Yvypóra Akatúa Poromorandu Pavẽ

by Tetã Joapykuéra Aty Guasu Pavẽ

Ñepyrũmby

Jahechakuaávo opaiteichagua yvypóra ñoanáma atygua aruãngatu oñemboja’o’ỹva ha jaikuaávo ijakatuakuéra ojojáva ha oñembojare’ỹva jehechaukuaa ha’eha oñepyrũhápe yvy rekosasõ, yvyra’ijarusu ha py'aguapy, ^[1]

Jahechakuaávo yvypóra akatúa ñeroyrõ ha jehechagi opavai tembiapo iñañaitereívape omopochyva’ekue avareko angatu ha jaikuaávo yvypóra tapiagua rembipota ijyvatevéva ha’eha peteĩ yvy opa yvypóra ojekohutahápe ñe’ẽ ha jerovia rekosasõre, ha tekosasõ kyhyje’ỹva ha ñeikotevẽ’ỹvare, ^[2]

Pehẽngue 1

• Maymáva yvypóra isasõ ha ojoja aruãngatu ha akatúape heñóivo ha, ou háicha ko yvy ári pokuaa ha arandupýpe, joyke’ykuéraicha oiko vaerã oñondivepa. ^[3]

Pehẽngue 2

• Opavave oguereko akatúa ha tekosasõnguéra oiméva ko promorandupýpe, oñemaña’ỹre mba’eichaguápa ite’ýi, ipire, imeña, iñe’ẽ, ijerovia, hetã, ijypykue, mba’épa oimo’ã, moõguipa ou, moõpa heñói térã mba’eveichagua ambue mba’e. ^[4]
• Avei, ndaikatúi oñemoingoe avavépe hetã rekuáire, térã mba’éicha oiko hetã ambue tetãnguéra resa renondépe, térãpa hetã isasõ térã naisasõiramo, ipu’akapa térã opa’ãramo ambue tetãre. ^[5]

Pehẽngue 3

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa oikove hag̃uã, isasõ hag̃uã ha oñeñangareko hag̃uã hese.

Pehẽngue 4

• Avavépe ndaikatúi ojeguereko tembiguáiramo, oñembotove opaichagua tembiguái reko ha tapicha ñemu.

Pehẽngue 5

• Avavépe ndaikatúi oñembyepotirei térã ojehapy chupe. ^[6]

Pehẽngue 6

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa ojehechakuaa hag̃uã chupe opáichagua tendápe ha’eha avei, opavavéicha, peteĩ tapicha tekomoñanga renondépe. ^[7]

Pehẽngue 7

• Opavave ojoja tekomoñanga renondépe, ha maymáva yvypóra oguereko, oñemoingoe’ỹre, akatúa tekomoñanga oñangareko hag̃uã hese jojahápe. Maymáva yvypóra oguereko akatúa oñeñangareko hag̃uã hese opaichagua ñemoingoégui nomboajéiva ko poromorandu.

Pehẽngue 8

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa hetã oipytyõ hag̃uã chupe noñemboajéiramo akatuakuéra oiméva ko poromorandúpe térã hetã rekomoñangápe.

Pehẽngue 9

• Avavépe ndaikatúi ojeguerahareínte chupe juraha rendápe, ka’irãime térã ambue tetãme. ^[8]

Pehẽngue 10

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa, jojahápe, mburuvichakuéra ohendu hag̃uã chupe noñemboajéiramo ijakatuakuéra térã oñembojáramo hese.

Pehẽngue 11

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa oje’e hag̃uã imarã’ỹha ojejuhu peve iñangaiha, oñeipytyvõmba rire chupe mundahápe. ^[9]
• Avavére ndaikatúi oje’e iñangaiha hembiapo ndaivaíriramo. Avei, ndaikatúi ojehejave chupe ka’irãime he’ívagui hetã rekomoñangápe oime vaerãha hembiapo vaíre.

Pehẽngue 12

• Ndaikatúi ojeikereínte petei yvypóra rekovépe, iñanamakuérape, hogapýpe térã iparehápe, térã oñendyrýnte herakuãre. Opavave oguereko akatúa oñeñangareko hag̃uã hese ko’ãichagua jeike ha ñendyrýgui. ^[10]

Pehẽngue 13

• Opavave oguereko akatúa omýi hag̃uã tekosasõme hetãre ha oporavo hag̃uã moõpa oikose hetãme.
• Opavave oguereko akatúa osẽ hag̃uã opaichagua tetãgui, hetã teévagui avei, ha oho jevy hag̃uã hetãme.

Pehẽngue 14

• Oñemuñáramo chupe, Opavave oguereko akatúa oheka hag̃uã opytarã opaichagua tetãme. ^[11]
• Ko akatúa ndokói avavépe g̃uarã ojapo vaekue tembiapo vai, nomboajéiva hetã rekomoñangápe, térã Tetã Joapykuéra he’ívape.

Pehẽngue 15

• Opavave oguereko akatúa oguereko hag̃uã hetãrã.
• Avavégui ndaikatúi ojeipe’a ijakatúa oguereko térã ombogue hag̃uã hetã.

Pehẽngue 16

• Kuimba’e ha kuña, okakuaapa rire tekotevẽva ikatu hag̃uãicha omenda, oguereko akatúa, oñemaña’ỹre ite’ýire, hetãre térã ijeroviáre, omenda hag̃uã ha oñemoñare hag̃uã, ha ijakatúa ojojáta omendávo, omenda rire ha ojeipekáramo. ^[12]
• Ména ha tembireko ikatu ojeiéka, mokõivéva oipotáramo hembipota teére ha tekosasõ teépe.
• Anáma niko ha’e oñepyrũhápe tapichakuéra rekojoaju, upévare, hetã oñangareko vaerã hese.

Pehẽngue 17

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa oguereko hag̃uã imba’e teéva chupe g̃uarã añónte térã ambue hapicha ndive.
• Avavégui ndojeipe’amo’áireínte imba’e teéva.

Pehẽngue 18

• Opavave oguereko akatúa oimo’ã hag̃uã oimo’ãséva ha ojerovia hag̃uã ojeroviaséva; ko akatúape oike avei ikatuha ombogue ha ohechauka tekosasõme mba’épa ojerovia.

Pehẽngue 19

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa ohechauka hag̃uã opavavépe oimo’ãva ha oñandúva; ko akatúape oike avei ndaikatuiha oñembyaju avavépe oimo’ãvare ha ikatuha ojehechauka oñeimo’ãva, ojejoko’ỹre avavépe mba’eveichagua tenda térã tembipurúpe.

Pehẽngue 20

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa oñembyaty ha omoirũ hag̃uã hapichándi py’aguapýpe.
• Avavépe ndaikatúi ojejopy oike hag̃uã peteĩ ñembyatýpe.

Pehẽngue 21

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa ija hag̃uã hetã rekuáipe, ha’e voi térã ambue tapicha poravopy rupi.
• Maymáva yvypóra oguereko akatúa ija hag̃uã hetã rekuái mba’apohápe.
• Tetãyguakuéra rembipota niko tekuái pu’aka ñepyrũha; ko tembipota ojehechaukáta mburuvichakuéra jeiporavópe, ojejapo vaerã araty ñavo he’íva hetã rekomoñangápe; ko jeiporavópe, maymáva tetãygua oiporavo vaerã ha hembipota ojoja ambue tetãygua rembipota ndive. ^[13]

Pehẽngue 22

• Maymáva yvypóra, ha’e háicha, opavavéicha, peteĩ tapicha, oguereko akatúa oñeñangareko hag̃uã hese hetãme, ha ohupyty hag̃uã, tetã ñepia’ã ha tetãnguéra ñoipytyõ rupi, hemikotevẽ viru, tetã ha arandupy reheguáva, oiko hag̃uã chugui yvypóra añetete. ^[14]

Pehẽngue 23

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa omba’apo hag̃uã, oiporavo hag̃uã hembiaporã, hembiapópe oĩ hag̃uã tekojoja ha oñeñangareko hag̃uã hese ani hag̃uã opyta omba’apo’ỹre.
• Maymáva yvypóra, oñemoingoe’ỹre, oguereko akatúa, hembiapo ojojáramo ambue tapicha rembiapóndi, ojehepyme’ẽ hag̃uã mokõivévape ivirurã jojahápe.
• Maymáva yvypóra, omba’apóramo, oguereko akatúa ojehepyme’ẽ hag̃uã chupe jojahápe ha tekoporãme, ikatu hag̃uãicha oikove porã añetete, yvypóra aruãngatupe. Ndohupytypáiramo, oñeme’ẽmbáta chupe tetã ñeipytyõ rupi.
• Maymáva yvypóra oguereko akatúa ojoaju hag̃uã hapicha omba’apóvandi orairõ hag̃uã oipotávare.

Pehẽngue 24

• Maymáva yvypóra oguerereko akatúa opytu’u hag̃uã hembiapógui, ohupyty hag̃uã ivirurã nomba’apói jave, oguereko hag̃uã arapytu’u ha ani hag̃uã omba’apo arakuéra ojeguerohoryhápe térã ojegueromandu’ahápe mba’e guasúva hetãme g̃uarã.

Pehẽngue 25

• Maymáva yvypóra oguereko akatúa hekove porã hag̃uã ha’e ha ipehẽnguekuéra hesãi hag̃uã, oikove hag̃uã aruãngatúpe, oguereko hag̃uã hogarã, ipohã repyrã ha opa ambue mba’e oikotevẽva; péicha avei oguereko akatúa oñeñangareko hag̃uã hese, hembiapo'ỹramo, itujáramo, hembireko térã iména omanóramo, hasýramo térã ko'ãichagua mba'e ojehúramo chupe.
• Sy ha mitãre oñeñangareko vaerã teko aguyjeípe. Maymáva mitã, ituvakuéra omendámarõ térã ne’írã omendáramo, oguereko akatúa oñeñangareko hag̃uã hese jojahápe. ^[15]

Notas

1. Ñoanámaː familia; Aruãngatuː dignidad; Oñembojare’ỹvaː inalienable; Tekosasõː libertad; Yvyra’ijarusuː justicia
2. Ñeroyrõː desprecio; Jehechagiː indiferencia; Avarekoː humandad; Angatuː conciencia; Tapiaguaː común; Jekohuː gozar de algo.
3. Aruãngatuː dignidad; Pokuaaː razón; Arandupyː conciencia.
4. Te’ýiː raza; Meñaː sexo.
5. Moingoeː discriminar, diferenciar; Tekuáiː gobierno; Pa’ãː depender.
6. Mbyepotiː castigar; Hapyː torturar.
7. Tekomoñangaː ley.
8. Jurahaː policía, gendarme.
9. Mundahápeː en un juzgado.
10. Anámaː pariente, familia; Ndyryː atacar.
11. Muñaː perseguir.
12. Pekaː separar.
13. Araty ñavoː cada periodo.
14. Ñepia’ãː esfuerzo; Arandupyː cultura.
15. Teko aguyjeiː importancia, prioridad.