Voms kuradik

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Fa ‚H. A. L.
Se el ‚De Nieuwe Courant‛ de yel: 1923.


Das valemo voms labofs kuradi mödikum, ka mans, e das suvo kurad ofsik labon kalieti nobikum, ekö! atos binon leset, kel i plödü sogod vomimanas otuvon pläidanis ladöfälik ömik.


Jenöfots ad blöfön leseti at vo no defons. Fomälod dö vom, asä jidabinäd fibik nenyufik, kel jekof dub smalot pülikün, e kel no sevof, lio mutof bitön sekü dredäl, niludo bo fümiko esüikon pö mans, kels it no älaboms kuradi saidik. Kurad e blümäl binons patöfs, kelis vom valöpo, kö pöt dabinon, jonülof ön mafäd leigik, äsä man, ed in dabinakomip - komip töbikün ä fikuklikün, in kel men muton komipön - so voms mödik dabinofs, kels benodistofs sekü „kurad, töd e fied“.[1]


If desiroy blöfis kurada koapik, tän nedoy te memön vomis, kels ekompenofs in klotem manik pö komips e lekomips bludiküns, ed eduinofs stunidotis kurada. No nedos ad sukön ün tims vönädikum, ka ün ut kriga Rusäna-Yapänik, ad tuvön samis sublimik atosa. Ed i dü e pos volakrig (balid) elelilobs dönuamiko dö voms, kels ijonülofs dunis kurada heroedik.


Da jenav lölik küpoy, das pö voluts, plots e levoluts in läns valik voms mödadilo magulofs rouli gretik ä lönädiki, ed epluofs lä milats manas demü blümäl e viläl.


Fe no stimabik, ab ga nendoto blöf kurada jenöfot binon, das voms so mödiks edunofs benoseko ravafebodi, si! das ebinofs igo ravanacifs famik. So dü tim semik jiel ‚Barbara Daniels‛ semik äbinof jijeikan in Kaukasän; äbinof jidugan nendredik lusoga ravanas, kel semikna ätatakon ed äberavon vagio topädis lölik. Zu atos äbinof jijönan plödakösömik, kel to febod grobik ä bludik okik logotiko no iperof bosi vomöfa. Kilna äfugof se fanäböp, dubä äplöpof ad löfükön me jön e kein oka galedanis okik so vemo, das päslüdoms fasiliko ad fugön ko of.


Ün yel: 1890 fa poldanef in ‚Adrianopol‛ lusog ravanas päfanäböpon, kel äbinädon te me voms. Jidugan ofsik jiviudan tatacalala löpik äbinof. Lü limans ädutofs jipuls labü lifayels degmäl e degjöl. Ädunofs tifis e nübreikis oksikis ko nämaladäl e mäpüd so neleigodoviks, das primo nek äkanon kredön, das pidunons fa voms. Ätuvoy ye blöfis mu bundanikis in vabets yegas pilefanöl, kels päramenons fa poldanef se löd jidugana.


Lamerikän labon buami dodik, das blünon jibanditanis pato mödikis. Ün yel: 1898 pold usik äfanon sonemiki lusogi „jikatas“, kel leigo äbinädon te me voms, e kel pädugon fa el ‚Tony Blackwell‛ semik „Filajikat“ pinäinemöl. Dü muls mödik lusog at ädunon miduni bal pos votik, ad ävedükon tatis Lamerikänik vesüdik nesefikis.


No te in ‚the wild West‛, ab i in ‚New-York‛ e ‚Chicago‛, voms, e bevü ofs jipuls labü lifayels degfol jü degmäl, eklubofs dönuamo ad lusogs, ko disein ad dunön kobiko banditaravis e nübreikis. Ed äjonülofs pö atos küni, kel ästunükon valöpo elis ‚Yankees‛. Jireg lusoga Loklahomänik: el ‚Dora Cox‛ „famik“ no nog peglömof: pö pöp mem ofa nog lailifon, äsva ebinof jiheroedan netik. Konots dö jäps susnumik, kelis eduinof, e pö kels ejonülof dunis mu sublimikis nendreda e deadinedema, padalilons nu nog desiriko. In of bos ravanaromata vönädik ilelifikon dönu.


Jibanditan famik votik äbinof jiel ‚Calamity Jane‛ kel edeadof pas ün 1903; äbinof vom selediko nämaladälik, kel idesinof patiko ad tifön jevodis. Äkodof ye, das äspikoy i dö of demü dins votik. Tü del bal äkomipof ta lindiyans, kelis isevof ad tatakön käfo, ed ün del votik of as jipresidan lüncita-cödalefa äledunof ko nam lönik oka pönodi, ad kel trätan alseimik picödeton. Mane ömik elenükof nenfäkiko snali züi särvig omik.


In Lamerikän voms mö tumats eduinofs dünis süperik as jitäktifans, pö kel sukäl e lekäl lönanatäliks ofsik äfrutons ebo ofis. Ün 1899 el ‚Miss Ferguson‛ semik päcälof as boyad: cal, ad kel äklülädof labön patöfis peflagöl valik. Balposvitko as jitäktifan e fanäböpajigaledan ibelifof ventüris nekredovik.


Ün 1907 delagaseds Lamerikänik äfulons me heroedaduns jipula ela ‚Yankee‛, kel äjäfükof oki me datuvül disärtanas milita e nafema, ed äbemastof ko rövulapistol in nam jäpanis mäpüdikün.


Ün yel: 1898 in züamöps ela ‚Dublin‛ äsufoy töbi gretik dub jibiravan, kel i ün yagüp stoböfik ämifanom takediko, e kel ädobejütom nenzogo kälädanis, kels ätupoms omi. Prem gretik pilofon pro utan, kel öplöponöv ad gleipön mani lifik u deadiki, e do ädayagoy jenöfiko omi, äsevom ai ad skeapön. Jipul degvelyelik: daut glunidalabana noubik, äplöpof fino ad nenriskädükön omi. Gödo tüi düp lulid älilof jüti in fot nilü kased. Äklotof oki spidiko, äsumof rövulapistoli ed äjutedof plödio. No ädulos lunüpo, ed ästanof visü jibiravan, ed äsevof ad bluvükön se vemo mani, das äfugom. Lädülil äpöjutof omi, nes demön riskädi, kel ätädon ofi, ed äfägof fino ko yuf fotikälädana, kel ebo ilükömom, ad gleipön omi. Jibiravan äklülädom binön läxpoldan se ‚Dublin‛. Pö dasäkam man ästetom, das nendred jipula yunik isenälükon ome dalestümi gretikum, ka pub kälädanas deg idunonöv.


Blöf gudikum kurada vomas dabinon-li, ka jenöfot, das ün tim bü krig nomiko alyeliko voms nemu kildeg ädabinofs, kels imeritofs savaköni Preusänik? Sikot at pälegivon selediko, e te in jenets, pö kels ijonüloy blöfis süadüköl kurada e nen dreda pö sav lifana menik. Bevü voms, kels idigädükofs okis pro kön at, jiutans ädabinofs, kels iplöpofs ad stöpön jevodis ämirönöl, u kels ibitikofs pö dinäds fikulikün e riskädiküns pö lefil u tuvatamaditret.


In Fransän voms ze mödiks dabinofs, kels pedekotofs ko el ‚Légion d'honneur‛, kels no ejonülofs te in krig blöfis kurada gretik, ab kels i ebenodistükofs okis famaliegiko ün lif sifik. Sifal vilaga in Sulüda-Fransän äbinom ön täv, jimatan omik äbinof soeliko in dom. Älilof neito nübreikanis in sekretöp miedöl, kö doküms veütik päkipedons. Ko rovülapistol in nam äkosgolof nübreikanis lul, kels ägetedoms ofi ko jüts. Ab vom kuradik äplöpof ga ad fügön jäpanis lul, ed ad savön penädis völadik, kelis izeiloms. Pämesedof me krod ela ‚Légion d'honneur‛.


As jiletävans voms ejonülofs semikna kuradi leigagretik, äsä mans kuradikün. Ad mäniotön te dinis se tim lätik, memükob ad ‚Miss Hubbard‛, kel ezitävof in Labradorän, ed ebegolof topädis, kelis bü of vietan nog neai ibestepon. Povajitävan: ‚Wilhelmina Rasmussen‛ edugädof ün 1906 as jipul teldegyelik blodi okik pö letäv da Gröneän, ed ejonÜlof pö atos kuradi e laidäli pö sufid dafenükamas e nelabas, äsä küpoy te selediko pö mans. Ni jeikots povanifüpa, ni meug neflenik tribütas läskiomik go nesevädikas, kels nog neai ilabons kkosami ko mens vola kulivik, äfägons ad dejeikön jiletävani yunik.


Jilautan Linglänik: ‚French-Sheldon‛ dutof lü Frikopaletävans mu nendrediks. De Lofüda-Frikop edudranof fagiko ini nilän taledadila „blägik“. To nuneds vemikün fa leguvacalans Deutänik ezitevof in lüods valik da län masaiyanas riskädik, ed äsenälükof barbaranes at so vemo dalestümi dub kurad okik, das äletons ofi ad tevön nentupo.


In Merop balidnaedo telkomips vomas ävogikons, e kösömo äfinikons mödo bludikumo, ka uts manas. Ab i in Yurop pato in Lösterän e Macarän voms eflagofs suvo ko pistol u den in pun de mans gidükami, if äcedofs okis pinofölis. I in Fransän dü tim ze lunik telkomip bevü voms evogons vemo; läbiko ye no evedon kösömot laidik in süds.


Fino nog blöf pro lesag, das riskod nonik dabinon, kel no kanonöv padunön leigo gudiko fa vom, äsä fa man. Ün yel: 1900 ilöodoy in tat Lamerikänik: Menän cimi labü geilot piedas 126, e sekü cog ilofoy premi mö dolars lul pro utan, kel ölabonöv kuradi ad löpiogrämön ve xänöm rövik labü vidot pieda te lafika, e kel äbinädon me trids ini cim pifimüköls. Man no bal änunädom oki pro riskod. Ab jiel ‚Dora Polyot‛ degjölyelik: daut jiviudana ädunof nenzogo oni, ed äledunof süperiko osi. Of no te ägrämof jü sömit cima, ab äseidof oki sui sim ona, ed äduinof tö löpot suidüköl et kapriolis so lifariskädik,[2] das lülogans mö milats ädremons sekü dredäl. Lefrediko e beniko jipul yunik ägrämof täno dönu donio, e ko yöb menamödota ägetof premi piloföl.


Nu mögos-la, das kanoy senälön stuni te tämiki demü duins somik, nendoto gevons ga jonülis kurada desirabik.



NOETS.

  1. Vöds at komädons in Nedänik Militakrod di ‚Willem‘.
  2. (Vükifonät) Bükapök; pla: lifariskädikis.





Se Volapükagased pro Nedänapükans 1951, Nüm: 2, Pads: 7-8, Nüm: 4, Pads: 14-15.