆင်း ကျရောက်နေသော လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအပေါင်းကို ကြည့်ရှုတော်မူပါလော့။
ကြီးမြတ်ရဲရင့်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိတော်မူလျက် အလုံးစုံသော စစ်ပွဲတို့၌ ရှုံးတော်မမူ အောင်ပွဲသာ ယူတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား.. ထတော်မူပါလော့၊ ဝေနေယျ သတ္တဝါအပေါင်းကို ဇာတိခရီးခဲ, ဇရာခရီးခဲ အစရှိသည်တို့မှ လွတ်မြောက်စေကာ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဘေးမဲ့အရပ်သို့ ပို့ဆောင်တော်မူတတ်သဖြင့် လှည်းကုန်သည်မှူးနှင့် အလားတူလျက် ကာမစ္ဆန္ဒတည်းဟူသော တဏှာမြီကြွေး ကင်းဝေးတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား.. လောက၌ တရားသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပရန် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူပါလော့။ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်မြတ်ဘုရားသည် လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအပေါင်းအား သစ္စာလေးပါး တရားကို ဟောကြားတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားမည့် တရားတော်ကို သိမြင်နားလည်နိုင်သော သူတို့သည်လည်း ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်ကြပါကုန်လိမ့်မည်ဘုရား။
၄၀၇
ဤသို့လျှောက်ထား တောင်းပန်ပြန်လေသည်။ (မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်မြတ်၏ သန္တာန်၌ တရားတော်၏ နက်နဲပုံ သတ္တဝါတို့၏ ကိလေသာထူပြောပုံကို ဆင်ခြင်တော်မူ၍ တရားဟောရန်အရေး အားမထုတ်သေးသောအနေဖြင့် စိတ်တော်အစဉ် ညွတ်လတ် ဖြစ်လတ်သောအခါ ဗြဟ္မာမင်း လာရောက်၍ တရားဟောရန် တောင်းပန်ခြင်းသည် ခပ်သိမ်းသော ဘုရားရှင်တိုင်း၏ ဓမ္မတာဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဝင်အဋ္ဌကထာ ဓမ္မတာသုံးဆယ်အဖွင့်မှ။)
မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း
ထိုသို့ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာမင်း တရားဟောရန် တောင်းပန်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် (၁) ဗြဟ္မာမင်း၏ တောင်းပန်ခြင်း တည်းဟူသော ဗာဟိရနိဒါန်း၊ (၂) ကိုယ်တော်မြတ်၏ သတ္တဝါတို့၌ သနားကြင်နာတော်မူခြင်း မဟာကရုဏာတော် တည်းဟူသော အဇ္ဈတ္တိကနိဒါန်း ဤနိဒါန်းနှစ်ရပ် ပြည့်စုံပြီဖြစ်လတ်ရကား အာသယာနုသယဉာဏ်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်နှစ်ပါး တည်းဟူသော ဗုဒ္ဓစက္ခုအစုံဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေသည်။
ထိုသို့ ကြည့်ရှုတော်မူသောအခါ ကြာညိုတော ကြာနီတော ကြာဖြူတောဝယ် ရေ၌ဖြစ်ပွါး ရေမှာပင် ကြီးထွား၍ ရေအတွင်း၌မြုပ်ကာ ဖွံ့ဖြိုးကြီးပွါးလျက်ရှိသော ကြာတမျိုး (၁)၊ ရေ၌ဖြစ်ပွါး ရေမှာပင် ကြီးထွား၍ ရေမျက်နှာပြင်နှင့်အညီ တည်ရှိသော ကြာတမျိုး (၂)၊ ရေ၌ဖြစ်ပွါး ရေမှာပင် ကြီးထွား၍ ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်တည်ရှိကာ ရေနှင့် မလိမ်းကျံ မကပ်ငြိသော ကြာတမျိုး (၃)၊ (ထိုကြာသုံးမျိုးတို့အနက် ၃-အမှတ်ပါ ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက် တည်နေသော ကြာတို့ကား ယနေ့ပွင့်မည့် ကြာများဖြစ်သည်။ ၂-အမှတ်ပါ ရေမျက်နှာပြင်နှင့် တညီတည်း တည်နေသော ကြာတို့ကား နက်ဖြန် (နောက်တနေ့)၌ ပွင့်မည့်ကြာများ ဖြစ်သည်၊ ၁-အမှတ်ပါ ရေအတွင်း၌မြုပ်ကာ ဖွံ့ဖြိုး ကြီးပွါးလျက်ရှိသော ကြာကား တတိယနေ့ (= သန်ဘက်ခါ)၌
၄၀၈
ပွင့်မည့်ကြာများဖြစ်သည်။) ထိုကြာသုံးမျိုးမှ အလွတ်ဖြစ်၍ ရေမှအထက် လုံးဝမပေါ်တက်တော့ပဲ ပွင့်လည်း မပွင့်တော့ပဲ ငါးစာ လိပ်စာ ဖြစ်ရမည့် အနာရောဂါမကင်းသော ကြာတမျိုး (၄)၊ ဤကြာလေးမျိုးတို့အတူ ပညာမျက်စိ၌ ကိလေသာမြူမှုန် ကင်းစင် နည်းပါးသော သတ္တဝါ, ပညာမျက်စိ၌ ကိလေသာမြူမှုန် များပြားသော သတ္တဝါ, သဒ္ဓိန္ဒြေ ဝီရိယိန္ဒြေ သတိန္ဒြေ သမာဓိန္ဒြေ ပညိန္ဒြေ တည်းဟူသော ဣန္ဒြေငါးပါး ထက်မြက်ရင့်ကျက်သော သတ္တဝါ, ထိုဣန္ဒြေငါးပါး နုန့်နှေးနုနယ်သော သတ္တဝါ, သဒ္ဓါအစရှိသော အခြင်းအရာ ကောင်းသော သတ္တဝါ မကောင်းသော သတ္တဝါ, ဟောအပ်သောတရားကို သိလွယ်မည့် သတ္တဝါ, သိနိုင်ခဲမည့် သတ္တဝါ, ခန္ဓာစသော လောကနှင့် ကိလေသာတရား ဒုစရိုက်တရား အဘိသင်္ခါရတရား ဘဝဂါမိ ကံတရား ဤအပြစ်များကို သန်လျက်ချီမိုး၍ ထိုးခုတ်အံ့သော ရန်သူယောက်ျားပမာ ကြောက်လန့်ဖွယ်မှု ဘေးအစုဟု ရှုလျက်နေသော သတ္တဝါ, ထိုသို့ မနေသော သတ္တဝါတို့ကို ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူလေ၏။
၄၀၉
ကြာမျိုးကဲ့သို့ ယခုဘဝ မည်မျှပင် တရားကို နာယူလေ့လာ ပွါးများသော်လည်း မဂ်ဖိုလ်ကိုမရပဲ နောက်နောက်ဘဝတို့အတွက် တရားအထုံဝါသနာ ပါရုံမျှအကျိုးရှိ၍ ကိလေသာတည်းဟူသော ငါးလိပ်တို့၏ အစာဖြစ်ကာ ဘဝဆုံးရသော ပဒပရမပုဂ္ဂိုလ် ဤပုဂ္ဂိုလ် လေးမျိုးတို့ကို အစုလိုက် အစုလိုက် မြင်တော်မူလေသည်။
ထိုသို့ မြင်တော်မူပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုပုဂ္ဂိုလ် လေးမျိုးတို့အား ဆိုင်ရာအကျိုးကို သည်ပိုးရွက်ဆောင်နိုင်မည့် တရားဒေသနာကို ကောင်းစွာဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူ၍ တရားဟောဖို့ရန် ထက်သန်သောဆန္ဒကို ဖြစ်စေတော်မူပြီးနောက် တဖန် ဘုံသုံးပါး၌ ရှိသမျှဥဿုံ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ကို ကျွတ်ထိုက်သော ဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်, မကျွတ်ထိုက်သော အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ နှစ်စုနှစ်ပုံ ခွဲဝေ ဆင်ခြင်တော်မူလေ၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှစ်မျိုးတို့တွင်လည်း အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဖယ်ရှား မဆင်ခြင် မစဉ်းစားတော့ပဲ ကျွတ်ထိုက်သော ဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုသာ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် သိမ်းဆည်း ယူငင်တော်မူပြီးလျှင် ရာဂစရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်း၊ ဒေါသစရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်း၊ မောဟစရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်း၊ ဝိတက်စရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်း၊ သဒ္ဓါစရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်း၊ ပညာစရိုက် ထူပြောသော သတ္တဝါတို့ကား ဤမျှတို့တည်းဟု ခြောက်ပုံ ခြောက်စု ပြုတော်မူပြီးလျှင် “ငါကား တရားကို ဟောတော့အံ့”ဟု ကြံစည်တော်မူလေ၏။)
ထိုသို့ ခွဲဝေဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးကို ဂါထာဖြင့် ဝန်ခံစကား ဤသို့ မြွက်ကြားတော်မူလေ၏-
အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ၊
ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ။
ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊
ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ။
အဓိပ္ပါယ်ကား.. အို သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီး.. ကျွတ်ထိုက်သသူ ထိုနတ်လူတို့အတွက် အမြိုက်နိဗ္ဗာန်သို့ ဝင်ရန်မှန်လှ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး တံခါးမကြီး (= ဝင်ပေါက်တံခါးကြီး) ရှစ်ပေါက်တို့ကို
၄၁၀
ငါဘုရားသည် ပိတ်ဆို့၍ မထားအပ်ပါကုန်၊ (အမြဲတစေ ဖွင့်လှစ်၍သာ ထားအပ်ပေကုန်၏။) သောတပသာဒ နားကောင်းကြသော နတ်လူတို့သည် ငါဘုရား၏အပေါ်၌ ယုံကြည်မှုသဒ္ဓါတရားကို စေလွှတ် ဖြစ်ပွါးစေကြပါကုန်။
(သောတပသာဒ နားကောင်းကြသော သူတို့သာ ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားကို နာယူနိုင်ကြပေမည်။ ထိုသူတို့သည်လည်း ငါဘုရားအပေါ် ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရားရှိမှသာ တရားတော်ကိုယ် ယုံကြည်စွာ ကျင့်ကြံကြ၍ နိဗ္ဗာန်တံခါး ပွင့်ကြပေမည်။ သောတပသာဒ နားပင်ကောင်းကြသော်လည်း ငါဘုရား အပေါ်၌ ယုံကြည်ခြင်းသဒ္ဓါတရား မရှိကြပါမူ တရားတော်ကိုလည်း မယုံကြည်ပဲ လိုက်နာပွါးများ အားထုတ်မှု ပြုကြလိမ့်မည် မဟုတ်၊ မယုံကြည် မလိုက်နာ မပွါးများ အားမထုတ်လတ်သော် နိဗ္ဗာန်တံခါး ပွင့်ကြလိမ့်မည် မဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် သောတပသာဒ နားကောင်းကြသော သတ္တဝါတို့သည် ငါဘုရားအပေါ်၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားကို စေလွှတ်ကာ တရား နာကြပါကုန်စေဟူ၍ ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။
တနည်းကား- ကဿပမြတ်စွာ သာသနာ ကွယ်ပချိန်မှစ၍ ယနေ့တိုင်အောင်ပင် ဘုရားစစ် ဘုရားမှန် တရားစစ် တရားမှန်တို့ကို မတွေ့ကြရသည့်အတွက် သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော ရတနာကို အထုပ်ပြုကာ လက်ဆုပ်ထဲ၌ ဆုပ်၍ထားသည့်ပမာ သဒ္ဓါတရားအစစ်အမှန် မဖြစ်နိုင်ပဲ ရှိခဲ့သည်။ ဤအတွင်း၌ တိတ္ထိဆရာကြီးတို့အား ကြည်ညိုခြင်းကား သဒ္ဓါတရား အစစ်မဟုတ်၊ မိစ္ဆာဓိမောက္ခ = အလွဲကို အမှန်ထင်သော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်မျှသာ ဖြစ်သည်။ ယခုမူ ဘုရားစစ် ဘုရားမှန် ပေါ်ထွန်းလာပြီဖြစ်၍ သောတပသာဒ နားကောင်းကြသော နတ်လူတို့သည် ကဿပမြတ်စွာ သာသနာကွယ်ပချိန်ကစ၍ အထုပ်ပြုကာ လက်ဆုပ်ထဲ၌ ဆုပ်၍ ထားရှိသကဲ့သို့သော သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော ရတနာထုပ် ရတနာလက်ဆုပ်ကို အထုပ်ဖြေကြပါကုန်စေ၊ လက်ဆုပ်ဖြေကြပါကုန်စေဟု ဆိုလိုသည်။)
၄၁၁
အို သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီး.. ငါဘုရားသည် ရှေးရှေး ရက်များကမူ တရားဟောရန် နိဒါန်းနှစ်ပါး မပြည့်စုံသေးရကား တရားဟောစေကာမူ သတ္တဝါတို့အား အကျိုးမရ၊ ငါဘုရား ပင်ပန်းရုံမျှသာရှိမည်ကို ကောင်းစွာ သိမြင်သဖြင့် မိမိ လေ့လာအပ်ပြီးသည့် မွန်မြတ်သောတရားကို လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့အား မဟောကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပေသည်။
ထိုအခါ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးသည် “ငါ့ကို မြတ်စွာဘုရား တရားဟောရန် ဝန်ခံစကား မိန့်ကြား ခွင့်ပြုတော်မူလေပြီ”ဟု နှစ်သက်ရွှင်လန်း ဝမ်းမြောက်လျက် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီး၍ လက်ျာရစ် သုံးပတ်လှည့်ပြီးလျှင် ထိုနေရာ၌ပင် ကွယ်ပျောက် (= မိမိနေရင်း ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ရောက်)လေ၏။
ဓမ္မစကြာတရားဟောရန်
မိဂဒါဝုန်တောသို့ ကြွတော်မူခြင်း
ထိုသို့ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီး ပြန်သွားပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် “ငါကား အဘယ်သူအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရပါမည်နည်း၊ အဘယ်သူသည် ငါဟောသောတရားကို လျင်မြန်စွာ သိပါမည်နည်း”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူသည်။ တဖန်ဆက်၍ “ကာဠာမ၏ အမျိုးအနွယ်ဖြစ်သော ဤအာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ဇာတိပညာ, ဘာဝနာပညာ, ပါရိဟာရိကပညာ တည်းဟူသော ပညာသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ပေ၏၊ ရှည်လျားစွာသော ကာလကပင် ဉာဏ်ပညာမျက်စိဝယ် ကိလေသာမြူမှုန် ကင်းစင်သည့် အပ္ပရဇက္ခပုဂ္ဂိုလ်လည်း ဖြစ်ပေ၏၊ ငါဘုရားသည် ကာဠာမ၏ အနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရမူ ကောင်းလေစွာ့၊ ထိုအာဠာရ ဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားကို လျင်မြန်စွာ ထိုးထွင်းသိလိမ့်မည်”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားအား အကြံအစည် ဖြစ်ပြန်လေသည်။
၄၁၂
ထိုအခါ နတ်သားတယောက်သည် ကိုယ်ထင်မပြပဲ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ကာဠာမ၏ အနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် သေလွန်၍ ခုနစ်ရက်ရှိခဲ့ပါပြီဘုရား”ဟု မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နတ်သား လျှောက်ထားရုံမျှဖြင့် ပုံ၍ယုံကြည်မှု ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှု ပြုတော်မမူဦးပဲ ကိုယ်တော်တိုင် သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် နတ်သား လျှောက်ထားသည့်အတိုင်း လွန်ခဲ့သော ခုနစ်ရက်ကပင် အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခဲ့ပြီးလျှင် အရူပဗြဟ္မာလေးဘုံတို့အနက် သုံးဆင့်မြောက်ဖြစ်သော အာကိဉ္စညာယတနဘုံ၌ ဖြစ်သည်ကို သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူလေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားအား “ကာဠာမ၏ အနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ရသင့်ရထိုက်သော မဂ်ဖိုလ်တရားမှ အရှုံးကြီး ရှုံးလေစွာ့တကား၊ အကယ်၍များ အာဠာရ ဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သော ဤတရားတော်ကို ကြားနာရပါမူ လျင်မြန်စွာ သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်း သိမြင်လေရာ၏”ဟု အကြံတော်ဖြစ်ပြီးလျှင် တဖန်ဆက်၍ “ငါကား အဘယ်သူအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရပါမည်နည်း။ အဘယ်သူသည် ငါဟောသောတရားကို လျင်မြန်စွာ သိပါမည်နည်း”ဟု အကြံဖြစ်ပြန်လေ၏။ ထိုအခါ “ရာမ၏ သားဖြစ်သော ဤဥဒက ဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် အာဠာရနည်းတူ ပညာသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ပေ၏၊ ရှည်လျားစွာသော ကာလကပင် ဉာဏ်ပညာမျက်စိဝယ် ကိလေသာမြူမှုန်ကင်းစင်သည့် အပ္ပရဇက္ခပုဂ္ဂိုလ်လည်း ဖြစ်ပေ၏၊ ငါဘုရားသည် ရာမ၏သားဖြစ်သော ဥကဂိုဏ်းဆရာကြီးအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရမူ ကောင်းလေစွာ့၊ ထိုဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားကို လျင်မြန်စွာ ထိုးထွင်းသိမြင်လိမ့်မည်”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားအား အကြံအစည် ဖြစ်ပြန်လေသည်။
၄၁၃
ထိုအခါ နတ်သားတယောက်သည် ကိုယ်ထင်မပြပဲ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ရာမ၏ သားဖြစ်သော ဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ယမန်နေ့ညဉ့် သန်းခေါင်အချိန်ကပင် သေလွန်၍ သွားခဲ့ပြီဘုရား”ဟု မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နတ်သား လျှောက်ထားရုံဖြင့် နတ်ကိုပုံ၍ ယုံကြည်မှု ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှု ပြုတော်မမူဦးပဲ ကိုယ်တော်တိုင် သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် နတ်သား လျှောက်ထားသည့်အတိုင်း လွန်ခဲ့သော ညဉ့်သန်းခေါင်ကပင် ဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခဲ့ပြီးလျှင် အရူပဗြဟ္မာလေးဘုံတို့အနက် လေးဆင့်မြောက်သော (ဘဝဂ်ခေါ်သည့်) နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ၌ ဖြစ်သည်ကို သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူလေသည်။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားအား “ရာမ၏ သားဖြစ်သော ဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ရသင့်ရထိုက်သော မဂ်ဖိုလ်တရားမှ အရှုံးကြီး ရှုံးလေစွာ့တကား၊ အကယ်၍များ ဥဒကဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သော ဤတရားတော်ကို ကြားနာရပါမူ လျင်မြန်စွာ သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်း သိမြင်လေရာ၏”ဟု အကြံတော်ဖြစ်ပြီးလျှင် တဖန်ဆက်၍ “ငါကား အဘယ်သူအား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရပါမည်နည်း၊ အဘယ်သူသည် ငါဟောသောတရားကို လျင်မြန်စွာ သိပါမည်နည်း”ဟု အကြံတော် ဖြစ်ပြန်လေ၏။
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားအား ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် ငါဘုရား၏အပေါ်၌ လွန်စွာ ကျေးဇူးများကြကုန်၏၊ ယင်း ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် ဥရုဝေလ တောအုပ်အတွင်း၌ ဒုက္ကရစရိယာ ခြောက်နှစ်ကြာအောင် ကျင့်ကြံနေသော ငါဘုရားကို ဆည်းကပ်နီးပါး ခစားလုပ်ကျွေးဘူးကြကုန်၏။ သိုဖြစ်၍ ငါသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့အား ရှေးဦးစွာ တရားဟောရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု အကြံတော်ဖြစ်ပြီးလျှင် တဖန်ဆက်၍
၄၁၄
“ယခုအခါ၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့သည် အဘယ်အရပ်၌များ နေကြကုန်သနည်း”ဟု အကြံတော် ဖြစ်ပြီးနောက် ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဏ်ဖြင့် ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် ဗာရာဏသီပြည်အနီး ဣသိပတန အမည်ရှိသော “မိဂဒါဝုန်”တောကြီး၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့ နေထိုင်ကြသည်ကို မြင်တော်မူလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် “ငါဘုရားသည် မိဂဒါဝုန်တောသို့ ကြွသွား၍ ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောကြားမည်”ဟု ကြံစည်တော်မူပြီးလျှင် ဗောဓိမဏ္ဍိုင်ကုန်း၏ အနီးမှာပင် ဆွမ်းခံလှည့်လည်ကာ ဝါဆိုလဆန်း ၁၄-ရက်နေ့တိုင်အောင် နေတော်မူပြီးနောက် ဝါဆိုလပြည့်နေ့သို့ ရောက်သောအခါ နံနက်စောစောကပင် “ဗာရာဏသီပြည်သို့ ကြွသွားတော့အံ့”ဟု သပိတ်သင်္ကန်းကို ပြင်ဆင်ယူဆောင်ကာ တဆယ့်ရှစ်ယူဇနာ ဝေးကွာ သောခရီးကို မြေပြင်မှ ခြေလျင် ကြွသွားတော်မူလေ၏။
၄၁၅
ဥပကတက္ကတွန်းနှင့် တွေ့တော်မူခြင်း
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားသည် မဟာဗောဓိမှ ဗာရာဏသီပြည်သို့ မြေပြင်မှ ခြေလျင် ကြွသွားတော်မူလတ်သော် မဟာဗောဓိနှင့် ဗုဒ္ဓဂယာ၏ အကြား၌ ခရီးသွားနေဆဲရှိသော ဥပကတက္ကတွန်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကိုမြင်၍ အနီးသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်.. သင်၏ မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်ဟူသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့သည် ကြည်လင်လှကုန်၏၊ ကိုယ်ရေအဆင်းသည်လည်း သန့်ရှင်းစင်ကြယ်လျက် ပြိုးပြိုးပြက် ရှိပေ၏။ ငါ့ရှင်.. သင်သည် အဘယ်ဆရာကို ရည်မှန်း၍ ရဟန်းပြုခဲ့ပါသနည်း၊ သင်၏ဆရာကား အဘယ်သူနည်း၊ အဘယ်သူ၏တရားကို သင် နှစ်သက်ပါသနည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို မေးမြန်းလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဥပကတက္ကတွန်းကို ဂါထာဖြင့် ဤသို့ ဖြေကြားတော်မူ၏-
(၁) သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မိ၊
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနုပလိတ္တော။
သဗ္ဗဉ္ဇဟော တဏှာက္ခယေ ဝိမုတ္တော၊
သယံ အဘိညာယ က-မုဒ္ဒိသေယျံ။
ဥပက.. ငါဘုရားသည် ဘုံသုံးပါး၌ဖြစ်သော တရားအားလုံးကို လွှမ်းမိုးစိုးအုပ်၍ တည်သူဖြစ်၏။ တရားအလုံးစုံကို အကုန်အစင် အကြွင်းမဲ့ သိမြင်သူလည်းဖြစ်၏။ ခပ်သိမ်းသော တေဘူမကတရားတို့၌ တပ်မက်ခြင်း, ပြစ်မှားခြင်း, တွေဝေခြင်း အစရှိသည့် ကိလေသာတည်းဟူသော လိမ်းကျံခြင်းမှလည်း ကင်းစင်သူဖြစ်၏၊ ခပ်သိမ်းသော တေဘူမကတရားကို ပယ်ရှား စွန့်ပစ်ပြီးသူလည်း ဖြစ်၏၊ တဏှာ၏ကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ စိတ်ချညွတ်ညွတ် ကျွတ်လွတ်သက်ဝင်၍ တည်သူလည်းဖြစ်၏။ (သို့ရကား) တရားအလုံးစုံကို ဆရာမရှိ မိမိအလိုလို ထိုးထွင်းသိမြင်သူ ဖြစ်သောကြောင့် အဘယ်မည်သော သူတယောက်ကို “ဤသူကား ငါ၏ ဆရာတည်း”ဟု ညွှန်ပြဖွယ်ရာ ရှိအံ့နည်း၊ မရှိသည်သာ။
၄၁၆
(၂) န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော။
ဥပက.. ငါဘုရားအား ဆရာဟူ၍ မရှိ၊ (ထက်မြတ်သူ ဆရာကို မဆိုထားဘိ) ငါနှင့်တူသော သူသည်ပင် မရှိ။ နတ်နှင့်တကွသော သတ္တလောက၌ သီလအစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့် ငါဘုရား၏ ကိုယ်စားပြုလောက်သူပင် မရှိ။
(၃) အဟံ ဟိ အရဟာ လောကေ၊ အဟံ သတ္ထာ အနုတ္တရော။
ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော။
ဥပက.. ငါသည် လောက၌ ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်သော အရဟံဂုဏ်ရှင် ဖြစ်ပေ၏၊ ငါသည် လောက၌ အတုမရှိ လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော လူနတ်တို့၏ဆရာလည်း ဖြစ်ပေ၏၊ ငါသည် တရားအလုံးစုံကို မဖောက်မပြန် သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်း သိမြင်နိုင်သည်ဖြစ်၍ ပြိုင်ဖက်မပြူ တဆူတည်းသာဖြစ်၏၊ ကိလေသာမီး အေးငြိမ်းပြီးသူလည်း ဖြစ်၏။
(၄) ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတုံ၊ ဂစ္ဆာမိ ကာသိနံ ပုရံ။
အန္ဓီဘူတသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိံ။
ဥပက.. ငါဘုရားသည် ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောကြားခြင်းငှါ ကာသိတိုင်း ဗာရာဏသီပြည် ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တောသို့ သွားပေအံ့၊ ပညာမျက်စိ မရှိစမ်းတန်း သူကန်းသဖွယ်ဖြစ်သော နတ်လူအပေါင်း၌ တရားဒေသနာတည်းဟူသော အမြိုက်စည်ကြီးကို ရိုက်တီးဆော်ရွမ်းပေအံ့။ (တရားဒေသနာ တည်းဟူသော အမြိုက်စည်ကြီး ရိုက်တီးဆော်ရွမ်းရန် ကာသိတိုင်း ဗာရာဏသီပြည်သို့ ငါသွားအံ့ဟု ဆိုလိုသည်။)
ထိုအခါ ဥပကတက္ကတွန်းသည် “ငါ့ရှင်.. သင်ဝန်ခံသည့် အတိုင်းသာဆိုလျှင် သင်သည် အနန္တဉာဏ်ရှင် မာရ်ငါးပါးကို အောင်မြင်ပြီးသူ ဖြစ်မှာဘဲ”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ပြောဆိုလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားကလည်း-
၄၁၇
(၅) မာဒိသာ ဝေ ဇိနာ ဟောန္တိ၊ ယေ ပတ္တာ အာသဝက္ခယံ။
ဇိတာ မေ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ တသ္မာဟမုပက ဇိနော။
ဥပက.. ငါကဲ့သို့ သဘောရှိကုန်သော မြတ်စွာဘုရားတို့သည် အာသဝေါတရား လေးပါးတို့၏ကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်သို့ ရောက်တော်မူကုန်လျက် ယုတ်မာဆိုးဝါး အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရှား အောင်မြင်တော်မူကြကာ ဇိနအမည်တော် ရှိကုန်၏။ ငါသည်လည်း ထိုဘုရားတို့နည်းတူ အာသဝက္ခယ (= အရဟတ္တမဂ်) ဉာဏ်သို့ရောက်လျက် ယုတ်မာဆိုးဝါး အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရှားအောင်မြင်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဇိနအမည်တော်ရှိ၏ဟူ၍ ဥပကတက္ကတွန်းကို မိန့်တော်မူလေ၏။
ထိုအခါ ဥပကတက္ကတွန်းသည် “ငါ့ရှင်.. သင်ပြောသည့်အတိုင်း ဟုတ်တန်ရာ၏”ဟု ပြောဆိုလျက် ဦးခေါင်းကို ညိတ်ပြီးလျှင် လမ်းခရီးကို ဖယ်လွှဲ၍ ဝင်္ကဟာရဇနပုဒ်သို့ သွားလေ၏။ (ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားနှင့် စကားနှီးနှော အမေးအဖြေ အပြန်အလှန် ပြောလိုက်ရခြင်းသည်ပင် ဥပက၏အဖို့ရာ နောက်အခါ၌ ရဟန်းပြုဖို့ရန် အားကိုးရန် အကြောင်းတခု ဖြစ်လေ၏။ မှန်၏.. ဥပကသည် အဓိကာရ (= အထိကရ) ကောင်းမှု ကုသိုလ်ထူးရှိသော သူပေတည်း၊ ထို့ကြောင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုဥပကနှင့် တွေဆုံရန် ခြေလျင် ကြွတော်မူခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။)
ဥပကဝတ္ထု အကျဉ်းချုပ်
၄၁၈
မုဆိုး၏ ကိုးကွယ် လုပ်ကျွေးခြင်းကိုခံလျက် ကျောင်းငယ်တခုဖြင့် နေလေ၏။ (ထိုဇနပုဒ်၌ မှက်ကြမ်းဘေး ထူပြောလှသောကြောင့် ဥပကတက္ကတွန်းကို အိုးစရည်းကြီးတလုံး၌ နေစေကြကုန်၏။)
မုဆိုးသည် ဝေးစွာသော သမင်တောသို့ သွားလိုသည်ဖြစ်၍ “သမီး.. ငါတို့၏ဆရာ ရဟန္တာအရှင်မြတ်အား လျောက်ပတ် ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုလုပ်ကျွေးရစ်လော့၊ မမေ့မလျော့နှင့်”ဟု သမီး စာပါ (ဆာဝါ၊ သုတ္တနိ-ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၈။ ။မ-ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၉၄။)ကို မှာထားခဲ့၍ သားများ ညီများနှင့်တကွ တောအရပ်သို့ သွားလေ၏။
မုဆိုးကြီး၏သမီး စာပါသည်ကား ကြည့်ရှုချင်ဖွယ် တင့်တယ်လှပ၏၊ မိန်းမတို့၏ ပြည့်စုံဖွယ်ရာ ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်း အဖို့အစုနှင့် ပြည့်စုံ၏။ ဖခင်မုဆိုးကြီး ခရီးထွက်၍ နောက်တနေ့၌ ဥပကတက္ကတွန်းသည် မုဆိုးကြီးအိမ်သို့ လာလတ်သော် ဆွမ်းပြင်ဆင်မှု စသည်ကိုပြု၍ ဆွမ်းကျွေးရန် အနီးသို့ကပ်လာသော ထိုမုဆိုးသမီး စာပါကိုမြင်၍ ရာဂဖြင့် နှိပ်စက်အပ်ရကား ဆွမ်းကိုပင် မစားနိုင်ပဲ ခွက်ဖြင့် ဆွမ်းကိုယူ၍ မိမိနေရာသို့သွားပြီးလျှင် ဆွမ်းခွက်ကို သင့်လျော်ရာ၌ ချထား၍ “စာပါကိုရမှ ငါ့အသက် ရှင်တော့မည်၊ မရလျှင် ငါသေတော့မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ အစာမစားပဲ လျောင်းလဲ အိပ်စက်၍နေ၏။
ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့၌ မုဆိုးကြီးသည် အိမ်သို့ ပြန်လာပြီး သမီးစာပါကို ဆရာဥပက၏ အကြောင်းခြင်းရာကို မေးမြန်းလတ်သည်တွင် စာပါက “ဖခင်.. ဖခင်၏ဆရာ ဥပကသည် တနေ့သာ အိမ်သို့လာ၍ နောက်ထပ် မလာတော့ပါဘူး”ဟု ပြောဆိုလေသော် ဖခင်မုဆိုးကြီးသည် (အဝတ်အစားလဲလှယ်မှု မပြုနိုင်ပဲ) တောမှလာခဲ့သော အသွင်ဖြင့်ပင် “ဆရာဥပကကို ချဉ်းကပ်၍
၄၁၉
အကြောင်းအရာကို မေးအံ့”ဟူ၍ ကြံကာ ထိုခဏမှာပင် ဆရာဥပက၏ နေရာသို့ သွားရောက်၍ “ဘယ်လို မကျန်းမာခြင်းမျိုးလဲဘုရား..”ဟု ခြေတို့ကို စမ်းသပ်ဆုပ်နယ်ကာ မေးမြန်းလေ၏။ ဥပကတက္ကတွန်းသည် အဖြေစကား မပြောကြားသေးပဲ ညည်းတွား၍သာ ဘယ်စောင်းညာပြန် လူးလဲ၍ နေလေ၏။ မုဆိုးကြီးက “ပြောသာပြောပါ အရှင်ဘုရား၊ အကျွန်ုပ်ပြုလုပ်နိုင်သော အရာခပ်သိမ်းကို ပြုလုပ်ပေးပါမည်”ဟူ၍ ဆိုလေသော် ဥပကတက္ကတွန်းသည် “စာပါကိုရမှ ငါ့အသက်ရှင်မည်၊ မရလျှင် ဤနေရာ၌ သေရခြင်းကသာ မြတ်၏”ဟု ဆိုလေ၏။
မုဆိုးကြီးက“အရှင်ဘုရား.. တစုံတခုသော အတတ်ပညာကို တတ်သိပါ၏လား”ဟု မေးလတ်သော် ဥပကတက္ကတွန်းက “မတတ်သိပါ”ဟူ၍ ပြောဆို ဖြေကြားလေသည်။ တဖန် မုဆိုးကြီးက “အရှင်ဘုရား.. တစုံတခုသော အတတ်ပညာကိုမျှ မတတ်သိသောသူသည် အိမ်ထောင်မှုကို စီမံခန့်ခွဲနိုင်မည် မဟုတ်ပါ”ဟု ပြောဆိုလေသော် ဥပကတက္ကတွန်းက “ငါသည် တစုံတခုသော အတတ်ပညာကို မတတ်သိပါ၊ စင်စစ်သော်ကား ငါသည် သင်တို့၏ ရရှိသော အသားများကို ထမ်းပိုးဆောင်ယူပါမည်၊ အသားများကိုလည်း ရောင်းချပါမည်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။
မုဆိုးကြီးသည် “ငါတို့သည်လည်း ဤသို့ အသားများကို ထမ်းယူ၍ ရောင်းချခြင်းကိုသာ နှစ်သက်အပ်ပါ”ဟု ပြောဆိုကာ အပေါ်ရုံအဝတ်ကိုပေး၍ လူဝတ်လဲစေပြီးသော် အိမ်သို့ခေါ်ဆောင်၍ သမီးစာပါကို ဥပကအား ထိမ်းမြား ပေးစားလေ၏။
ထိုဥပကနှင့် စာပါ ဇနီးမောင်နှံတို့ ဆက်ဆံပေါင်းသင်းမှုကို အစွဲပြု၍ ဖွားမြင်ဖြစ်ပေါ်လာသော သားကို
၄၂၀
သုဘဒ္ဒဟု အမည်မှည့်ကြလေ၏။ စာပါသည် သားကလေး ငိုကြွေးသောအခါ၌-
အမဲသားထမ်း၊ တက္ကတွန်း၊ ရဟန်းလူထွက်သား၊ ၊မုဆိုးနောက်လိုက်၊ ငါ့ကိုကြိုက်၊ အမိုက် လူထွက်သား၊ ၊မိခင်ချော့သိပ်၊ အငိုတိတ်၊ မောင်အိပ်ပါတော့လား။
မြကြိုးလိမ် စိန်ပုခက်ကယ်နှင့်၊ စက်ပါတော့ သားရွှေစင်။ ။ပျော်ကြောင်းငယ် မာယာနှင့်၊ ဖွဲ့ဆိုကာ အမေလွှဲမယ်ပ၊ ရွှေခဲအငိုတိတ်၊ မင်းအိပ်စေချင်။ ။မောင့်ဖခင် လူတွင်နောက်ဆုံး။ ။သည့်နှယ်ကို ရှောင်ခွါလို့၊ နောက်နောင်ခါ လွတ်အောင်ရှားပါတော့၊ မွေးမယ်တော် ခုမှာထားလိုက်မယ်၊ သားလှရွှေကုံး။*
ဤသို့စသည် မြည်တွန်တောက်တီး ပြောဆိုကာ သားချော့သီချင်းဖြင့် ဥပကကို ထိပါးစောင်းချိတ်ကာ ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင်မှု ပြုလေ၏။
ထိုအခါ ဥပကက “ရှင်မ.. သင်က ငါ့ကို ကိုးကွယ်ရာမဲ့သူဟူ၍ မှတ်ထင်သလော၊ ငါ့မှာ အနန္တဇိန အမည်ရှိသော မိတ်ဆွေကောင်းကြီး ရှိလေသည်။ ငါသည် ထိုအနန္တဇိန မိတ်ဆွေကောင်းထံသို့ သွားလိမ့်မည်”ဟု ပြောဆိုလတ်သော် စာပါသည် “ဤသို့ စောင်းချိတ်ထိပါး ပြောကြားလျှင် ဤဥပကသည် နာကျည်းကျင်နာ မခံသာရှိ၏”ဟု သိပြီးလျှင် ထိုသားချော့သီချင်းကို အဖန်ဖန် သီဆိုလေ၏။ ဥပကသည် တနေ့သ၌ စာပါအား အသိမပေး မပြောကြားတော့ပဲ မဇ္ဈိမဒေသသို့ ဖဲခဲ့လေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ထိုအချိန်အခါမှာ သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူခိုက်ဖြစ်၍ “ရဟန်းတို့.. အနန္တဇိနဟူ၍ မေးမြန်းသူ
* မန်လည်ဆရာတော် ရေးသည်။
၄၂၁
၄၂၂
စာပါအကြောင်း အကျဉ်းချုပ်
မြတ်စွာဘုရား မိဂဒါဝုန်တောသို့ ရောက်တော်မူခြင်း
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အစဉ်သဖြင့် ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလတ်သော် မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့်နေ့ ညနေချမ်းအချိန်၌ ဗာရာဏသီပြည် ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့အထံသို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူသည်ကို အဝေးမှပင် မြင်ကြ၍-
ဟု အချင်းချင်း ကတိကဝတ် ထားကြလေကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပဉ္စဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကို သိတော်မူ၍
၄၂၃
ထိုပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့ကို အထူးရည်ညွှန်းကာ ဩဓိဿက မေတ္တာတရား ပွါးများတော်မူလေ၏။ ထိုပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တော်မြတ် မိမိတို့၏အနီးသို့ နီးကပ် နီးကပ်၍ လာလျှင် ဗုဒ္ဓ တေဇော် အာနုဘော် မေတ္တာတော် အာနုဘော်တို့ဖြင့် တွေ့ထိအပ်ကြရကား မူလ ထားခဲ့ရင်း ကတိကဝတ်၌ မတည်နိုင်ကြပဲ ငါးဦးလုံးပင် မြတ်စွာဘုရားကို ခရီးဦး ကြိုဆိုကြ၍ တဦးက မြတ်စွာဘုရား၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူလေ၏။ အခြားတဦးက နေရာကို ခင်းလေ၏၊ အခြားတဦးက ခြေဆေးရေကို, အခြားတဦးက ခြေဆေးအင်းပျဉ်ကို, အခြားတဦးက ခြေပွတ်အိုးခြမ်းကို အသီးအသီး ချထားလေ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့ ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်တော်မူပြီးလျှင် ခြေတော်တို့ကို ဆေးကြောတော်မူလေသည်။ (ဤပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်း ငါးဦးတို့သည် ကတိကဝတ် ပျက်ပြားကြကာ မြတ်စွာဘုရားအား ကာယကံအနေဖြင့် ရိုသေကျိုးနွံမှု ပြုကြသော်လည်း) စကားပြောဆိုသောအခါ မြတ်စွာဘုရားကို “ဂေါတမ”ဟူသော အမည်ဖြင့်၎င်း, “အာဝုသော = ငါ့ရှင်”ဟူ၍ ကိုယ်ရည်တူထားကာ ပြောကြားခြင်းဖြင့်၎င်း ပြောဆိုကြလေသည်။ “ငါ့ရှင်ဂေါတမ.. ငါတို့သည် ဥရုဝေဠတောအုပ်အတွင်း (သင်) ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်စဉ်အခါ၌ သင်၏သပိတ်သင်္ကန်းများကို ယူဆောင်သည်ပိုးကာ လှည့်လည်ခဲ့ကြပါကုန်၏၊ မျက်နှာသစ်ရေနှင့် ဒန်ပူကိုလည်း ကမ်းလှမ်းခဲ့ကြပါကုန်၏၊ (သင်)နေသော သင်္ခမ်းကျောင်း ပရိဝုဏ်ကိုလည်း တံမြက်လှည်းခဲ့ကြကုန်၏။ ငါတို့ငါးဦး ဖဲခွါသွားပြီးနောက် အဘယ်သူသည် သင်၏ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ပြုစုပါသနည်း၊ ငါတို့ ဖဲခွါသွားကြသောအခါ သင်သည် ထွေရာလေးပါး အကြံမများပဲ ရှိပါ၏လား” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို “ဂေါတမ”ဟူသော အမည်ဖြင့်၎င်း, “အာဝုသော = ငါ့ရှင်”ဟူ၍ ကိုယ်ရည်တူထားကာ ပြောကြားခြင်းဖြင့်၎င်း ပဋ္ဋိသန္ဓာရစကား ပြောကြားကြလေ၏။
၄၂၄
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသခင်က “ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့.. သင်တို့သည် ငါဘုရားကို “ဂေါတမ”ဟူသော အမည်ဖြင့်၎င်း, အာဝုသော = ငါ့ရှင်”ဟူ၍ ကိုယ်ရည်တူထား ပြောကြားခြင်းမျိုးဖြင့်၎င်း မပြောဆိုကြကုန်လင့်။ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့.. ငါသည်ကား သစ္စာဉေယျ ဓမ္မအပုံ အလုံးစုံကို အကုန်မကျန် အမှန်ထိုးထွင်း လင်းလင်းသိမြင်သည်ဖြစ်၍ ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်သော ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လတ်ပြီ၊ ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် နားကို စိုက်ထောင်ကြကုန်လော့၊ ငါဘုရားသည် အမြိုက်နိဗ္ဗာန်တရားကို ရရှိပေါက်ရောက်ခဲ့လေပြီ၊ ငါဘုရားသည် သင်တို့ကို ဆုံးမသင်ကြားပေးပေအံ့၊ ငါဘုရားသည် သင်တို့အား တရားဟောပေအံ့၊ ငါဘုရား ဆုံးမအပ်သည့်အတိုင်း သင်ချစ်သားတို့ လိုက်နာကျင့်သုံးကြလျှင် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်ကို စွန့်ခွါ၍ သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကြသည့် ဇာတိကုလပုတ္တ (= အမျိုးဇာတ်အားဖြင့်ဖြစ်သော အမျိုးကောင်းသား), အာစာရကုလပုတ္တ (= ဇာတ်ပင် နိမ့်စေကာမူ ကိုယ်ကျင့်ကောင်းသဖြင့် ကုလပုတ္တ အမည်ရသော အမျိုးကောင်းသား) ဤအမျိုးကောင်းသား နှစ်မျိုးတို့ မြှော်ကိုးတောင့်တအပ်သည့် အရဟတ္တဖိုလ်ချမ်းသာကို မျက်မှောက်ဘ၀မှာပင် မကြာမြင့်မီ ကိုယ်တိုင် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြု၍ ပြည့်စုံစေပြီးလျှင် နေကြရပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလတ်သော် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် (မယုံကြည်နိုင်ကြပဲ) “ငါ့ရှင်ဂေါတမ.. သင်သည် ဒုက္ကရစရိယာ ခြောက်နှစ်ကြာကျင့်စဉ်က လူသာမန်တို့ ကျင့်နိုင်ခဲသော အပါနကဈာန်ကို ကျင့်ကြံဝင်စားခြင်း စသည်ဖြင့်မှလည်း အရိယာအဖြစ်ကို ပြုစွမ်းနိုင်သည့် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို မရပဲလျက် ယခုအခါ သင်သည် ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများရန် ကျင့်ကြံသောသူ ဖြစ်ခါမှ, ပဓာနအလုပ်မှ လျှောကျပြီးသူ (= ကမ္မဋ္ဌာန်းလူထွက်ကြီး) ဖြစ်ခါမှ, ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများရန်ဘက်သို့ လည်ဆောင့်သွားသူ ဖြစ်ခါမှ လူတို့၏ သာမန် ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် လွန်မြတ်သော အရိယာအဖြစ်ကို ပြုစွမ်းနိုင်သည့် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်
၄၂၅
သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို အဘယ်မှာလျှင် ရနိုင် ရောက်နိုင်ပါမည်နည်း”ဟူ၍ (ရိုးသားစွာပင်) ပြန်ကြား ပြောဆိုကြလေ၏။
ထိုသို့ ပြောဆိုကြသည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများဖို့ရန် ကျင့်ကြံသောသူ မဟုတ်ပေ၊ ပဓာနအလုပ်မှ လျှောကျပြီးသူ (= ကမ္မဋ္ဌာန်း လူထွက်ကြီး)လည်း မဟုတ်ပေ၊ ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများရန်ဘက်သို့ လည်ဆောင့်သွားသူလည်း မဟုတ်ပေ။ ရဟန်းတို့.. ငါသည် သစ္စာဉေယျ ဓမ္မအပုံ အလုံးစုံကို အကုန်မကျန် အမှန်ထိုးထွင်း လင်းလင်းသိမြင်သည်ဖြစ်၍ ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်သော ဘုရားစင်စစ် ဖြစ်လတ်ပြီ။ ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် နားကို စိုက်ထောင်ကြကုန်လော့၊ ငါဘုရားသည် အမြိုက်နိဗ္ဗာန်တရားကို ရရှိ ပေါက်ရောက်ခဲ့လေပြီ၊ ငါဘုရားသည် သင်တို့ကို ဆုံးမသင်ကြားပေးပေအံ့၊ ငါဘုရားသည် သင်တို့အား တရားဟောပေအံ့၊ ငါဘုရား ဆုံးမအပ်သည့် အတိုင်း သင်ချစ်သားတို့ လိုက်နာကျင့်သုံးကြလျှင် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်ကို စွန့်ခွါ၍ သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကြသည့် ဇာတိကုလပုတ္တ, အာစာရကုလပုတ္တ အမျိုးကောင်းသား နှစ်မျိုးတို့ မြှော်ကိုးတောင့်တအပ်သည့် အရဟတ္တဖိုလ်ချမ်းသာကို မျက်မှောက်ဘဝမှာပင် မကြာမြင့်မီ ကိုယ်တိုင် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြု၍ ပြည့်စုံစေပြီးလျှင် နေကြရပေလိမ့်မည်”ဟူ၍ မိန့်ဆိုတော်မူလတ်သော် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် (မယုံကြည်နိုင်ကြသေးပဲ) နှစ်ကြိမ်မြောက်လည်း ရှေးနည်းအတူပင် ပြောဆိုကြပြန်ကုန်၏။
ဒုတိယအကြိမ်မြောက် မြတ်စွာဘုရားက ရှေးနည်းအတူ “ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများရန် ကျင့်ကြံသောသူ မဟုတ်ကြောင်း” စသည်ကို မိန့်ဆိုတော်မူသော်လည်း ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် (မယုံကြည်မြဲ မယုံကြည်နိုင်ကြသေးပဲ) သုံးကြိမ်မြောက်လည်း ရှေးနည်းအတူပင် ပြောဆိုကြပြန်ကုန်၏။
၄၂၆
ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် (မူတမျိုးပြောင်းလွှဲကာ) “ရဟန်းတို့.. သင်တို့ကို ငါဘုရားသည် ရှေးအခါ ဥရုဝေလတောအုပ်ဝယ် ပဓာနအလုပ်ကို အားထုတ်နေစဉ်ကာလက သင်တို့အားရှိ မပျင်းမရိအောင် သင်တို့ထံလာ၍ 'ငါ့ရှင်တို့.. ငါတို့သည် အရပ်တပါး ဖဲသွားကုန်အံ့ဟူ၍ ထွေရာလေးပါး အကြံမများကြလင့်၊ ငါ့အား အရောင်တွေ အလင်းတွေ ကမ္မဋ္ဌာန်းနိမိတ်တွေ ထင်လာပြီ'ဟူ၍များ သင်တို့ကို အထင်ကြီးအောင် ငါဘုရား ပြောဆိုခဲ့ဘူးသည်ကို သင်တို့ စဉ်းစားမိကြပါသလား”ဟူ၍ မိန့်ဆိုတော်မူလတ်သော် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည်လည်း “အကယ်၍များ ဤရဟန်းဂေါတမသည် ပဓာနအလုပ်ကို အားထုတ်စဉ်အခါက 'ငါ ရဟန္တာဖြစ်ပြီ'ဟု ပြောဆိုလျှင် ငါတို့ ယုံကြည်ကြမည်သာ ဖြစ်၏။ သို့သော်လည်း ဤရဟန်းဂေါတမသည် ထိုစဉ်က ထိုကဲ့သို့ ဝါကြွားလှည့်ဖြား၍ မပြောကြားခဲ့ချေ၊ ယခုမူကား တကယ်စင်စစ် ရှိသောဂုဏ်ကိုသာလျှင် ပြောဆိုခြင်းဖြစ်သည်”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်မိကြပြီးလျှင် ထိုစကား တခွန်းတည်းဖြင့်ပင် သတိရကြပြီး မြတ်စွာဘုရားအပေါ်၌ ရိုသေခြင်း ဂါရဝတရားကို ဖြစ်ပွါးစေကြ၍ “အမှန်ပင် ဤရဟန်းကြီး ဂေါတမသည် ဘုရားဖြစ်လာပြီ”ဟု မမှိတ်မသုန် ယုံကြည်ကြပြီးလျှင် “နော ဟေတံ ဘန္တေ = မြတ်စွာဘုရား ရှေးအခါ ပဓာနအလုပ်ကို အားထုတ်နေစဉ်ကာလက ရှင်တော်ဘုရား ဤစကားမျိုး မိန့်ကြား ပြောဆိုဘူးသည်ကို အကျွန်ုပ်တို့ စဉ်းစား၍မရပါ (= မပြောဆိုဘူး)”ဟူ၍ ပြန်ကြား လျှောက်ထား ဝန်ခံကြလေသည်။
မြတ်စွာဘုရားသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့ကို ကိုယ်တော်မြတ် ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ကောင်းစွာသိစေနိုင်လေပြီ၊ ထိုအခါ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် မြတ်စွာဘုရား စကားတော်ကို ရိုသေစွာ နာယူကြကုန်ပြီ၊ နားကိုစိုက်၍ ထောင်ကြကုန်ပြီ၊ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိရန် မိမိတို့စိတ်ကို ရှေးရှူဆောင်ကြလေကုန်ပြီ။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်၏ ဘုရားစင်စစ် အမှန်ဖြစ်ကြောင်းကို ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို ကောင်းစွာသိစေ၍
၄၂၇
မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့် စနေနေ့ ညနေချမ်း နေမင်းကလည်း မိမိအရောင်အလင်းဖြင့် ပကတိမှောင်ထုကို ပယ်ရှင်းလွှင့်ဖျောက် ထွန်းလင်းတောက်ပလျက် အနောက်အရပ်၌ ဝင်လုဆဲဆဲ လမင်းကလည်း ဥတ္တရာသဠ်နက္ခတ်နှင့်ယှဉ်ကာ မိမိ၏ အရောင်အလင်းဖြင့် ပကတိမှောင်ထုကို ပယ်ရှင်းလွှင့်ဖျောက် ထွန်းလင်းတောက်ပလျက် အရှေ့လောကဓာတ်မှ ထွက်လာဆဲ အချိန်တွင် ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်ကို အစဆုံး ဟောကြားတော်မူရန် “ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ အန္တာ” အစရှိသည်ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။
ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားသခင် ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူသောအခါ အရှင်ကောဏ္ဍညသည် ဒေသနာတော်ကို အစဉ်လျှောက်သဖြင့် ဉာဏ်ကို စေလွှတ်ဖြစ်ပွါးစေခဲ့ရာ သုတ္တန်ပြီးဆုံးသောအခါ၌ ဗြဟ္မာပေါင်း တဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့နှင့်တကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။
ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရား ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူသော အခါ၌လည်း ပဋိသန္ဓေ နေတော်မူသောအခါ, ဖွားမြင်တော်မူသောအခါ, ဘုရားဖြစ်တော်မူသော အခါများမှာကဲ့သို့ပင် အံ့ဖွယ်သရဲ ထူးကဲသည့် သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော နိမိတ်ကြီးများ ထင်လာကြကုန်၏။
ထိုသို့ အရှင်ကောဏ္ဍည သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် “အညာသိ ၀တ ဘော ကောဏ္ဍညော၊
၄၂၈
အညာသိ ၀တ ဘော ကောဏ္ဍညော = အိုး.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်း သိမြင်လေပြီတကား၊ အိုး.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါးတရားကို ထိုးထွင်း သိမြင်လေပြီတကား”ဟု ဝမ်းမြောက်ရွှင်လန်း ဥဒါန်းစကားကို တသောင်းတိုက်သား နတ်လူတို့ ကြားသိလောက်အောင် မြွက်ဆို ကျူးရင့်တော်မူလေ၏။ ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားက “အညာသိ ဝတ” စသည်ဖြင့် ဥဒါန်းစကား မိန့်ကြား ကျူးရင့်တော်မူသောကြောင့်ပင် အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်၏ အမည်သည် “အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ်”ဟူ၍ ထင်ရှား မည်တွင်လေသည်။
ထိုသို့ သောတာပန် ဖြစ်ပြီးသောအခါ အရှင်အညာသိကောဏ္ဍည မထေရ်သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အထံ၌ ရှင်သာမဏေအဖြစ်ကို ရပါရစေဘုရား၊ ရဟန်းအဖြစ်ကို ရပါရစေဘုရား”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို တောင်းပန်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် သင်္ကန်းတော်အတွင်းမှ လက်ျာရွှေလက်တော်ကို ထုတ်ဖော်ဆန့်တန်းလျက် ဗြဟ္မာမင်း၏ အသံကဲ့သို့သော အသံဖြင့် “(၁) ဧဟိ ဘိက္ခု၊ (၂) သွာက္ခာတော ဓမ္မော၊ (၃) စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ = (၁) ရဟန်း.. လာလော့၊ သင်ချစ်သား တောင်းခံအပ်သော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ခံယူလော့၊ (၂) တရားတော်ကို ငါဘုရား ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်ပြီ၊ (၃) သင်သည် ဆင်းရဲ၏အဆုံးကို ပြုခြင်းငှါ အထက်မဂ်သုံးပါး တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြံကြိုးကုတ် ရအောင်အားထုတ်လော့”ဟု မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ဖော်ကြားသည့် စကားဝါကျ သုံးခွန်းတို့တွင် ၁-အမှတ်ပါ ပဌမဝါကျ ပြီးဆုံးလျှင်ပင် အရှင်အညာသိ ကောဏ္ဍည၏ ရဟန်းခံခြင်း ရဟန်းပြုခြင်းကိစ္စ ပြီးမြောက် အောင်မြင်လေတော့သည်။
၄၂၉
(ထို အရှင်ကောဏ္ဍညအား မြတ်စွာဘုရားက “ဧဟိ ဘိက္ခု”ဟု ခေါ်တော်မူလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် နဂိုအသွင် ကွယ်ပျောက်လျက် ရှင်ရဟန်းအဖြစ် ပြီးမြောက် အောင်မြင်လေသည်။ ဆံရိတ်ပြီး သင်္ကန်းများကို ဝတ်ရုံပြီး ဖြစ်လေတော့၏။ သင်္ကန်းတထည်ကို ခါး၌ဝတ်လျက် အခြားသင်္ကန်းတထည် ဧကစ္စီကိုရုံလျက် အခြားသင်္ကန်းတထည် သင်္ကန်းကြီးကို ပခုံး၌တင်လျက် လက်ဝဲပခုံးစွန်း၌ သပိတ်ကိုလွယ်လျက် ပရိက္ခရာရှစ်ပါးတို့ သူ့နေရာ၌သူ အဆင်သင့် ဆင်ယင်ပြီးဖြစ်ကာ ဝါတော်ခြောက်ဆယ်ရ (သက်တော်ရှစ်ဆယ်ရှိ)သော မထေရ်ကြီးကဲ့သို့ ကြည်ညိုဖွယ်သော ဣရိယာပုထ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် မြတ်ဘုရားတည်းဟူသော ဆရာဥပဇ္ဈာယ်ရှိကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးလျက် တည်နေလေ၏။
ဤ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းတို့ ရရှိသော ပရိက္ခရာကို ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခရာဟူ၍ ခေါ်၏။ အကြင်သူသည် သင်္ကန်းစသော ပရိက္ခရာရှစ်ပါး (ထိုမျှမတတ်နိုင်လျှင် သပိတ်သင်္ကန်းကို သောတာပန်စသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်အားဖြစ်စေ, ပုထုဇန် သီလဝန္တရဟန်းအားဖြစ်စေ လှူဒါန်း ဆက်ကပ်ပြီးလျှင် “ဤယခု လှူဒါန်းဆက်ကပ်သော ပရိက္ခရာအလှူသည် နောက်အခါ၌ ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းဖြစ်ဖို့ရန် ပစ္စည်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ပါစေသတည်း”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှုကို ပြု၏၊ ထိုသူ၏ ထိုပရိက္ခရာအလှူသည် အဓိကာရကောင်းမှုနှင့် ပြည့်စုံလတ်သည်ရှိသော် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ မျက်မှောက်တော်၌ ဣဒ္ဓိမယပရိက္ခရာကို ရဖို့ရန် (= ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်ဖို့ရန်) ဖြစ်နိုင်၏။ ။သာရတ္ထ-ဋီ ၂၊ မျက်နှာ ၅၁-မှ)
မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုမိဂဒါဝုန်တော၌ပင် ဝါကပ် နေထိုင်တော်မူ၍ နောက်တနေ့ (ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၁-ရက်နေ့)၌ ဝပ္ပမထေရ်ကို အဆုံးအမ ဩဝါဒပေးတော်မူလျက် (ဆွမ်းခံမကြွပဲ) ကျောင်း၌သာလျှင် နေတော်မူ၏။ ကျန်သော ရဟန်းလေးပါးတို့ ဆွမ်းခံထွက်ကြကုန်၏။ ဝပ္ပမထေရ်သည် ထိုနေ့ နံနက်ခင်းမှာပင် သောတာပန်ဖြစ်လေ၏။ ထိုနည်းအတူ နောက်တနေ့ (= ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၂-ရက်နေ့)၌ ဘဒ္ဒိယမထေရ်ကို, နောက်တနေ့ (= ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၃-ရက်နေ့)၌ မဟာနာမမထေရ်ကို, နောက်တနေ့ (= ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၄-ရက်နေ့)၌ အဿဇိမထေရ်ကို အဆုံးအမ ဩဝါဒပေးတော်မူလျက် ဆွမ်းခံမကြွပဲ ကျောင်း၌သာလျှင် နေတော်မူ၏။ ထိုမထေရ်တို့သည်လည်း
၄၃၀
မိမိ မိမိတို့၏ နေ့၌ပင် သောတာပတ္တိဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားအထံတော်၌ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းအဖြစ်ကို ခံယူကြကုန်၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် ဝါဆိုလပြည့်ကျော် ၅-ရက် ကြာသပတေးနေ့သို့ ရောက်သောအခါ ပဉ္စ၀ဂ္ဂီရဟန်းတို့အား အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ကြစေရန် အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန်ကို ဟောကြားတော်မူ၏။ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် ဒေသနာနိဂုံး ပြီးဆုံးသောအခါ၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့သည် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။
**********