User:Mahagaja/Tain

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Wikipedia logo
Wikipedia logo
Look up Mahagaja/Tain in Wikipedia, the free encyclopedia.

This is recension 1 of the Táin Bó Cúailnge, from the Book of the Dun Cow and the Yellow Book of Lecan, as edited by Cecile O'Rahilly. For recension 2, from the Book of Leinster, see Táin Bó Cúailnge (recension 2).

Táin Bó Cúailnge inso sís[edit]

Tarcomlad slóiged mór la Connachtu .i. la hAilill ⁊ la Meidb, ⁊ hetha húaidib cossna trí chóiced aili. Ocus foíte techta ó Ailill co secht macu Mágach .i. co hAilill, co Ánlúan, co Moccorb, co Cet, co Én ⁊ Bascall ⁊ Dóche, trícha cét la cach n-áe, ⁊ co Cormac Cond Longas mac Conchobair cona thríb cétaib boí for condmiud la Connachta. Tecait uile íarum co mbatar hi Crúachnaib Aí.

Trí luirg didiu do Chormac oc tochim do C[h]rúachnaib.

In cétna lorg broitt brecca i forcipul co filliud impu. Fortíi berrtha foraib. Leíni fo thairinniuth cota ṅglún, ⁊ fotalscéith foraib ⁊ manaís lethanglas for crund midsing i lláim cech fir.

In lorg tánaisi broit dubglasa impu-side ⁊ lénti co ndercintliud co horcnib sís, ⁊ moṅga tara cenna síar, ⁊ lubne gela foraib ⁊ slega cóicrinne inna lámaib.

“Ní hé Cormac beus,” or Medb.

Tic an tres lorc dano. Broitt chorcra impu ⁊ lénte culpatacha fo derggintṡlaid co traigthe, ⁊ ber[r]thai slechtai co guaille, ⁊ cromscéith co fáebraib condúala impu ⁊ turre rígthige i lláim cach fir.

“Is é Cormac inso hifechtsa,” or Medb.

Doecmalta dano íarum ceithre cóiced Hérend co mbátar hi Crúachnaib Aíi. Ocus nís teilcset a fáthi ⁊ a ndruíd ass sein co cend cóicthigis oc irnaidi ṡeóin.

Asbert Medb íarum fria haraid a lláa documlásat:

“Cach óen scaras sund trá indiu”, ol sí, “fria chóem ⁊ a charait, dobérat maldachtain form-sa úair is mé dorinól in slúagad sa.”

“An-su didiu,” ol in t-ara, “co n-imparrá in carpat deisel ⁊ co tí nert in tṡeúin ara tísam ar frithisi.”

In tan didiu dosoí in t-ara forsin carpat ⁊ lotair do thecht ass co n-accatár in n-ingin macdacht remib. Folt buidi furri. Bratt brecc impe, delg n-óir and. Léine c[h]ulpatach co nderggintṡlaid impe. Dá assa co foraib óir impu. Agad ḟochóel ḟorlethan. Dí broí duba dorchaidi. Abrait duib dáin co mbentaís foscod i mmedón a dá grúaide. Indar latt ropo di partaing imdéntai a beóil. Indar lat ba fross do némannaib boí inna bélaib .i. a fíaclai. Teóra trillsi fuirri .i. dí thriliss immo cend súas, trilis tara haiss síar co mbenad a dá colptha inna díaid. Claideb corthaire do ḟindruine inna láim, esnaid óir and. Trí meic imlisse cechtar a dá súla. Gaisced lasin n-ingin ⁊ dá ech duba foa carput.

“Cia do chomainm-siu?” ol Medb frisin n-ingin.

“Fedelm banḟili do Chonnachtaib mo ainm-sea,” or ind ingen.

“Can dothéig?” or Medb.

“A hAlbain iar foglaim filidechta,” or ind ingen.

“In fil imbass forosna lat?” or Medb.

“Fil écin,” or ind ingen.

“Décai dam-sa didiu co bbia mo fechtas.”

Dosnécce ind ingen íarum. Is and asbert Medb:

“A Ḟeidelm banḟáith, co acci in slúag?”

Frisgart Fedelm co n-epert:

“Atchíu forderg, atchíu rúad.”

“Ní fír són ém,” ol Medb, “ar atá Conchobor ina chess i nEmain ⁊ hUlaid imbi co neoch as dech a n-ócc, ⁊ ráncatár mo thec[h]ta-sa co tucsat fis scél dam-sa ass.”

“Fedelm banḟáith, co acca ar slúag?” ol Medb.

“Atchíu forderg, atchíu rúad,” ol ind ingen.

“Ní fír són,” ol Medb, “ar atá Celtchar mac Guthidir co tríun hUlad imbi i nDún Lethglaisse, ⁊ atá Fergus mac Roeich meic Echdach lenni sund for longais co tríchait chét imbi. Fedelm banḟáith, co acca ar slúag?” ol Medb.

“Atchíu forderg, atchíu rúad,” ol ind ingen.

“Ní báa aní sin trá,” ol Medb, “ar bít imserga ⁊ círgala ⁊ fuili fordergga i cach slúag ⁊ i cach thaurchomrac dúnaid móir. Déca atheruch dúnd dano ⁊ abbair a ḟír frind. Feidelm banḟáith, co acca ar slúag?”

“Atchíu forderg, atchíu rúad,” ol Fedelm.

Conid and asbert:

“Atchíu fer find firfes cles
co lín créchta fora chnes
lúan láith i n-airthiur a chind
óenach mbúada a thulchind.
“Fail secht ngemma láith ṅgaile
for lár a dá imlisse
fil fuidrech fora glinni
fil leind ndeirg ndrolaig immi.
“Dofil gnúis as gráto dó
dobeir mod don banc[h]ureo
duni óc is álaind dath
dofeith deilb ṅdracuin don chath.
“Cosmail innas a gaile
fri Coin Culaind Murtheimne
nocon ḟetar cúich in Cú
C[h]ulaind asa caini clú
acht rofetur-sa amne
is forderg in slúag sa de.
“Atchíu fer mór forsin maig
dobeir tres dona slógaib
cet[h]ri claidbíni cles n-án
fil i cechtar a dá lám.
“Dá gáe bolga immosbeir
cenmothá colg dét i[s] sleg
ardaric imbert don tslúag
sain gním fris téit cach n-arm uád.
“Fer i cathḟochrus bruit deirg
dobeir in cosmail cach leirg
ardaslig tar fonnad clé
cotagoin in ríastarthe
delb domárfas fair co se
a[t]chíu imrochlád a gné.
“Ro gab toscugud don chath
mani airlestar bid brath
dóich lim iss é dobobsaig
Cú C[h]ulaind mac Súaldaim.
“Slaidfid for slúagu slána
fochiuchra for tiugára
fáicfidi leis míli cend
ní cheil in banḟáith Fedelm.
“Snigfid crú a cnesaib curad
do láim laích bid lánpudar
oirgfid ócu imregat fir
do c[h]lannaib Dedad meic Ṡin
beit cuirp cerbtha caínfit mná
la Coin na Certa atchíu-sa.”

In lúan iar samain is and documlaiset. Iss ed dollotar sairdes a Crúachnaib Aíi .i. for Muicc Cruinb, for Terloch Teóra Crích, for Túaim Móna, for Cúil Ṡibrinne, for Fid, for Bolga, for Coltain, for Glúne Gabair, for Mag Trego, for Tethbai túascirt for Tethbai descirt, for Tíarthechta, for Ord, for Slaís fadess, for Indiuind, for Carnd, for Ochtrach, for Midi, for Findglassa Assail, for Deilt, for Delind, for Sailig, for Slaibre, for Slechtai selgatar, for Cúil Sibrinni, for Ochuind fadess, for hUatu fathúaid, for Dub, for Comur fadess, for Tromma, for Othromma sair, for Sláini, for Gort Sláni, for Druim Licce fadess, for Áth nGabla, for Ardachad, for Féraind fothúaid, for Findabair, for Assi fadess, for Drúim Sálfind, for Druim Caín, for Druim Mac nDega, for Eódond Mór, for Eódond mBec, for Méthe Tog, for Méthe nEóin, for Druim Cáemtechta, for Scúaip, for Imscúaip, for Cend Ferna, for Baile, for Aile, for Báil Scena, for Dáil Scena, for Fertse, for Ross Lochad, for Sále, for Lochmach, for Ánmag, for Deind, for Deilt, for Dubglaiss, for Fid Mór, for Colbtha, for Crond hi Cúalngi.

A Findabair Chúalngi is ass fodáilte in tṡlóig Hérend fón cóiced do cuingid in tairb. Ár ropo thairsiu sin dochótar céin co ráncatar Findabair.

Finit a titulrad. Incipit in scél iar n-urd.

In scél iar n-urd inso sís[edit]

Ó dodeochatár a cétna n-ude a Crúachnaib co mbátár hi Cúil Sibrinne, asbert Medb fria haraid ara n-indled a noí carpti dí coro lád cor isin dúnad co n-accad dús cía lasmboth scíth ⁊ lasmboth laind techt in tslógaid.

Focress a phupall colléic for Ailill ⁊ sudighthe a thincur eter choilcthe ⁊ brothracha. Fergus mac Róich didiu for láim Ailello isin phupull. Cormac Cond Longas mac Conchobair fora láim-sidi. Conall Cernach fora láim-side. Fiacha mac Fir Ḟebe fora láim-side, mac ingine Conchobair. Medb ingen Echach Fedlig fora láim aili do Ailill. Findabair ingen Ailella ⁊ Medbi fora láim-sidi. Cenmothá fossu ⁊ timthirthidi insin.

Tic Medb iar ndéscin in tslóig ⁊ asbert ba n-espa do chách dul in tslógaid dían téset in trícha cét Galíon.

“Ced ara tánsi na firu?” or Ailill.

“Ní dá tánsem dam,” ol Medb. “It ána ind óic. In tan ro mboí cách oc gním a sosta, ro scáig dóib-seom tuga a sosta ⁊ fune a mbíd. In tan ro mboí cách oc praind, ro scáig praind dóib-seom hi suidiu, ⁊ ro bátár a cruti ocaó n-airfitiud. Is espa didiu,” ol Medb, “a techt. Is foraib bíaid búaid in tslóig.”

“Is airiund arbáget dano,” or Ailill.

“Ní regat lend,” ol Medb.

“Anat didiu,” ol Ailill.

“Nach ainfet dano,” ol Medb.

“Ficfit fornd iar tiachtain dúin,” ol sí, “⁊ gébtait ar tír frind.”

“Ceist, cid dogéntar friu,” or Ailill, “innách maith a n-anad nách a techt?”

“A nguin!” ol Medb.

“Ní chélam as banchomairle,” or Ailill.

“Ní maith a n-asbir la sanais ón,” ol Fergus. “Ní ’maricfe, úair is áes comhchotaig dúinni ’nar nUltaib, acht má non gontar uli.”

“Cid ed ón dorigénmaís-ni,” ol Medb, “ár atú-sa sund mo ṡainteglach díb tríchtaib cét,” ol sí, “⁊ atát na secht Mane .i. mo ṡecht meic secht tríchait cét. Cotaroí a toccad,” ol sí, “.i. Mane Máthramail ⁊ Mane Athramail ⁊ Mane Mórgor ⁊ Mane Mingor ⁊ Mane Móepirt—.i. iss éside Mani Milscothach—Mane Andóe ⁊ Mane Cotageib Ule—is éside tuc cruth a máthar ⁊ a athar ⁊ a n-ordan díb línaib.”

“Nípá fír són,” ol Fergus, “atát secht ríg sund din Mumu ⁊ trícha cét la cech n-áe comchotach dúinni ’nar nUltaib. Dobér-sa cath duit,” ol Fergus, “for lár in dúnaid hi tám cosna secht tríchtaib cét sin ⁊ com thríchait chét fadéin ⁊ co tríchait chét na nGalión. Acht ní thacér-sa aní sin,” ol Fergus. “Airlifim-ni na hócu chena conná gébat forsin tslóg. Secht tríchait chét déac lenni hi sund,” ol Fergus, “iss é lín ar ndúnaid cenmothá ar ndáescorslúag ⁊ ar mná—ar itá a rígan la cach ríg sund hi comaitecht Medba—⁊ cenmothá ar maccáemu. Iss é in t-ochtmad trícha chét déac inso .i. trícha cét na nGalión. Fodáilter fón slóg ule.” “Cumma lem,” ol Medb, “acht ná robat isin chaír chomraic i táat.”

Is ed dogníth and íarum. Fodailte in Galióin fón slóg.

Dollotár ass arna bárach do Móin Choíltrae. Dosnáirthet ocht fichit oss n-allaid and i n-óenalaim. Cúartait impu. Nos gonat íarom . Nách airm thrá i mbuí fer donaib Galiónaib is hé arddaánaic, acht cóic oss arránic in slóg ule díib. Dotháegat iar sudiu i mMag Trego ⁊ scurit and ⁊ arfognat dóib.

Asberat-som is and sin ro gab Dubthach in laíd seo:

“Atmaid nád chúalaid co sse
costecht fri tress nDubthaige
slúagad n-imdub arubthá
fri Findbend mná Ailellá.
“Doficfe in slúagadach
gébas ar cend éte Murthemne
ibait fíaich lugbairt lacht
di gnáis inna muccaide.
“Gébaid Crann fóitech friíthu
nís léicfe i Murthemniu
con roisc opair fer Féne
isin tsléib túad Ochaíni.
“Crib ol Ailill fri Cormac
taít co comsaigid far mac
ní tháet di magaib in búair
nach robda fúam in tslúaig.
“Bid cath inso iarsind úair
la Meidb co tríun in tslúaig
bíait colnai de iné de
dianub thí in ríatarthe.”

Dosfóbair thrá ind Némain la sodain ⁊ níp sí sin adaig ba sámam dóib la buadris ind athig triana chotlud. Foscerdat inna buidne fo chétóir ⁊ focherd dírna mór din tslóg co luid Medb día chosc.

Dothíagat íarom co feótár i nGránairud Tethba túascirt, iar tabairt imthúsa fordallaig forsin slúag dar grellacha ⁊ dar sruthra.

Dobreth robud ó Ḟergus i suidiu co hUltu ar chondalbi. Bátir-side hi cess calléic acht Cú Chulaind ⁊ a athair .i. Súaltaim. Dolluid Cú Chulaind ⁊ a athair iar ríachtain ind robaid ó Ḟergus co mbátár i nIraird Cuillend oc frecomét in tslúaig and.

“Attá menma in tslóig ocom innocht,” ol Cú Chulainn fri[a] athair.

“Ortha úan co rrobud do Ultaib. Isim écen-sa techt i ndáil Fedelmae Noíchride—.i. i ndáil a hinailte boí i comair Con Culaind i ndormainecht—dim glinniu fadéin dochóid friae.”

Dogní id n-erchomail íarom ría techt ⁊ scríbais ogum inna menoc, ⁊ focheird im úachtar in c[h]orthe.

Dobreth didiu túus na conaire do Ḟergus ríasin slúag. Luid Fergus didiu fordul mór fadess co fórsed do Ultaib terchomrac slóig. Ar chondailbi doróni-seom sin.

Airigthi Ailill ⁊ Medb. Ba and asbert Medb:

“A Ḟerguis, is andam amne
cinnas conaire cingme
fordul fadess nó fothúaid
tíagmai tar cach n-ailetúaith.
“Atotágathar dia m(b)rath
Ailill Aíe lía slúagad.
ní tharat menmain co se
do thús inna conaire.
“Máso chondalbi dogní
ná tuíd inna echraidi.
bés adchotar nech aile
do thosach na conaire.”

Ro recair Fergus:

“A Medb, cid not medraisiu
ní cosmail fri mrath inse.
is la hUltu, a ben, trá
a tír tarṅdotuidisa.
Ní ar amlessaib in tslúaig
tíagu cech fordul a húair.
Do imgabáil in mórgeine
immandig Mag Murthemne.
“Ní arná corad mo chiall
arna fordulu no tíag.
Dús i[n] rimgaib ced iar tain
Con Culaind mac Súaltaim.”

Tecait trá co mbátár i nIraird Chuillend. Eirr ⁊ Inell, Foich ⁊ Fochlam a nda ara, cethri meic Iraird meic Ánchinne, it éside no bítis remáin rési[n] slóg do i[m]didnad a [m]bretnas ⁊ a fortcha ⁊ a mbrat ar nácha salchadh dendgor in dírma. Fogabat-side in n-id focheird Cú Chulaind ⁊ arigsitár in geilt geltatár ind eich. Ar geltatar dá ech Súaltaim a fér cona bun a talam. Lelgatár immorro dá ech Con Culaind in n-úir co rrici na clocha i ndegaid ind feúir. Sudit íarom co tánic in slóg ⁊ aruspettet a n-áes ciúil. Dosberat i lláim Fergusa meic Róich in n-id. Arléga-side in n-ogum boí isind id.

Asbert Medb iar tiachtain:

“Cid frisin n-anaid and?”

“Anmai,” or Fergus, “frisin n-id n-ucut. Atá ogam inna menuc, ⁊ iss ed fil and: ‘Ná tíagar secha co n-étar fer ro láa id samlaid cona óenláim, ⁊ óenṡlat día tá, ⁊ friscuriur mo phopa Fergus.’ Fír,” ol Fergus, “Cú Chulaind rod lá ⁊ it é a eich geltatar in mag so.”

Ocus dambeir i lláim in druad, ⁊ cachain Fergus in laíd so sís:

“Id inso, ced sloindnes dún?
Ind id cia fo tá a rún?
Cía lín ro lá insé,
inn úat[h]ed nó in sochaide?
“In déne erchóit don [t]ṡlúag
má docóiset ude n-úad?
Finnaid, a druíde, ní ar sin
cid frisi farcbad in t-id.”

In druí dixit:

“Crephnas churad caur rod lá
lánaingces for erreda,
astúd rurech ferg i ndá
óenfer co n-óenláim ro lá.
“In nách diá réir slúag ind ríg
inge má ro choilled fír
conid ro lá úaib nammá
óenfer amal fer ro lá.
Nocon ḟetur acht insin
ní frisi corthe in t-id.”
Id inso .c. s.

Asbert Fergus íarom friu:

“Má sáraigthe in n-id se,” ol sé, “nó má thíastá secha, cia beith i lláim duni nó i taig fó glas, ricfe i ndead ind ḟir ro scríb in n-ogum n-ind, ⁊ génaid-side guin dune díb ría mmatain mani láa nech úaib id samlaid.”

“Ní háil dúinni ém guin dune dín fó chétóir,” ol Ailill. “Regmai for muncind ind ḟeda móir ucut frind andes, ⁊ ní ragam tairiseom eter.”

Ra selgatár na budni íarom in fid résna carptib. Iss ed ainm in puirt sin Slechta. Is and atá Partraige.

Mad iar n-arailib immorro dorala and so imacallaim eter Medb ⁊ Fedelm banfáith, amal ro innisimar remoind, ⁊ dano is iarsind frecra do rat-si for Medb ro slechtad in fid .i. “Déca dam,” or Medb, “co bia mo fechtas.” “Is anso dam,” or ind ingen. “Níro láim súil toraib isind fid.” “Is ar bías ón,” or Medb. “Silsimini in fid.” Dogníther dano aní sin. Conid sed ainm in puirt sin Slechta.

Feótár íarom i Cúil Sibrille. Ferais snechta mór forru co fernnu fer ⁊ co drochu carpat. Bá moch a mmatan arna bárach do érgiu. Nírbo hí sin adaig ropa sám dóib lasin snechta, ⁊ ní airgénsat bíada dóib ind adaig sin.

Nípo moch didiu dolluid Cú Chulaind asa bandáil. Anais co foilc ⁊ co fothraic. Dotháet íarom for lorg in tslóig.

“Ní má lodmar dó,” ol Cú Chulaind, “ná mertamar Ultu. Ro léicsem slóg forru cen airfius. Cure airdmius dún tarsin slóg,” ol Cú Chulaind fri Lóeg, “co fessamar lín in tṡlóig.”

Dogní Lóeg aní sin ⁊ asbeir fri Coin Culaind:

“Is mesc lim-sa,” ol sé, “aní siu. Ni ermaisim.”

“Nípá mesc atchíu acht co rísa,” ol Cú Culaind.

“Tair isin carpat didiu,” or Láeg.

Tic Cú Chulaind isin carpat ⁊ focheird airdmius forsin lorg iar céin móir.

“Cid tussu,” or Láeg, “ní réid fort.”

“Is assu ém dam-sa,” ol Cú Chulaind, “oldás dait-siu, air itát trí búada form-sa .i. búaid roisc ⁊ intliuchta ⁊ airdmessa. Ro láosa didiu trá,” ol sé, “fomus forsaní sin. Ocht [t]ríc[h]ait chét déac inso,” ol sé, “ara rím, acht forodlad in t-ochtmad trícha chét fón slóg n-ule conid mesc fria rím .i. trícha chét na nGalión.”

Dolluid Cú Chulaind íarom timchell in tslóig co mboí oc Áth Grencha. Benaid gabail i sudiu óenbéim cona c[h]laidiub, ⁊ sáidsius for medón na glassi cona díchtheth carpat friae di síu nách anall. Dofuircet oco Eirr ⁊ Inell, Fóich ⁊ Fóchlam a ndá ara. Benaid-som a cethri cinnu díb ⁊ focheird for cethóra benna na gabla. Is de atá Áth nGabla.

Tíagait íarom eich in c[h]ethrair i n-agid in tslóig, ⁊ a fortchai forderga foraib. Indar leó bá cath boí ara cind isind áth. Dothéit buden úadib do déscin ind átha. Ní acatár ní and acht slicht ind óencharpait ⁊ in gabul cosna cethri cinnu, ⁊ ainm ogaim íarna scríbend ina tóeb. Ric in slúag uli la sodain.

“In diar muintir-ni na cenna ucut?” ol Medb.

“Is diar munitir-ni ón ⁊ is diar forclidib,” or Ailill.

Ardléga fer díb in n-ogum ro boí i tóeb na gabla .i. “Óenfer rod lá in gabuil cona óenláim ⁊ ní théssid secce conda rala nech úaib co n-áenláim cenmothá Fergus.”

“Is machtad,” ol Ailill, “a thraite ro bíth in cethror.”

“Nápad ed bas machdad lat,” ol Fergus. “Bad béim na gabla dia bun óenbéim, ⁊ mássu óenleód a bun, is crichidiu de, ⁊ a intádud in tucht sa, ol ní claide ro clas rempe ⁊ is a íarthur carpait ro lád co n-óenláim.

“Dingaib dind in n-écin seo, a Ḟergus,” ol Medb.

“Tucaid carpat dam-sa trá,” ol Fergus, “conda tuc-sa ass co ndercaiss inn óenleód a bun.”

Brissis Fergus íarom cethri carptiu déac día cairptib combo assa charput fessin dosbert a talmain co n-aca ba óenléod a bun.

“Is tabartha do airi,” ol Ailill, “indass in c[h]eniúil cosa tíagam. Érgnad cách uaib a bíad. Nírbo sám dúib irraír lasin snechta. Ocus innister dún ní do imt[h]echtaib ⁊ airscélaib in c[h]eniúil cosa tíagam.”

Is and sin trá adfessa dóib imt[h]echta Con Culaind. Imcomairc Ailill íarom:

“Inn é Conchobar dorigni seo?”

“Nach hé,” ol Fergus. “Ní tergad-side co hor críche cen lín catha imbi.”

“Ceist, inn é Celtchar mac Uthidir?”

“Nach hé. Ní thargad-side co hor críche cen lín catha imbi.”

“Ceist, inn é Éogan mac Durt[h]acht?”

“Nach hé,” ol Fergus. “Ní thargad-side tar or críche cen tríchait carpat n-imrind imme. Is é fer dogénad in gním,” ol Fergus, “Cú Chulaind. Is é no benfad a crand óenbémim dia bun ⁊ no génad in cethrur ucut hi prapi ro mbíthá ⁊ doragad dochom críche ⁊ a ara.”

Inna formolta inso sís[edit]

“Cinnas fir,” ol Ailill, “in Cú rochúalammár la hUltu? Cia háes in gillai sin is irdairc?”

“Ní handsa ém,” ol Fergus. “Inna chóiced bliadain luid dia cluchiu cosin macraid do Emain Machi. Issin tṡessed bliadain luid do ḟoglaim gaiscid ⁊ chless la Scáthaig. Isin tsechtmad bliadain gabais gaisced. Isin tsechtmad biladain déc a áes ind inbaid sea.”

“Inn é sin as andsam fil la Ultu?” ol Medb.

“For cach n-aí ém,” ol Fergus. “Ní fairgéba-su ar do c[h]ind láech bas andsu, ná rind bas áigthidiu ná bas altnidi na bas athlaimi, nó láth bas luinniu, ná fíach bas feólchairiu, ná comlond a áesa ródsá co trían, ná léo bas feoc[h]ru, ná cláriud comlaind ná hord esorcthe ná comla ergaile ná bráth for buidne ná ergaire mórslúaig bas inraici. Ní fuircéba-su and fer rosasad a áes ⁊ a ás ⁊ a erriud ⁊ a erúath, a erlabra, a áinius, a irdarcus, a guth, a c[h]ruth, a chumachta, a c[h]rúas, a chless, a gaisced, a béim, a bruth, a barand, a búaid, a bráth, a búadrisi, a ḟoraim, a ḟómsigi, a ḟíanchoscur, a déni, a t[h]arptigi, a dec[h]rad co cliuss nónbair for cach rind amal Choin Culaind.”

“Ní dénaim-sea báa de sin,” ol Medb. “I n-óenchorp atá-side. Fodaim guin. Ní móu gabáil, lasanní is áes ingini macdacht insin ⁊ ní thángatár a ḟergníma beus.”

“Ní ar ni són,” ol Fergus. “Nibo machdad dagním do dénam dó-ssom indiu, ar cid in tan ba sóo-som, batir ferdai a gníma.”

Na Macgnímrada inso sís[edit]

“Alta-som ém,” ol Fergus, “la máthair ⁊ la athair ocond Airgdig i mMaig Murthemne. Adfessa dó airscéla na macraide i nEmain. Ár bíit trí chóecait mac and,” ol Fergus, “oc cluchiu. Is amlaid domel Conchobar a ḟlaith: trían ind laí oc déscin na macraide, a trían n-aill oc imbirth ḟidchille, a trían n-aill oc ól chorma conid gaib cotlad de. Cia bem-ni for longais ríam, ní fil i nÉre óclaig bas amru,” ol Fergus.

“Gudid Cú Chulaind día máthair didiu a lécud dochom na macraide.

“ ‘Ní rega,’ ol a máthair, ‘condit roib cáemtecht di ánrodaib Ulad.’

“ ‘Rochían lim-sa anad fri sodain,’ ol Cú Chulaind. ‘Incoisc-siu dam-sa ced leth atá Emain.’

“ ‘Fathúaidh amne,’ ol a máthair, ‘⁊ is doraid a n-ude,’ ol sí. ‘Atá Slíab Fúait etruib.’

“ ‘Dobér indass fair,’ ol Cú Chulaind, ‘amin.’

“Téit ass íarom ⁊ a scíath slissen laiss ⁊ a bunsach ⁊ a lorg áne ⁊ a líat[h]ráit. Focherded a bunsaig ríam conda gebed ar loss résiu dorotsad a bun for lár.

“Téit cosna maccu íarom cen naidm a ḟóesama forru ár ní théged nech cucu ina cluchimag co n-arnastá a ḟóesam forro. Ní fitir-som aní sin.

“ ‘Non sáraigedar in mac,’ ol Follomon mac Conchobair, ‘sech rafetamár is di Ultaib dó. Arguntís do. Benaid fóo.’

“Focherdat a trí cóecta bunsach fair ⁊ arsisetar isin scíath slissen uli les-seom. Focherdat dano a líathróite uli fair-seom ⁊ nos gaib-seom cech óenlíathróit ina ucht. Focherdat dano a trí cóectu lorg ána fair. Araclich-som conach ráncatár hé, ⁊ gabais airbir díib fria aiss.

“Ríastartha immi-seom i sudiu. Indar lat ba tinnarcan asnort cach foltne ina chend lasa comérge conérracht. Indar lat bá hoíbell tened boí for cach óenḟinnu de. Iadais indara súil dó conárbo lethiu indás cró snáithaiti. Asoilgg alaile combo móir beólu midchúaich. Doérig dia glainíni co rici a hóu. Asoilg a beólu coa inairddriuch combo écna a inchróes. Atreacht in lúan láith assa mulluch.

“Benaid fona maccu íarom. Doscara cóecait mac díib síu rístaís dorus nEmna. Forrumai nónbor díib thorom-sa ⁊ Conchobar. Bámar oc imbirt fidchille. Lingid-som dano tarsin ḟidchill i ndegaid ind nónbair. Gaibid Conchobar a rig.

“ ‘Ní maith airráilter in macrad,’ ol Conchobar.

“ ‘Deithbir dam-sa, a popa Chonchobair,’ ol sé. ‘Dosroacht do chluchiu óm thaig, óm máthair ⁊ óm athair, ⁊ ní maith ro mbátar frim.’

“ ‘Cia th’ainm-seo?’ ol Conchobar.

“ ‘Sétanta mac Súaltaim atomchomnaic-se ⁊ mac Dechtere do phethar-su. Níba dóig mo chonpére sund.’

“ ‘Ced náro nass do ḟóessam-su dano forsna maccu?’ ol Conchobar.

“ ‘Ní ḟetar-sa aní sin,’ ol Cú Chulaind. ‘Gaib it láim mo ḟóesom airtho didiu.’

“ ‘Atmu,’ ol Conchobar.

“La sodain doella-som forsin macraid sethnón in taige.

“ ‘Ced taí dano dóib innossa?’ ol Conchobar.

“ ‘Coro nastar a fóesom-[som] form-sa dano,’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Gaib it láim didiu,’ ol Conchobar.

“ ‘Atmu,’ ol Cú Chulaind.

“Lotár uli isa cluchemaig íarom ⁊ atarachtatár in maic hí ro slassa and. Fosráthatar a mummi ⁊ a n-aiti.

“Fecht n-and dano,” or Fergus, “in tan bá gilla, ní chotlad i nEmain Macha co matain.

“ ‘Inndis dam,’ ol Conchobar fris, ‘cid ná cotlai.’

“ ‘Ní dénaim,’ or Cú C[h]ulaind, ‘cen chomard frim chend ⁊ frim chossa.’

“Dobreth íarom la Conchobar coirthe fria chend ⁊ araile fria c[h]ossa, ⁊ dogníth imdai fo leith dó etarro.

“Luid in fecht n-aile dano araile fer día dúscud-som co mben-som dia dur[n]d ina étan co rruc tulchlár ind étain co mboí forsind inchind ⁊ cor thrascair in corthe cá rigid.

“ ‘Rofes,’ or Ailill, ‘robó dor[n]d níad ⁊ ropo rig rúanada.’

“Ó ṡin trá,” ol Fergus, “ní laimthe-som do dúscad co ndúsced a óenur.”

Aided na maccraide inso[edit]

“Baí in fecht [n-]aile dano oc áni líat[h]ráiti i mmaig in c[h]luche fri Emain anair. Do leith dano dó a óenur frisna trí cóecto mac. Conboinged airthiu íarom cach cluchiu ind indas sin caidche. Gabaid in gilla oc sudiu imbirt a dor[n]d foraib conid apad cóeca mac díib. Téit for teched la sodain co mboí fo adurt imdai Conchobair. Conérget Ulaid imbi. Conérgim-se ⁊ Conchobar lais-seom. Conérig-som fón imdai dano co corastar de in n-imdai cosin tríchait láth ngaile ro boí indi co mboí for lár in tigi.

“Sedait Ulaid imbi la sodain isin tig. Córaigmit-ni íarom,” or Fergus, “⁊ sídaigmít in macraid fris-[s]eom iar sin.”

Cath Eógain meic Derthacht fri Conchobar inso[edit]

“Boí imnisse chatha eter Ultu ⁊ Eógan mac nDurt[h]acht. Tíagait Ulaid don chath. Fácabar-som inna chotlud. Maiti for Ultu. Fácabar Conchobar ⁊ Cúscraid Mend Macha ⁊ sochaide mór olchena. Dofúsci-seom a ngol. Sínithi íarom co mmemdatar in dá liic ro bátár immi. Hi fíadnaise Bricriu ucut dorónad,” ol Fergus. “Atraig la sodain. Coitricim-se fris i ndorus ind lis ⁊ mé athgaíte.

“ ‘Fuit! Dia do bethu, a popa Fergus,’ ol sé. ‘Cate Conc[h]obar?’

“ ‘Ní etar-sa,’ ol mé.

“Téit ass íarom. Ba dorcha ind adaig. Fóbair a n-ármach. Co n-acca ara chind in fer ⁊ leth a chind fair ⁊ leth fir aile fora muin.

“ ‘Congna lem, a Chú Chulaind,’ ol sé. ‘Rom bíth ⁊ tucus leth mo bráthar ar mo muin. Beir síst lim.’

“ ‘Ní bér,’ or sé.

“La sodain focheirt in n-aire dó. Focheird-som de. Immasínithar dóib. Doscarthar Cú C[h]ulaind. Co cuala ní, in [m]boidb dinib collaib.

“ ‘Olc damnae laích fil and fo chossaib aurddrag!”

“La sodain fónérig Cú Chulaind ⁊ benaid a c[h]end de cosind luirg áne ⁊ gabaid immá[i]n líathráite ríam dar in mag.

“ ‘In fail mo phopa Conchobar isind ármaig se?’

“Frisgair-side dó. Téit chuci conid n-acca issin c[h]lud, ⁊ ro boí ind úir imbi do cach leth día díc[h]lith.

“ ‘Cid día tánac isin n-ármag,’ ol Conchobar, ‘co ndeochais úathbás and?’

“Tanócaib asin chlud la sodain. Ní thurcébad sesser linni di t[h]rénḟeraib Ulad ní bad chalma.

“ ‘Tair reond don tig ucut,’ ar Conchobar, co ndernai tenid dam and.

“Ataí-seom thenid móir dó.

“ ‘Maith didiu,’ or Conchobar. ‘Díanom thísad mucc ḟonaithe robadam beó.’

“ ‘Rag-sa conda tuc,’ ar Cú Chulaind.

“Téit ass íarom. Co n-accai in fer ocond ḟulucht i mmedón ind ḟeda, indara lám dó cona gaisciud inti, ind lám n-aill oc funi in tuircc. Ba mór a úathmaire ind ḟir. Fanópair-som arapa ⁊ dobeir a chend ⁊ a muicc laiss. Loingid Conchobar iar sin in torc.

“ ‘Tíagam díar tig,’ or Conc[h]obar.

“Condrecat fri Cúscraid mac Conchobair. Bátár dano tromgona fair-side. Dobeir Cú Chulaind fora muin. Dollotár íarom a tríur co hEmain Macha.”

Aided na trí nónbor inso ⁊ in fáth arná laimthé a nguin ina cess[edit]

“Fecht aile dano bátár Ulaid inna nóendin. Ní bí nóenden linni íarom,” for Fergus, “for mnáib ⁊ maccaib nách for neoch bís fri crích nUlad anechtair nach for Coin Culaind ⁊ fora athair. Ocus ane ní lamar fuligud forro-som, ar conscescing in cess for intí nod goin nó a meth nó a garséle.

“Tonnecat trí nónbair a hInsib Faíche. Lottar for in n-íarless tan bámár inar nóendin. Égit in bantrocht isind liss. Boí in macrad i mmaig in c[h]luchi. Doíagat-side fóna hégme. Amal atchoncatár in macrad na firu duba duabsecha, tíagait ar teched ule acht Cú C[h]ulaind a óenur. Imbert-side na lámlecca foraib ⁊ a luirg áne foraib. Marbaid nónbor díib ⁊ fácbait cóeca cned fair-seom ⁊ documlat ass íarom olchena.

“Fer dorigni inna gníma sin inraptar lán[a] a c[h]óic blíadna, nírbo machtad cé na thísed co hor cocríchi ⁊ cé no éisged a cinnu don chethror ucut.”

Aided con na cerda inso la Coin Culaind ⁊ aní día fil Cú Chulaind fair-seom[edit]

“Rafetammár ém in [n]gilla sin,” ol Conall Cernach, “⁊ ní messaite fria ḟis is dalta dún. Nípu chían iarsin gním adchúaid Fergus indossa co nderna-som bét n-aile.

“Dia forgéni Cauland cerdd óegidacht do Chonc[h]obur, asbert Cauland íarom nábad sochaide no bertha chucai áir nípu du thír ná ferund dó a fuirec dorigni acht do thorud a dá lám ⁊ a tharnaguir. Luid Conchobar íarom ⁊ cóeca cairptech imbi do neoch ba sruthem ⁊ ba haeregdu inna caurad.

“Adell Conchobar laiss íarom a cluchemag. Ba bés dano dó do grés a n-adall ⁊ a tadall, oc techt ⁊ oc tuidecht, do chuingid a bennachda cosna maccu. Co n-accai íarom Coin Culaind oc áin líathróti frisna trí cóectu mac, ⁊ birt a ráena forru. In tan ba háin phuill dognítis, no línad-som in poll día líathrótib ⁊ ní chumcaitis in meic a ersclaige. In tan batir héseom ule dobidctis in poll, arachliched-som a óenur conná téged cid óenlíathróit ind. In tan bá n-imt[h]rascrad dognítís, dorascrad-som na trí cóectu mac a óenur ⁊ ní chomraiced imbi-seom lín a t[h]rascartha. In tan dano bá n-imdírech dognítis, dosnérged-som uli co m-bítís tornochta, ⁊ nocon ructaís-seom immorro cid a delg asa brot-som nammá.

“Ba hamra la Conchobar aní sin. Asbert-side in eterbíad a gnimu acht tised dó co áes ferdatad. Asbert cách etardabíad. Asbeir Conc[h]obar fri Co[in] Culaind:

“ ‘Tair lem,’ ol sé, ‘dond ḟleid día tíagom dáig ot áegi.’

“ ‘Nimda sát[h]ech dom c[h]luchi béos, a bobba Conchobair,’ ol in gilla. ‘Ragat-sa infar n-díaid.’

“Ó ráncatár uli íarom don[d ḟleid], asbert Cauland fri Conchobar:

“ ‘In frithálid nech infar ṅdíaid?’ ol sé.

“ ‘Náthó,’ ol Conchobar. Nírbo chuman laiss dál a daltai inna díaid.

“ ‘Atá árchú lem-sa,’ ol Culand, ‘Tri slabrada fair ⁊ triar cacha slabraide. A hEspáin dosfucad. Léicther de dáig ar n-indili ⁊ ar cet[h]ra, ⁊ dúntar in less.’

“Tic in gilla fo ṡodain. Fónópair in cú. Nos fethed-som a cluche colléic. Focherded a líathróit ⁊ focherded a loirg ina díaid co mbenad in líathróit. Níbo móo in band oldás a chéle. Ocus focheird a bunsaig inna ndíaid conda gebed re totim. Ocus níro t[h]airmesc a c[h]luchi immi ce ro boí in cú ocá ascnam. Torbais Conchobar ⁊ a muintir anísin connárbo étir leó a nglúasacht. Indar leó ní faircbitís i mbethaid ara cind cid ersloicthe in less. In tan didiu dolluid in cú chucai-seom, focheird-seom úad a líathróit ⁊ a loirg, ⁊ frisindle in coin cona díb lámaib .i. dobeir indara láim dó fri ubull brágat in chon; dobeir araile fria chúl. Bentai frisin corthe inna farrad co sescaind cach ball de a lethe. Mad iar n-arailiu [slicht] immorro is a líat[h]róit ro lá-som inna beólu co rruc a inathar thrít.

“Comérgit Ulaid ara ammus, araill díb for les araill for dorus liss. Damberat i n-ucht Conchobair. Fochertar armgrith mór leó .i. mac sethar ind ríg do ḟolmaisiu a báis. Dothéit Culand issa tech la sodain.

“ ‘Fo chen duit, a maccáin, fo déig cridi do máthar. Messe immorro, ní mád airgénus fleid. Is bethu immudu [mo bethu] ⁊ is trebad immaig mo t[h]rebad i ndegaid mo chon. Conággaib ainech ⁊ anmain dam-sa,’ ol sé, ‘in fer muintire ruccad úaim .i. mo chú. Robo dín ⁊ dítiu díar feib ⁊ ar n-indili. Ropo imdegail cacha slabra dún eter mag ⁊ tech.’

“ ‘Ni mór bríg sin trá,’ ol in gilla. ‘Ebéltair culén din chúani chétna lem-sa duit, ⁊ bíam cú-sa do imdegail do chethra ⁊ dot imdegail féin colléic cor ása in cú hísin ⁊ corop ingníma. Ocus imdíus[-s]a Mag Murthemne uile. Noc[h]o mbérthar úaim-se éit ná halma ass manip aurderg lim-sa.’

“ ‘Bid Cú C[h]ulaind t’ainm-siu íarom,’ or Cathbad.

“ ‘Maith lem cid ed mo ainm,’ ol Cú.

“Fer dorigni sin amdar lána a ṡé blíadna, nípu machdad cé dorónad-side dagním ind inbuid sea in tan ata lána a ṡecht mblíadna déc,” ol Conall Cernach.

Aided trí mac Nechta Scéni inso sís[edit]

“Dogéni fecht [n-]aile dano,” ol Fiacha mac Fir Ḟebe.

“Boí Cathbad druí hi fail a meic .i. Conchobair meic Nessa. Cét fer ndéinmech dó oc foglaim druídechta úad, is é lín doninchoisced Cathbad. Íarmifoacht araili dia ḟelmaccaib do ṡudiu cid díambad maith a llá sa. Asber Cathbud ócláech no gébad gaisced and forbíad a ainm Hérind co bráth ar gním gascid ⁊ no mértaís a airscéla co bráth.

“Rochlunethar Cú Chulaind aní sin. Dothéit co Conchubar do chuingid gascid. Asbeir Conchobar:

“ ‘Cia dorinchoisc sén duit?’

“ ‘Mo pobba Cathbad,’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Roḟetammar ém,’ ol Conc[h]obar. Dobeir gaí ⁊ scíath dó. Bertaigthus for lár in taige conná ternó ní dona cúic gaiscedaib déc no bítís di imḟorcraid hi tegluch Conchobair fri maidm n-airm nó fri gabáil ngaiscid do neoch. Co tardad dó gaisced Conchobar féin. Falloing-side immorro éseom ⁊ bertaigthi hé ⁊ bennachais in ríg bá gaisced ⁊ asbert:

“ ‘Céin mair túaith ⁊ cenél díanid rí in fer assa harm so.’

“Dafic íarom Cathbad chucu ⁊ asbeir:

“ ‘In gaisced gebes in gilla?’ or Cathbad.

“ ‘Ed,’ ol Conchobar.

“ ‘Ní sirsan do mac a máthar ém,’ ol sé.

“ ‘Ced ón, nach tussu ém donarchossaig?’ ol Conchobar.

“ ‘Nách mé écin,’ ol Cathbad.

“‘Cid dochana duit in bréc do imbirt form, a ṡiriti?’ ol Conchobar fri Co[in] Culaind.

“ ‘A rí Féne, ní bréc,’ ol Cú Chulaind. ‘Is hé dorinchoisc [sén] dia ḟelmacaib imbúarach ⁊ rachúala-sa fri hEmain andess, dodeochad-sa chucut-su íarom.’

“ ‘Is maith ane in láa,’ ol Cathbad. ‘Is glé bid airdairc ⁊ bid animgnaid intí gébas gaisced and acht bid duthain nammá.’

“ ‘Amra brígi són!’ ol Cú Chulaind. ‘Acht ropa airderc-sa, maith lim cenco beind acht óenlá for domun.’

“ ‘A lláa n-aile imchomairc araile fer dona druídib cid díambo maith a llá sin.

“ ‘Nech no ragad hi carpat and,’ for Cathbad, ‘forbíad a ainm Hérind co bráth.’

“‘Roclunithar íarom Cú C[h]ulaind sin. Dothét-side co Conchobar co n-epert fris:

“ ‘A popa Chonchobair,’ ol sé, ‘carpat dam-sa.’

“ ‘Dobeir-side carpat dó. Forrurim a láim eter dí ḟertais in c[h]arpait co mmebaid in carpat. Brissis in dá charpat déac in cruth sin. Doberar dó íarom carpat Conchobair. Foloing-side héseom.

“Téit isin carpat iar sudiu ⁊ ara Conchobair leiss. Imsoí in t-ara .i. Ibor a ainm-side, in carpat foí-seom.

“ ‘Tair asin charpat fechtsa,’ ol in t-ara. ‘It cóema na heich.’

“ ‘Am cóem-sa dano, a maccán,’ ol Cú Chulaind. ‘Tair riun[n] timchell nEmna nammá, ⁊ rot bía a lúag airi.’

“Téit ón dano in t-ara ⁊ cotnéicnigidar Cú Chulaind iar suidiu co dáirled forsin slige do chelebrad dona maccaib, ‘ocus condam bennachtaís in meic.’ Gáid dó dano co táirled in sligid dorísi. Ó tháncatár ón dano, asbert Cú Chulaind frisin n-araid:

“ ‘Indaig brot forsin n-echraid trá,’ ol sé.

“ ‘Ced leth ón?’ ol in t-ara.

“ ‘Céin adindain in tslige,’ or Cu Chulaind.

“Tecait di ṡudiu co Slíab Fúait. Forreccat Conall Cernach and. Do Chonall dano dorala imdegail in chóicid a llá sin, fo bíth no bíid cach láth gaile do Ultaib a láa hi Sléib Fúait fri snádud neich dothíssad co n-airchetul nó do chomroc fri fer, combad and sin condrístá fris arná téised nech dochum nEmna cen rathugud.

“ ‘Do ṡonmigi sin trá,’ or Conall. ‘Rob do búaid ⁊ choscor.’

“ ‘Eirg-siu trá, a Chonaill, don dún ⁊ rom léic-sea oc forairi sund colléic,’ or Cú Chulaind.

“ ‘Bid lór són,’ or Conall, ‘mád fri snádud neich co n-airchetul. Mád do chomruc fri fer immorro, is rom són dait-siu co se béus.’

“ ‘Bés nípu hécen ón etir,’ ol Cú Chulaind. ‘Tíagam etarphort,’ ol Cú Chulaind, ‘do déscin úan for fertais Locha Echtra. Is gnáth airiseom óc féne and.’

“ ‘Is maith lim,’ or Conall.

“Tíagait ass íarom. Focheird-seom cloich asa thábaill co mmebaid fertas carpait Conaill Chernaig.

“ ‘Cid frisind rolais in cloich, a maccáin?’ or Conall.

“ ‘Do phromad mo lám ⁊ dírge mo urchair,’ or Cú Chulaind. ‘Ocus is bés dúib-si far nUltaib ní réidid tar églinde. Airc-siu do Emain aridisi, a phopa Conaill, ⁊ rom léic-se sund oc forairi.’

“ ‘Maith lim dano,’ or Conall.

“Ni dechaid Conall Cernach sech in magin [sin] iar sudiu.

“Téit Cú Chulaind ass íarom do Loch Echtra ⁊ ní fuaratar nech and ara chiund. Asbert in t-ara fri Coin Culaind ara n-urthaitís do Emain co társitís ól and.

“ ‘Acc,’ ol Cú Chulaind. ‘Ced slíab inso thall?’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Slíab Monduir[n]d,’ ol in t-ara.

“ ‘Tiagam co rísam,’ ol Cú Chulaind.

“Tíagait íarum co rráncatár. Iar riachtain dóib in tslébe, imchomarcair Cú Chulaind íarom:

“ ‘Cia carnd ngel inso thall i n-úachtor in tslébe.’

“ ‘Findcharnd,’ ol in t-ara.

“ ‘Ced mag aní thall?’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Mag mBreg,’ ol in t-ara.

“Adfét dó dano ainm cech prímdúne eter Themair ⁊ Cenandas. Adfét dó chétamus a n-íathu ⁊ a n-áthu, a n-airdirci ⁊ a treba, a ndúne ⁊ a n-arddindgnu. Inchoscid dó dano dún trí mac Nechta Scéne .i. Fóill ⁊ Fandall ⁊ Túachell a n-anmand-aidi.

“ ‘Indat éside asberat,’ or Cú Chulaind, ‘nách móo fil do Ultaib i mbethaid oldás ro mbeótar-som díb?’

“ ‘At é écin,’ ol in t-ara.

“ ‘Tíagom conda rísam,’ or Cú Chulaind.

“ ‘Is gúais dúnn ém,’ ol in t-ara.

“ ‘Ní día imgabáil ám tíagma,’ ol Cú Chulaind.

“Tíagait ass íarom ⁊ scorit a n-eochu oc commor mána ⁊ aba allandess úas dún a chéle. Ocus sréthe in n-id boí forsin corthe róut a láma isin n-abaind ⁊ léicthe la sruth dáig ba coll ng[e]isse do maccaib Nechta Scéne aní sin. Arigit-side íarom ⁊ dothíagat a ndochum, contuli Cú Chulaind íarom ocon chorthe iar lécud ind ide frissin sruth ⁊ asbert frisin n-araid:

“ ‘Ním dersaige fri úathad, nom díusca immorro fri sochaide.’

“Ba himecal immorro in t-ara colléic ⁊ indlid-side a c[h]arpat ⁊ dosrenga a ḟortgae ⁊ a ḟorgaimniu ro bátár fo Choin Culaind úair nách rolámair a dúscad. Dáig asbert Cú Chulaind fris-[s]eom ar thús nách dúsced fri húat[h]ed.

“Tecait íarom meic Nechta Scéne.

“ ‘Cia fil sund?’ ol fer díb.

“ ‘Mac bec dochóid indiu ar esclu hi carpat,’ ol in t-ara.

“ ‘Nípo do ṡoinmige,’ ol in láech, ‘⁊ nírop do ḟechtnaige dó a chétgabáil gaiscid. Ná bíd inar tír ⁊ ná gelat ind eich and ní as mó,’ ol in láech.

“ ‘Atát a n-éssi im láim-sea,’ ol in t-ara. ‘Nírbo lat-su tollem écraite fris,’ ol Ibar frisin láech, ‘⁊ attá dano in mac ina chotlud.’

“ ‘Nímda mac écin,’ or Cú Chulaind, ‘acht is do chuingid chomraic fri fer dodeochaid in mac fil and.’

“ ‘Is sain lim-sa ón,’ ol in láech.

“ ‘Bid sain duit-siu innossa issind áth ucut,’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Is tacair dait trá,’ or in t-ara. ‘Foichle in fer dotháet ar do chend, Fóill a ainm,’ or sé, ‘ar mani thetarrais issin chétḟorgam, ní therarrais co fescor.’

“ ‘Tongu do dia toinges mo thúath, nocon imbéra-som for Ultu a cles sin dorísse diano tárle mánaís mo phopa Conc[h]obair as mo láim-sea. Bid lám deóraid dó.’

“Sréthis fair íarom in sleg co mmebaid a druim trít. Dobeir leiss a ḟodb ⁊ a c[h]end íar sudiu.

“ ‘Foichle in fer n-aile dano,’ ol in t-ara. ‘Fannall a ainm-side. Ní trummu donessa in n-usce oldás ela nó fandall.’

“ ‘Tongu-sa dano nocon imbéra-som for Ultu in cles sin doríssi,’ ol Cú Chulaind. ‘Atconnarc-su ém,’ ol sé, ‘indas imatíag-sa in lind oc hEmain.’

“Condrecat íarom issind áth. Gonaid-som dano in fer sin ⁊ dobert a chend ⁊ a ḟodb lais.

“ ‘Foichle in fer n-aile dotháet chucut,’ ol in t-ara. ‘Túachell a ainm. Ní lessainm dó dano ar ní thuit di arm etir.’

“ ‘Ondar dó-ssom in del chlis día mescad, conid nderna retherderg de,’ or Cú Chulaind.

“Sréthius fair íarom in sl[e]ig conid rallá ina chomsudiu. Dolluid a dochum íarom ⁊ benaid a chend de. Dobert Cú íarom a chend ⁊ a fodb laiss dia araid fadessin.

“Co cúala íar sudiu foíd a mmáthar ina ndíaid .i. Nechta Scéne. Dobeir a ḟodb di ṡudiu ⁊ dobeir na trí cind laiss inna charput, ⁊ asbert:

“ ‘Ní fuicéb trá mo choscur,’ ol sé, ‘co rríus Emain Macha.’

“Documlat ass íarom cona coscor. Is and sin asbert Cú Chulaind frisin n-araid:

“ ‘ Dorar[n]gertais-siu dagérim dúnd,’ ol Cú Chulaind, ‘⁊ rosnecam a less indossa di ág in tressa ⁊ inna íarra fil inar ndíaid.’

“Imríadat íarom co Slíab Fúait. Ba hé lúas ind érma donucsat iar mBregaib íar ngrísad ind arad co togrennitís ind eich fón charpat in [n]gaíth ⁊ inna heónu for lúamain ⁊ co táirthed Cú Chulaind in n-urchur dolléced asa thailm ríasú rísad talmain.

“Iar riachtain dóib Slébe Fúait forrecat alma n-oss n-and ara ciund.

“ ‘Cissi slabrai in díscer sa thall?’ ol Cú Chulaind.

“ ‘Oiss alta,’ ol in t-ara.

“ ‘Cia de,’ or Cú Chulaind, ‘bad ḟerr la Ultu, a mmarb nach áe do breith dóib nó a mbeó?’

“ ‘Is inganto a mbeó,’ ol in t-ara, ‘dóib. Ní cach óen condric samlaid. A mmarb immorro ni fil úadib-seom ónach ric. Ní chumci-siu ón a beó nach áe do br[e]ith,’ ol in t-ara.

“ ‘Cumcim écin,’ ar Cú. ‘Indaig brot forsna eochu isin mónai.’

“Dogni in t-ara ón aní sin. Glenait ind eich isin mónai íarom. Taurlaing Cú Chulaind ⁊ gabaid in n-oss ba nessom dó ⁊ bá caímem díb. Slaittius sethnón na móna ⁊ dammainti fo chéthóir. Cumrigis eter dá fert in c[h]arpait.

“Co n-accatár ní, éill ngésse ara ciund atheroch.

“ ‘Cia de bad ferr la Ultu,’ or Cú Chulaind, ‘a mbeó nó a mmarb dóib?’

“ ‘Is a mbeó beres a n-as beódu ⁊ a n-as ségundo,’ ol in t-ara.

“Lát[h]raid Cú íarom cloich ṁbic forna heónu co mbí ocht n-eónu díb. Inláa afrithisi cloich móir, co mbí dá én déc díib. Tria tháithbémmend trá insin uli.

“ ‘Tecmall na heónu dún trá,’ ol Cú fría araid. ‘Mád messe dig día tabairt,’ or sé, ‘conclichfe in dam allaid fort-so.’

“ ‘Ní réid dam a t[h]echt ém,’ ol in t-ara. ‘Ro dássed imna eochu conná dichtim seccu. Ní étaim dano techt sech nechtar in dá roth iarndae in c[h]arpait ara fáebraige, ⁊ ni dichtim dano sech in dam ar ro lín a c[h]ongna eter dí ḟert in c[h]arpait ule.’

“ ‘Cing-siu amend día chongno,’ or Cú. ‘Tongu-sa do dia toingte Ulaid, clóenad clóenfat-sa mo c[h]end fair nó in tsúil dogén-sa fris, nocon focher cor día chind riut ⁊ noco lémaither a glúasacht.’

“Dogníth són íarom. Conrig Cú Chulaind inna ésse ⁊ tecmalla in t-ara inna heónu. Conreraig Cú Chulaind íar sin inna heónu di thétaib ⁊ refedaib in c[h]arpait. Conid samlaid siu luid do Emain Macha: dam allaid i ndíaid a charpait ⁊ íall gésse oc folúamain úassa ⁊ trí cind inna c[h]arput.

“Recait iar sin co Emain.

“ ‘Carptech dorét far ṅdochum,’ ol in dercaid i nEmain Macha. ‘Ardáilfe fuil laiss cach dune fil isind lis mani foichlither ⁊ mani dichset mná ernochta friss.’

“Tossoí-som íarom clár clé a c[h]arpait fri hEmain ⁊ ba gess di aní sin. Ocus asbert Cú Chulaind:

“ ‘Tongu do dia toingte Ulaid mani étar fer do gleó frim-sa, ardáilfe fuil lim cach áein fil isin dún.’

“‘Mná ernochta ara chend!’ ar Conchobar.

“Tothéit iarom bantrocht nEmna ara chend im Mugain mnaí Conchobair meic Nessa, ⁊ donnochtat a mbruinni friss.

“‘It é óic inso condricfat frit indiu,’ or Mugain.

“Foilgis-[s]eom a gnúis. La sodain atnethat láith gaile Emna ⁊ focherdat i ndabaig n-úarusci. Maitti immi-seom in dabach hísin. In dabach aile dano in ro lád, fichis dornaib de. In tress dabach i ndeochaid iar sudiu, fosngert-side combo chuimsi dó a tess ⁊ a fuacht. Dotháet ass íarom ⁊ dobeir ind rígan íar sudiu .i. Mugain, bratt ngorm n-imbi ⁊ delg n-argit n-and ⁊ léne chulpatach. Ocus suidid fo glún Chonchobair íarom, ⁊ ba sí sin a lepaid do grés iar sudiu.

“Fer dorigni sin inna ṡechtmad blíadain,” ol Fíachna mac Fir Ḟebe, “nípo machdad cia chonbósad-side for écomlond ⁊ cia nodragad for comlond in tan ata lána a ṡé blíadna déc indiu.’

Slicht sain so co aidid nÓrláim[edit]

“Tíagam ass trá hifechtsa,” or Ailill.

Roecat íarom Mag Mucceda. Benaid Cú Chulaind omnae ara ciund i sudiu ⁊ scríbais ogum ina taíb. Iss ed ro boí and: arná dechsad nech sechai co ribuilsed err óencharpait. Focherdat a pupli i sudiu ⁊ dotíagat día léimim ina carptib. Dofuit trícha ech oc sudiu ⁊ brisiter trícha carpat and.

Belach nÁne íarom iss ed ainm na maigni sin co bráth.

Aided Fraích[edit]

Bíit and co ara bárach. Congairther Fráech dóib.

“Tonfóir, a Ḟraích,” ol Medb. “Díscart dín[n] in n-écin fil fornd. Eirg dúnd ar cind Con Culaind dús in comrasta fris.”

Tocumlai ass mattain muich nónbor co mboí oc Áth Fúait. Co n-acca in n-óclaig ocá ḟothrucud isind abaind.

“Anaid sund,” or Fráech fria muintir, “conid rolur-sa frisin fer n-uccut. Ní maith i n-usciu,” or sé.

Tíscaid a étach de. Téit isin n-usci a dochum.

“Ná tair ar mo chend-sa,” or Cú. “Atbéla de, ⁊ is tróg lim do marbad.”

“Ragat óm,” ol Fráech, “co comairsem isind usciu, ⁊ bad chert do chluchi frim.”

“Committi són amal bas maith latt,” or Cú Chulaind.

“Lám cechtar náthar immáraile,” or Fráech.

Atnagait co céin móir oc imtrascrad forsind usci, ⁊ bátir Fráech. Tanócaib súas aḟrithisi.

“In dul so,” or Cú, “in [n]didma th’anacol?”

“Noco didem,” or Fráech.

Atnaig Cú foí atherruch conid appad Fráech. Tocurethar for tír. Berait a muinter a cholaind co mboí isin dúnud. Áth Fraích iss ed ainm ind átha sin co bráth.

Coínti a ndúnad n-ule Fráech. Co n-accatar banchuri i n-inaraib úanib for colaind Fraích meic Idaid. Focessat úadib issa síd. Síd Fraích ainm in tsída íarom.

Lingid Fergus darsin n-omnai ina charput[edit]

Tíagait co mbátar oc Áth Táiten. Toscara Cú sessiur díb and .i. sé Dúngail Irruiss.

Tíagait ass íarom co mbátar hi Fornocht. Culén la Medb, Baiscne a ainm. Lécid Cú irchor fair co mbert a chend de. Druim Baiscne ainm inna maigni sin íarom ó ṡin immach.

“Mór in cuitbiud dúib,” ol Medb, “can tophund na erri angceóil ucut fil ’co for nguin.”

Doberat-som íarom topund fair iar sin coro brisiset fertsi a carpat oca.

Aided Órláim[edit]

Dothíagait ass dano tar Iraird Culendara bárach. Dosléci Cú Chulaind ríam. Dofuric araid nÓrláim meic Ailello ⁊ Medba i Tamlachtai Órláim fri Dísiurt Lóchait antúaid bicán oc béim feda and.

—Mád iar n-araili slicht immorro is fertas carpait Con Culaind ro maid ⁊ is do béim fertas dochóid in tan cotránic fri araid nÓrláim. Is é in t-ara ros ben na fertsi mad íarsin tslicht sa.

“Is nephnár a ndogníat Ulaid másat é file sund t[h]all,” ol Cú, “céin file in slóg fora tairr.”

Téit-seom cosin n-araid día chosc. Indar leis ba di Ultaib dó. Co n-accai in fer oc béim feda .i. fertas carpat.

“Cid dogní sund?” ol Cú.

“Fertse carpat do béim,” ol in t-ara. “Ro brisisem ar carpat oc tofund na ailite ucut Con Culaind. Congná frim,” ol in t-ara. “Déca nammá in bá teclaim na fertas dogéna fa na n-imscot[h]ad.

“Bid a n-imscot[h]ad ém,” ol Cú.

Imscothis íarom na fertse culind tria ladra a glac hi fíadnaissi a chéli conda cermnastar eter rúsc ⁊ udbu.

“Nip sí th’opar c[h]omadas dobiur fort,” ol in t-ara. Bá-dn-imomon-side.

“Can duit?” ol Cú Chulaind.

“Ara Órláim meic Ailella ⁊ Medba,” or sé. “Ocus tussu?” ol in t-ara.

“Cú Chulaind mo ainm-se,” ol sé.

“Romairgge són ém,” ol in t-ara.

“Ní ágither ní,” ol Cú Chulaind. “Cáit atá do thigerna?” or sé.

“Atá isind fertai ucut,” ol in t-ara.

“Coisle didiu as immalle frim,” ol Cú Chulaind, “ar ní gonaim-sea aradu etir.”

Téit Cú Chulaind dochom nÓrláim. Gontai ⁊ benaid a chend de ⁊ ros ecroth a chend frisin slúag. Dobeir in cend for muin ind arad íar sin ⁊ atbert:

“Beir latt sin,” or Cú, “⁊ tési don dúnud amlaid. Manip samlaid téis, roticcba cloch úaim-se asin tailm.”

A ndochóid i n-occus don dúnud tísca a cend día muin ⁊ adfét a imtechta do Meidb ⁊ Ailill.

“Ní fríthid bid eissíne ém,” ol sí.

“Ocus asrubairt mini thucaind for mo muin dochom in dúnaid, brisfed mo chend form-sa co cloich.”

Aided trí mac nGárach[edit]

Ansait íar sin trí meic Gárach fora n-áth. It é a n-anmand-side .i. Lon ⁊ Úala ⁊ Díliu. Mes Lir ⁊ Mes Láech ⁊ Mes Lethan a trí n-araid. Ba foróil leu a ndorigni Cú Chulaind .i. dá macdalta ind ríg do goin ⁊ a mac ⁊ crothad in chind frisin slóg. Co rubaitís Coin Culaind tara ési ⁊ co ndergabtaís a n-óenur a n-imneth sin din tslóg. Bentatar trí fidot día n-aradaib co róiltis glied fris a ssessiur. Nos gegoin-seom uli íarom úair ro brisiset fír fer fair.

Ro boí ara Órláim in tan sin iter Ailill ⁊ Meidb. Tanettat Cú cloich fair co mebaid a chend co tánic a inchind fora chlúasa .i. Fer Tedil a ainm. Ní fír trá amlaid sin ná marbad Cú aradu. Ní marbad ém cen chinaid cip innus.

Aided in Togmaill ⁊ in Pheta Eóin[edit]

Bágais Cú Chulaind hi Méthiu port iar sin i n-acciged Ailill nó Medb, fochichred cloich asa thábaill forru. Dogní-som ón dano .i. doléci cloich assa thailm co n-ort in togmall boí for gúalaind Medba frisin n-áth andess. Is de atá Méithe Togmaill. Ocus ort in n-én boí for gúalaind Ailella fri áth antúaid. Is de atá Méthe nEóin.

— Nó dano is for gúalaind Medba bátár immalle eter togán ⁊ én, ⁊ is a cind bentatár na urchora díb.

Báite dano Reúin ina loch. Is de atá Loch Reóin.

“Ní cían úaib atá far céle,” or Ailill frisna Mane.

Ataregat-side súas ⁊ immusdécat. In tan siasatár-som dano atheroch, benaid Cú fer díb co mmebaid a chend fair.

“Ní ma lodsaid dó. Níba adas far mbraisse,” or Máenén drúth. “Dobéraind-se a c[h]end de.”

Tolléci Cú cloich dó co mmebaid a c[h]end fair.

Is amlaid trá ro marbthá in luc[h]t sin: Órlám chétumus ina dind; trí meic Gárach fora n-áth; Fer Tedil ina dedlib; Máenán ina dind.

“Tongu do dia toingthe mo t[h]úath,” ol Ailill, “fer dogéna a écnach sund, dagén-sa dá leth de. Taít ass eter láa ⁊ aidchi chena dúnd,” or Ailill, “co rísam Cúal[n]gi. Mairfid in fer sa dá trian for slúaig fón n-innas sa.”

Is and sin dosnáncatár cruitti Caínbili ó Ess Rúaid día n-airfitiud. Indar leó ba du thoscélad forru ó Ultaib. Doberat toffund forru co llotár rempo i ndelbaib oss íarom isna coirthib oc Líac Mór antúaid, ar roptar druíd co móreólas.

Aided Lethain[edit]

Dagéini dano Lethan fora áth for Níth la Conailliu. Anais cadessin ara chind Con Culaind. Bá sáeth laiss a ndogéni Cú Chulaind. Ésgid dano Cú Chulaind a chend di ṡudiu; conid fácab laiss. Is de atá Áth Lethan for Níth. Ocus memdaitir a carpait léu oc comrac forsind áth inna farrad. Is de atá Áth Carpat. Docer Mulcha, ara Lethain, isin gúala fil etarro. Is de atá Gú[a]lo Mulchai.

Céin bátár didiu in tslóig oc tochim Maige Breg, forrumai Allechtu colléic, noch is í in Mórrígan són i ndeilb eúin co mboí forsin chorthi hi Temair Cúalngi ⁊ asbert frisin tarb:

“In fitir in dub dusáim can eirc n-echdaig dál désnad fiacht fíach nad eól ceurtid namaib ar túaith Brega bíth i ndaínib tathum rún rofíastar dub día n-ísa maí muin tonna fér forglass for laich lilestai áed ág asa mag meldait slóig scoith nía boidb bógeimnech feochair fíach fir máirm rád n-ingir cluiph Cualnge coigde día bás mórmacni iar féic muintire do écaib.”

Luid in tarb íarom ⁊ cóeca samasca imbi co mboí hi Sléib Chulind, ⁊ luid a búachaill ina díaid, Forgemen a ainm. Focheird de na tri cóecta mac no bítís oc cluchiu fair do grés, ⁊ marbais dá trian a macraide ⁊ concechlaid búrach hi Tír Marccéni hi Cúalṅgi ré techt.

Ní rubai Cú Chulaind nech eter an Sailiu Imdorthi hi crích Conailli co ráncatár Cúailngi. Baí Cú Chulaind íarom hi Cuinc[h]iu .i. arbágais íarom [airm] i n-acciged Meidb, no troistfed lais in cloich fria cend. Nírbo réid dó-som ón, ar is amlaid imthéged Medb ⁊ leth in tslóig impe ⁊ amdabach scíath úasa cind.

Aided Lócha inso[edit]

Luid didiu inailt do Medb, Lóchu a ainm, do thabairt uisce, ⁊ bantrocht mór impe. Indar la Coin Culaind bá sí Medb. Sraíthius di c[h]loich a Cuinc[h]iu conda ort ina réid. Is de atá Réid Lócha hi Cúalṅgiu.

A Findabair Chúalngi fosdáilset in tslóig ⁊ adachtatár in crích hi tenid. Doinólat a mbaí di mnáib ⁊ maccaib ⁊ ingenaib ⁊ búaib hi Cúalngiu hi teclom co mbátár hi Findabair uli.

“Ní ma lodsaid dó,” ol Medb. “Ní acciu in tarb lib.”

“Ní fil isin chóiciud etir,” or cách.

Congairther Lóthar dóib, búachaill do Medb.

“Cate in tarb,” or sí, “in dóig latt?”

“Isam ómun ara aisnéis,” ol in búachaill. “Ind adaig,” or sé, “dochótár Ulaid ina nóendin, dolluid ⁊ trí fichit samaisce imbi conid fil i nDubc[h]airiu Glinne Gatt.”

“Ergid,” or Medb, “⁊ berid gatt eter cach ndís úaib.”

Dogníat ón íarom. Is de attá Glend nGat forsin glind sein.

Doberat íarom in tarb co mbaí in Findabair. Áit i n-accai in búachail .i. Lóthor, tofóbair cucai co mbert a inathar ass fora bennaib ⁊ tofóbair cona t[h]rí cóectaib samaisce a ndunad co n-appad cóeca láech laiss.

Conid aided Lóthair ar Tána sin.

Luid úadib in tarb iar sin asin dúnud ⁊ ní fetatar cid dochóid úadib ⁊ ba méla leó. Ro íarfacht Medb in buachaill dóig leiss cáit i mbaí in tarb.

“Dóig lem bád i ndíamraib Slébe Culind no beth.”

Tintaíset íarom amlaid sin íar n-indred Chúalngi ⁊ ní fúaratár in tarb n-and. Conéracht Glaiss Chruind friu i n-enna crand co féotár fuirri, ⁊ asbert Medb fri drécht día muintir ara tístais taris.

Aided Úalaind[edit]

‘Luid láech amra ara bárach, Úalu a ainm. Gabais liic móir fria ais do thecht darsin n-usce. Dochorastár in glaiss for cúlu oss é cona liic fora thairr. Atá a lecht ⁊ a lía forsin t-sligi ocon glais .i. Lía Úaland a ainm. Lotar íarom timchell Glaisse Cruind co r-rici in topor, ⁊ docóes{FOLIO 65b}tis eter a topor ⁊ slíab acht nád étad ó Meidb. Ba ferr la sudi techt tar slíab ara marad a slicht and co bráth ar sár for Ultu. Ansait trí láa ⁊ trí aidchi and sin co cechlatár a n-úir remib, Bernas Báu Cúalngi. Is and sin geogain Cú Chulaind Crond ⁊ Cóemdele, ⁊ ro fer fuire n-imnaise. Atbath cét n-ánrod friss, rind ríg, im Róan im Roae im dá senchaid na Tána . Cethri ríg ar secht fichtib ríg atbath laiss forsin n-glais chétnai. Dollotar íarom for Bernas Bó Cúalngi co folodaib ⁊ indilib Cúalngi co feótár hi n-Glind Dáil Imda hi Cúalngi. Botha a ainm in puirt sin úair dogénsat botha forro and. Dothíagat árna bárach do Cholptu. Fanóprait tri anfót. Conéracht-side friu dano co m-bert cét cairptech úadib dochom maro. Iss ed ainm in tíre in robáte Clúain Carpat. Lotár timchell Colbta íarom dochum a thopair do Bélut Alióin, co feótár oc Líasaib Liac. Iss ed ainm in puirt sin úair doringset líassu fora lóegu and eter Chúalngiu ⁊ Conailliu. Dollotár íarom dar Glend n-Gatlaig. Conérracht dano Glass Gatlaig friu. Sechaire a ainm ríam. Glas Gatlaig ó séin úair ba i n-gataib dobertatar a l-lóegu, co feótár i n-Druim Féne la Conailliu. It é sin trá a n-imthechta ó Chúalngi co Machairi iarsin t-slicht sa. Dogníat immorro augtair ⁊ libair aile córugud aile fora n-imthechtaib a Findabair co Conaille .i.’ Orgain Chúalngi inso sís.

‘Atbert Medb iar torachtain cáich cona n-gabáil co m-bátár uli hi Findabair Chúalngi:’ ‘Randtar in dúnad sund,’ ‘or Medb.’ ‘Ní rucfaider ind imirgi se for óenchoí. Tíat Ailill la leith na immirgi for Slige Midlúachrae. Ragmai-ne ⁊ Fergus for Bernas n-Ulad. {LU lines 5397-5425}{YBL lines 920-949}{C lines 222-248}

p.33

1036] ’ ‘Ní ségda,’ ‘or Fergus,’ ‘in leth donroacht dind imirgi. Ní rucfaiter na baí tarsin slíab cen raind.’ ‘Dogníth ón, conid de atá Bernas Bó n-Ulad. Is and sin asbert Ailill fria araid Cuillius:’ ‘Finna dam indiu Meidb ⁊ Fergus. Ní fetur cid rodanuc don choibdin se, ⁊ bid fó lim donísed comartha n-úait.’ ‘Dotháet Cuillius in tan bátar hi Cluichrib. Ansait ind lánamain fo deóid ⁊ lotar ind óic remib. Dotháet chucu Cuillius ⁊ ní forchúalatár in fer forcsi. Ecmaic boí a chlaideb hi farrad Fergusa. Tánísca Cuillius asa thrúaill ⁊ fófácaib in trúaill fás. Dotháet Cuillius co Ailill.’ ‘Ameind,’ ‘or Ailill.’ ‘Amne dano,’ ‘or Cuillius.’ ‘Undar dait sund comartha.’ ‘Is maith sin trá,’ ‘or Ailill. Tibid cechtar de fria chéle.’ ‘Amal dondruimin-so,’ ‘or Cuillius,’ ‘is amlaid fosfairnec-sa hi comlepaid.’ ‘Is dethbir disi,’ ‘or Ailill.’ ‘Is ar chobair ocon táin dorigni. {FOLIO 66a} Bá maith bláth in chlaidib lat,’ ‘or Ailill.’ ‘Atnaig fóth suide isin carput ⁊ anart léined imbi.’ ‘Atraig Fergus día chlaidiub íarom.’ ‘Aill amai!’ ‘or sé.’ ‘Cid no taí?’ ‘ol Medb.’ ‘Olc gním dorignius fri Ailill,’ ‘or sé.’ ‘Indnaidid sund co tísa asind fid,’ ‘or Fergus,’ ‘⁊ níp machdad lib cid cían co tísor.’ ‘Ecmaic ní fitir Medb tesbaid in chlaidib. Téit ass ⁊ berid claidiub a arad laiss ina láim. Dogní claidiub craind isind fid. Is de atá Fid Mórdrúalle la Ultu.’ ‘Tiagam ass i n-díaid ar céle,’ ‘or Fergus. Cotrecat isin maig a slógaib ulib. Arrócbat a pupli. Congairther Fergus do Ailill do imbirth fidchille. In tan dolluid Fergus don phupull, gabaid Ailill gári fris. Asbert Fergus: [r.] Fergus dixit ’ ‘Fó fer fris tibther | manip sceó mera mórgnímo merthar | airbiur mo chlaidib mache mind | mosdísem calga de Galión gáir | manip ed búaid mná misrálastar | di dáil dondlecht | sceó gaib genin almi | {LU lines 5426-5457}{YBL lines 950-982}{C lines 249-280}

p.34

1072] ét ar mórslúag murechaib | fester do sléib auí Nessa níth | do slóg co m-bríg | cosrife medrathu fer. ’[r. ends] [r.] ‘Ailill dixit ’ ‘Ná fer báig,’ ‘or Ailill,’ ‘dit dith claidib sceó airdib áth brond rig menmonfait ces sóe fére frit gallnai gáir dait deim Medb ar iltúatha dothoing fíad ni fairis lim de debuid ar mnáib étsechaib ar cía denat torruídet scéo thadet di cach airm ar céo mórglonnaib fechat. [r. ends] Suid sís trá,’ ‘or Ailill,’ ‘co n-imberam fidchell. Is fo chen do thíchtu.’ [r.] ‘Ailill dixit ’ ‘Imbeir fidchill sceó búanbach ar bélaib ríg sceó rígnai cluche arafuiretár fo mórslúagu dulecha níbecaumu frit cia thochill berae ar is di íarnantaib cungnas ar rignaib ingenaib am mareóla bés ni gáubu cétchinta for mnaib meldrígi sceó chara Findabair Fergus rodanae ar búaib búrechaib co slógaib móraib timchella di thuataib techtmóirib co n-ilcruth ríg co m-bruth dracon co anáil nathrach co m-béim léoman dethairith tossaig Fergus mac Rossa Róich. ’[r. ends] ‘Gabsait imbirt na fer fithchille íarom. Adrethsat na firu óir ⁊ argait tarsin clár crédumae. co clos Ailill’ ‘Ní cóir ríg cóel caíni tria rind umae báis berair is aldu sceó clár airbule islú ataurrid a Medb mórglonnach sceó fer sanais fri Fergus ar imdígirt cliche cíambre.’ [r.] ‘co cloth ní Medb’ ‘Léic de bríathra athig ní déroig ruben sceó atúar atmib macrath mín in éri chuairm nita cailtech esbrethach fritoing di thúatha nitat neúit éiti ar buaib sceó foicherthar di gnússi glanfidir Fergus. ’[r. ends] ‘Co cloth Fergus. {FOLIO 66b} [r.] Fergus dixit .’ ‘All amai,’ ‘or Fergus,’ ‘na bríathraib ilib imgonm ar bélaib iltúath sceó anassaib ailfitir sceó sétaib sebortir scéo gáib glanfitir sceó rígaib imgenaiter deraga rofír .i. dogéntar do ríar. [r. ends] {LU lines 5458-5491}{YBL lines 983-1013}{C lines 281-312}

p.35

1104] ’ ‘Anait and ind aidchi sin. Co cúalatár Ailill isin matin ara bárach. [r.] Ailill dixit .’ ‘Tofil mórglond ar bélaib mórslúaig fri Cruind uisci uí Nessa níthu donteilgfet Fir Ol n-Écmacht ar fir fuilglassa de fulib méderath fri dáil dondlechtaig sceó mórfer taurcbat iltonna fri níach n-amaulach di Ultaib ticfa. ’[r. ends] ‘Medb dixit . [r.] Medb dixit .’ ‘Ná fer immoráin a meic Máta mórúallaig scéo gres erreth a ardaib auralig drongtar fir fertar mná búaib remib cennaib slúag demensatár claidib cech uí muinter céochlessaib imbret sceó damaib ágat scéo mnaib berat arbertat mórslúaig di roí Chúalngi contolat in t-slúaig. ’[r. ends] [r.] ‘co cloth Fergus.’ ‘Gremmaigther mórchend for bruinniu drochol tíagait ria ríagaib in braiss mórmenmnaig di thúathaib toinget dí rígnaib báiget fri namte agat. ’[r. ends] ‘Co cloth ní Medb:’ ‘Déntar, dentar a n-asbeir.’ [r.] ‘Medb dixit .’ ‘Fót mám midedar de ilsluagaib cengat cen bá Ailill fót chommus tabairther. ’[r. ends] ‘Tocumlat ass do Glaiss Cruind. Co cúalatár Mane mac Ailella:[r.] Mane dixit .’ ‘Díam dían léicthir ar fir find cless scéo máthair athair ar búaib bennachaib arciuchlais co r-rís mod de carp-, arscin di búaib ardchles no silis roí. ’[r. ends] [r.] ‘Co cloth ní Fergus.’ ‘Na téig a meic mórglonnaig ni bad chomarli berat co ticfa dith chend dit muníul berthair la gilla n-amulach totáet imarrda fri roí búrethar fortoing glaiss boccit cuillte ar silestár i r-richtu airchecht mórglond usci for bádfae di dameib mórslúag ar Ailill guinfa dimecfiter Medb ilgnússi archel a r-roib rindechaib. [r. ends] Rom lécid-sa com loingis hi tossuch,’ ‘or Fergus,’ ‘ar náro brister fír fer forin gillae, ⁊ na baí riund ⁊ in slúag inar n-deóid ⁊ na mná ina n-díaid-side.’ ‘Co cloth ní Medb. {LU lines 5492-5520}{YBL lines 1014-1036}{C lines 313-338}

p.36

1138] [r.] Medb dixit .’ ‘Cluinte a Fergus dit inchaib anmain ar búaib aurscaig cot slúagaib maithib ní thelce Ultu di thnutaib tairbertha tarcoba a gári i m-Mag n-Ái forberi dáil slicht. ’[r. ends] [r.] ‘Fergus dixit .’ ‘Aill amai,’ ‘or Fergus,’ ‘a Medb co m-baísse nat guth cluniur fo thúathaib nim thorais ar nimthá mac moethlig fri gailte ar Emuin. Mórbulli for túathaib ni biu rom léic dit leccaib nam iarrair cosin nalaide cúlaid di maith lessa ar fechtaib. ’[r. ends] {FOLIO 67a} ‘Tothét Cú Chulaind co m-boí oc Áth Chruind ara cind.’ ‘A popa Lóig,’ ‘ol sé fria araid,’ ‘dofil na sluagu dún.’ [r.] ‘Lóeg dixit .’ ‘Artung-sa déu,’ ‘ol in t-ara,’ ‘firfassa ardchless ar bélaib eirred hi cocill chumucc for echaib sengaib co cungaib argit co n-drochaib órdaib for búada bertair cichis ar chennaib ríg a conicim toberat búaid aráu scindairecht. ’[r. ends] [r.] ‘Cú Chulaind dixit .’ ‘Émde, a Laíg,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘co n-gaba eissi fri mórbúaid Mache ni srengat tar drong fri umed mná muidme tíarmaig derúich mac sceó aitti ailmi fri etnai eocrith sceó Ailill Medba melleth fri imthecht di éiss roslúagaib.[r. ends] Adeochosa,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘inna husci do chongnam frim. Ateoch nem ⁊ talmuin ⁊ Cruinn in t-sainrethaig.’

            1. 1] Gaibid Crón cóidech friu
               2] nís léicfe i Muirthemniu
               3] co r-roisc monar Féne
               4] isin t-Sléib túath Ochaíne.

‘La sodain cotnóccaib in t-usci súas co m-boí i n-indaib crand. {LU lines 5521-5549}{YBL lines 1037-1066}{C lines 339-368}

p.37

1165] Téit Mane mac Ailella ⁊ Medba ria cách. Araslig Cú Chulaind forsind áth ⁊ bátir trícha marcach día muintir isind usci. Toscara Cú Chulaind dá sé n-déc n-dagláech díb aitherroch immon n-usciu. Focherdat a puiple icond áth sin. Totháet Lugaid mac Nóis uí Lomairc Allchomaig do acallaim Con Culaind trícha marcach.’ ‘fo chen dait, a Luigid,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Dia foigela énlaith Mag Murthemni rot bía caud co l-leith alailiu día tomna dano iasc indbiru rot bía éu .i. bratán co l-leith arailiu rot bíat na tri gaiss .i. gass biroir, gass fochluchta, gass trechlaim. Rot bía fer i n-áth tart chend.’ ‘Is torisse,’ ‘or Lugaid.’ ‘Feba túathe don mac dodúthracar.’ ‘It caíni for slúaig,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Níbu dirsan dait do úati ara cind,’ ‘or Lugaid.’ ‘Imgéna fír lim-sa ⁊ dagláechdacht,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘A popa Lugaid, inim áigetar-sa in t-slúaig?’ ‘Tongu do dia,’ ‘or Lugaid,’ ‘ní laimethar óenfer ná días úadib tabairt a fuail i n-imechtur in dúnaid mani bet fíchtib nó tríchtaib.’ ‘Bid sain ní dóib-som ón,’ ‘or Cú,’ ‘diand ragba-sa díburgud asin tailm. Bid adas dait, a Lugaid, in chocéli-si fil dait la hUltu dianom tí-sse bríg cach fir. Apair-seo trá cid as áil dait,’ ‘ol Cú.’ ‘Conom raib cairte lat frim budin.’ ‘Rot bía acht ro pé comarthae furri. Ocus apair frim popa Fergus bíd comardae fora m-budin. Apair frisna legi bíth comardae fora m-budin ⁊ toinget anmchomét frim ⁊ domiced bíad cach n-óenaidche úadib.’ ‘Téit Lugaid úad. Ecmaic buí Fergus hi pupaill la Ailill. Cotgair Lugaid imach hé ⁊ ráti fris insain. {FOLIO 67b} Co cloth ní Ailill. [r.] Ailill dixit .’ ‘Cáir iss i sanassaib ferthair hi meltmuigib nimrath mórslúagaib diar tuathaib ticset fo bíth fir Róich aisnethar díndethar fíadon falnathair ar Meidb meldulig tonfáir mórchobair. Tíagam {LU lines 5549-5575}{YBL lines 1067-1093}{C lines 369-392}

p.38

1198] úathad slúaig co pupaill móirscoith ⁊ scor anacol di leccaib artuirb imfóit ar dálaib díamraib tascnae tánicc. ’[r. ends] ‘Tongu do dia nimthá,’ ‘ar Fergus,’ ‘cen athchomarc don gillu. Tomair, a Lugaid, eirg cuici dús in raga Ailill trícha cét cucum-sa im budin. Beir dam co tinni dó ⁊ taulchuma fína.’ ‘Téit chuci íarom ⁊ ráti fris.’ ‘Fó lim-sa ón,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘cia théis.’ ‘Cotrecat a n-dí budin íarom. Bít and cot adaig. Brisid Cú Chulaind trícha láech díb cosin tailm. Nó co m-betís fiche aidchi and sin amal itberat araili libair.’ ‘Bit olca far n-imthechta,’ ‘ol Fergus.’ ‘Toficfat Ulaid assa noíndin ⁊ cotomélat ar Múr ⁊ grian. Is olc in chúl catha inonfil. Ttaít ass do Chúil Aithir.’ ‘Ecmaic dochúaid Cú Chulaind in n-aidche sin do acallaim Ulad.’ ‘Scéla lat?’ ‘or Conchobar.’ [r.] ‘Cú Chulaind dixit .’ ‘Mná brataitir,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘éti agatair, fir gonaitir.’ ‘Ciche brata, ciche áig, ciche goin?’ ‘Bertius buchae fuile fuirtbe gainne .i. cend fuirtbi áir berthius Ailill mac Mátae ⁊ Fergus mac Róich rodána roda clecht claideb conda coscar eochridi Conchobair cáich ⁊ codescarfa. ’[r. ends] ‘Ní mor torbai dait,’ ‘or Conchobar.’ ‘Indiu tonánic ar tinorcain in chétnae.’ ‘Téit ass iar sudiu úadib co n-accai na slúagu oc scuchud ass. Ailill dixit .’ ‘Aill amai,’ ‘or Ailill.’ ‘atchíu carpat condathrind táuthat slúagu is bodbae ardibi firu i n-áthu argéba bú curetha bith a tríchait imbera iar tudecht slúag dí búanaib .i. di Laignib sreithfid fuil a m-méderad dofóetsat oc imorráin ar búaib Ulaid issin n-áth. {LU lines 5576-5603}{YBL lines 1094-1121}{C lines 393-479}

p.39

1227] ’ ‘Gonaid Cú Chulaind trícha laéch díb for Áth Duirn. Ní ro ansatar íarom conid adaig ráncatár Cúil n-Airthir. Gonaid trícha díb i sudiu ⁊ focherdat a pupli and. Buí ara Ailella .i. Cuillius oc nigi na fondad issind áth mattain. Benti-seom co cloich conid ro marb. Is de attá Áth Cuillne hi Cúil Airthir. Rosagat trá co feótár i n-Druim féine la Conailliu amal atrubrumar remoind. Dosnethat Cú Chulaind iar suidiu. Orggaid cét fer cacha aidche díib na trí aidchi m-bátár and. Gabais tabaill dóib a hOchaíniu inna farrad.’ ‘Bid dimbúan ar slóg la Coin Culaind in cruth sa,’ ‘ol Ailill.’ ‘Berar imarchor comai úan dó .i. ra m-bía comméite Maige Murthemne di Maig Aíi ⁊ carpat bas dech {FOLIO 68a} bess i n-Aíi ⁊ timthacht dá fer déac. Airg mad ferr laiss in mag sa in ro halt ⁊ trí secht cumal, ⁊ adgignethar dó cach ní atbath airi dia thribi ⁊ indili ⁊ imgéntar laiss immi ocus táet im gélsine-sea. Is ferr dó oldás célsine óctigernd.’ ‘Cia ragas fris sin?’ ‘Mac Roth sund ucut.’ ‘Luid for sin do Delga Mac Roth, techtaire Ailella ⁊ Medba — is é timchellas hÉrind i n-óenló. Is and bad dóig la Fergus bith Con Culaind i n-Delga.’ ‘Atchíu fer chucund,’ ‘or Láeg fri Coin Culaind.’ ‘Berrad bude fair. Fethal línda imbi. Lorg anfaid inna láim. Calg dét fóa choim. Léne chulpatach co n-dergintliud imbi.’ ‘Cia do láechaib ind ríg sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Imcomairc Mac Roth do Láeg cia díambo chéli.’ ‘Céle dond fir uccut tís,’ ‘or Láeg. Boí Cú Chulaind i sudiu isin t-snechtu co r-rici a dí leiss cen mether imbi oc escaid a léine. Atbeir dano Mac Roth fri Coin Culaind cia díarbo chocéle.’ ‘Céle Conchobair meic Nessa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Indad fil slondud bas derbu?’ ‘Is lór sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Anáu cia airm sund hi tá Cú Chulaind?’ ‘ol Mac Roth. {LU lines 5640-5628}{YBL lines 1122-1148}{C lines 480-506}

p.40

1262] ’ ‘Cid asbérthá fris?’ ‘or Cú. Adfét dó in n-imarchor n-ule amal asrubartmár.’ ‘Cía no beth Cú in n-occus, ní dingned insein. Ní r-riri bráthair a máthar ar ríg n-aile.’ ‘Doéth chucai afridisi ⁊ asbreth friss doléicfithe dó a m-bad soírem na m-ban ⁊ a m-bad seisc dind folud arná imbreth in tabaill forroib i n-aidchi cía nos gonad fri dé.’ ‘Ní dingén,’ ‘or Cú.’ ‘Dia ructhar ar mná dóera úan, bíait ar mná sáera for brontib, ⁊ beim-ni cen blicht má ructhar ar m-baí blichta úain.’ ‘Doéth cucai afridissi ⁊ asberar friss ra m-bíat na mná dóera ⁊ na baí blichta.’ ‘Ní dingén,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dobérat Ulaid a mná dóera chucu i l-lige ⁊ bértair dóermaicni dóib íarom ⁊ imbérat a m-blichtach do feólaib hi n- gaimred.’ ‘In fil na aill didiu?’ ‘ol in techtaire.’ ‘Fil,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘⁊ ní epér frit-su. Dothíasar fair má atchosse nech dúib.’ ‘Rafetar-sa,’ ‘or Fergus.’ ‘Dam-sa ararocles in fer a foilsigud, ⁊ immorro ní less dúib-si. Ocus iss ed inso in choma,’ ‘or Fergus.’ ‘.i. áth forsi n-génathar a gléo ⁊ a chomrac fri óenfer arná ructhar ind éit de sin láa co n-aidchi dús in táir cobair Ulad fóo. Ocus machdad lim-sa,’ ‘ol Fergus,’ ‘a fot co tecat-side assa cessaib. Is assu ém dúinni,’ ‘or Ailill,’ ‘in fer cech laí andás a cét cach n-aidchi.’

Aided Etarcomail ⁊ imarchor n-athisc fer n-Érend i m-beólo Fergusa do Choin Chulaind.

‘Luid Fergus íarom forsin n-imarchor n-ísin. Lil di sudiu dano Etarcomol mac Eda ⁊ Lethrinne, macdalta Ailella ⁊ Medba.’ ‘Ní haccobor lem do thecht,’ ‘or Fergus,’ ‘⁊ ní ar do miscais. Scíth lim namá comrac dúib ⁊ Cú Chulaind. Do sothlach ⁊ do saisle, {LU lines 5629-5657}{YBL lines 1149-1101}

p.41

1294] luinne {FOLIO 68b} ⁊ ansirce, drús ⁊ tarpthige ⁊ dechrad do chéli .i. Con Culaind. Ní bía maith do for comruc.’ ‘Cani sétir lat-su mo snádud airi?’ ‘or Etarcomol.’ ‘Sétir dano,’ ‘ol Fergus,’ ‘acht nammá ní tharda a rád fri díardain dó.’ ‘Tecait de i n-díb carptib do Delga. Baí Cú Chulaind ind úair sin oc imbirt búanfaig fri Láeg a dí chulaid-seom friu ⁊ enech Laíg. {C lines 507-0}’ ‘Atchíu dá charpat chucund,’ ‘or Láeg.’ ‘Fer mór dond isin carput toísech. Folt dond cráebach fair. Brat corcra imbi, eú óir and. Léni chulpatach co n-dergintliud imbi. Cromsciath co fáebur chondúala fair di findruini. Manaís bréfech ó mimusc co hadairc ina láim. Claideb sithidir loí churaig fora díb slíastaib.’ ‘Is fás ind laí mór sin doberar lam popa Fergus,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ar ní fil claideb ina intiuch inge claideb craind. Atchoas dam dano,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ro gab Ailill a m-báegul inna cotlud, héseom ⁊ Medb, ⁊ dorétlaistir a chlaidiub ar Fergus ⁊ dorat día araid dia thoscaid, ⁊ doratad claideb craind ina intech.’ ‘Tic Fergus fó sodain.’ ‘Fo chen sin, a phopa Fergus,’ ‘ol Cú.’ ‘Dia tí íasc i n-inbera, rot bía hé co l-leith, araile dia tí íall a m-mag, rot bía caúth co l-leith, alaili dornd birair nó femair, dornd fochlochta, deog de ganim. Techt i n-áth ar cend fir má thecra t’ imaire co comthala rat bía.’ ‘Is tarise lim,’ ‘ol Fergus.’ ‘ní do biad dorochtamar. Rofetamar do threbad sund.’ ‘Arfóim Cú Chulaind íarom in n-imarchor ó Fergus. Téit Fergus ass íarom. Anaid Etarcomol oc déscin Con Culaind.’ ‘Cid dofécai?’ ‘ol cú.’ ‘Tussu,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘Mós tairchella ém súil tar sodain,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Is ed ón atchíu,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘Ní fetar ní arndott áighte do neoch. Ní acim di gráin ná herúath ná forlond líno latt. Maccáem tuchtach amne co n-gaisciud do fid ⁊ co clesaib ségdaib atotchomnaic. {LU lines 5658-5683}{YBL lines 1181-1213}

p.42

1329] ’ ‘Cia nom cháne,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘nít gén-sa fo bíth Fergusa. Manipad do snádud immorro roptís do renga rigthi ⁊ do chethramain scaílte ricfaitís úaim dochom in dúnaid i n-degaid do charpait.’ ‘Náchim thomaid im sodain,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘In cor amra ro nenaisc .i. comrac fri óenfer, is messe cíatacomraicfe frit di feraib n-Érend i m-bárach.’ ‘Téit ass íarom. Tintaí afrithisi ó Méthiu⁊ Cethiu, a n-asbert fria araid :’ ‘Ro bágus,’ ‘ol sé,’ ‘fíad Fergus comrac fri Coin Culaind i m-bárach. Ní hassu dún didiu a indnaide. Toí forsna heochu asin telaig dofrithisi.’ ‘Atchí Láeg aní sin ⁊ asbeir fri Coin Culaind:’ ‘Dofil in carpat afrithisi ⁊ dorala clár clé frinn.’ ‘Ní fíach opaid,’ ‘ol Cú.’ ‘Ara chind dún sís dond áth co fiasmar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ní accobor lem,’ ‘ol Cú,’ ‘a condaigi form. {FOLIO 69a}’ ‘Is écen dait-siu ón,’ ‘or Etarcomol. Benaid Cú Chulaind in fót baí fó chossaib co torchair ina lige ⁊ a fót fora thairr.’ ‘Airg úaim’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is scíth lem glanad mo lám inniut. Fotdáilfind i n-ilpartib ó chíanaib acht manibad Fergus.’ ‘Ní scarfom in cruth sa,’ ‘ol Etarcomol,’ ‘co r-ruc-sa do chend-su nó co fárcab-sa mo chend lat-su.’ ‘Is ed ón ém bías andsom,’ ‘ol Cú Chulaind. Bentai Cú Chulaind cona chlaidiub asa díb n-axalaib co torchair a étach de, ⁊ ní forbai ima chnes.’ ‘Colla trá,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Aic,’ ‘ol Etarcomol. Danaidle Cú íarom co fogaid in chlaidib co sebaind a folt de amal bid co n-altain no berrthá. Ní forroim cid drisiuc for toind dó. Ó ropu tromda íarom ⁊ ropo lenamnach in t-aithech, bentai hi fossud a mullaig conid rorand co r-rici a imlind. Co n-acci Fergus in carpat secha ⁊ in n-óenfer and. Tintaí Fergus do debuid fri Coin Culaind.’ ‘Olc dait, a siriti,’ ‘ol sé,’ ‘mo díguin. Is garit mo lorg latt,’ ‘ol sé.’ ‘Nába lond frim, a popa Fergus,’ ‘ol Cú Chulaind:’ [r.] ‘Fri baga benai fri náimtiu ascada cen claideb fa allud is hé tororáid ar Ulad aigid sceó slechtfa ailtu tairbirt fo mám Etarcomol {LU lines 5688-5713}{YBL lines 1214-1239}

p.43

1367] úallaig dimrén esbláthaib in neoch nam accae ar bail uallchas fo chemdib fíalum forsaid ligu fortchi for carpat cotlud ná longud ní sám lam balcbrain. Ná fer aithber form, a popa Fergus. ’[r. ends] ‘Talléci inna sléchtain co n-dechaid carpat Fergusa taris co fo thrí.’ ‘Iarfaig día araid in mé fódrúar. {C lines 513-532}’ ‘Náthú écin,’ ‘ar a ara-som.’ ‘Asrubairt,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ní regad co r-rucad mo chend-sa nó co fárcbad-som dano a chend lem-sa. Cia de bad assu lat-su, a popa Fergus?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is assu ém lem-sa a n-dorónad,’ ‘ar Fergus,’ ‘úair iss éseom ropo úallach.’ ‘Atnaig Fergus íarom id n-erchomail tia a dí pherid ⁊ berthi i n-dead a charpait fadessin don dúnud. In tan no théiged tar carrce, no scarad a leth ó alailiu. In tan ba réid, conrictís affrissi. Danécai Medb.’ ‘Ní boid ind imbert moíthchulióin sin, a Fergus,’ ‘ol Medb.’ ‘Ní tocrád dam dano in t-athechmatud,’ ‘ol Fergus,’ ‘do glieid frisin coin móir nád n-argarad.’ ‘Cladar a fert íarom. Sátir a lia. Scríbthair a ainm n-ogaim. Agair a gubae. Nís dibeirg Cú Chulaind dano dagaid assa thábaill.’

aided Nath Crantail inso sís.

‘Cia fer fil lib ar cend Coin Culaind i m-bárach?’ ‘or Lugaid.’ ‘Dabérat dait-so i m-bárach,’ ‘or Mane mac Ailella.’ ‘Ní étom nech ara chend,’ ‘or Medb.’ ‘Ro bíth essemon laiss co comthastar fer dó.’ ‘Atchotad ón dano.’ ‘Ced leth ragthar úaib,’ ‘or Ailill,’ ‘do chuingid ind fir sin ar cend Con Culaind?’ ‘Ní fil i n-hÉre,’ ‘or Medb,’ ‘adchotar dó mani thuicther Cú Roí mac Dáre nó Nad Crantail fénnid. {LU lines 5714-5741}{YBL lines 1240-1269}{C lines 533-561}

p.44

1398] ’ ‘Boí fer di muintir Con Ruí isin phupaill.’ ‘Ní therga Cú Roí,’ ‘or sé.’ ‘Is leór leiss dodeochaid día muintir and.’ ‘Tíagar co Nad Crantail didiu. {FOLIO 69b}’ ‘Téit Mane Andoí cuci. Adfiadat a scéla dó.’ ‘Tair lind di giull di inchaib Connacht.’ ‘Ní rag-sa,’ ‘ol sé,’ ‘inge má doberthar Findabair dam.’ ‘Totáet leó íarom. Doberat a gaisced hi carr a hairthiur Chonnacht co m-boí isin dúnud.’ ‘Rotbía Findabair,’ ‘or Medb,’ ‘ar dul ar cend ind fir uccut.’ ‘Dagén,’ ‘or sé.’ ‘Totháet Luigid co Coin Culaind in n-aidchi sin. Dotháet Nad Crantail ar do chend-so i m-bárach. Is dirsan duit. Ní fáelais.’ ‘Ní bá sin,’ ‘or Cú Chulaind. — Combad and sin no chanad Cú Chulaind:’ ‘Má dofóetsad Nath Crandtail—’ ‘Téit Nad Crandtail arna bárach asin dúnud ⁊ berid noí m-bera culind fúachtai follscaidi laiss. Is and boí Cú i sudiu oc foroim én ⁊ a charpat inna farrad. Sríd Nad Crantail biur for Coin Culaind. Clissis Cú Chulaind for rind in bera hísin ⁊ ní n-derbai di forimim inna n-én. A chumut na hocht m-bera aili. In tan focheird a nómad m-bir, techid ind íall ó Choin Chulaind i sudiu. Luid Cú Chulaind íarom for slicht na hélle . Cingid íarom for rindris na m-bera amal én di cach biur for araili i n-iarmóracht na n-én arnách élaitís. Glé la cách immorro ba for teched luid Cú Chulaind remi-seom.’ ‘For Cú Chulaind uccut,’ ‘ol sé,’ ‘dochóid reom-sa for teched!.’ ‘Deithbir són,’ ‘ol Medb,’ ‘má ranistaís dagóic, ní gébad in siriti fri féta.’ ‘Ba sáeth la Fergus co n-Ultaib aní sin. Dotáet Fiacha mac Fir feibe úadib do chosc Con Culaind.’ ‘Apair fris,’ ‘ol Fergus,’ ‘bá fíal dó buith arnaib ócaib céin dogéni calma. Is féli dó immorro,’ ‘ol Fergus,’ ‘a imfolach in tan teches ría n-áeniur, ol nípo móo a gress dó andás do Ultaib archena.’ ‘Cia ro maídi sin?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Nad Crantail,’ ‘ol Fíacha. {LU lines 5742-5771}{YBL lines 1270-1300}{C lines 562-591}

p.45

1435] ’ ‘Ced ed no máided-som a cless dorignius-sa fíada, nípu anféliu dó,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Nícon maídfed-som acht no beth arm ina láim. Rafetar-su ém ní gonaim-se nech cen arm. Táet trá i m-bárach,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘co m-bé eter Ochíne ⁊ muir, ⁊ cid moch donté, fomricfa-sa and ⁊ ní téis ríam.’ ‘Tairnic Cú Chulaind íarom a dáil, ⁊ focheird fáthi n-imbi iar cathais na haidchi, ⁊ ní airigestár in corthe már baí ina farrad comméte friss fessin. Daratailc etir ⁊ a brat, ⁊ saidid inna farrad. Tic Nad Crandtail fo sodain. H i fénai bretha arm la suide.’ ‘Cate Cú Chulaind?’ ‘ol sé.’ ‘Undse sund tall,’ ‘ol Fergus.’ ‘Nípu samlaid domarfás indé,’ ‘ol Nad Crantail.’ ‘In tú Cú Chulaind?’ ‘Ocus mássu mé dano?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Másu thú ém,’ ‘ar Nad Crandtail,’ ‘noco rucaim-se cend úain bic don dúnud, ní bér do chend n-gillai n-amulaig.’ ‘Nícon messi etir,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Eirg a dochum timchell ind aird.’ ‘Totháet Cú Chulaind co l-Láeg.’ ‘Commail uilchi smerthain dam-sa latt. Ní hétar {FOLIO 70a} forsin trénfer comrac frim cen ulchi.’ ‘Dogníthe dó. Téit ara chend forsin taulaig.’ ‘Córu lim ón,’ ‘or sé.’ ‘Déne cóir n-gascid frim trá,’ ‘ol Nad Crantail.’ ‘Rot bía són co fesamar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Fochichur-sa aurchor dait,’ ‘or Nad Crantail,’ ‘⁊ ní n-imgaba.’ ‘Ní n-imgéb acht i n-arddai,’ ‘or Cú Chulaind. Focheird Nad Chrantail aurchor dó. Lingid Cú Chulaind i n-arddi ríam.’ ‘Is olc dait a imgabáil ind aurchora,’ ‘or Nath Crantail.’ ‘Imgaba-so mo aurchor-sa i n-ardda dano,’ ‘or Cú Chulaind. Légid Cú Chulaind in n-gáe fair acht bá i n-ardda conid anúas tocorastár inna mullach co l-luid trít co talmain.’ ‘Amai ole! Is tú láech as dech fil i n-hÉrind,’ ‘ol Nath Crantail.’ ‘Atáat ceithre meic fichet dam-sa isin dúnud. Tiaga-sa co n-écius dóib a fil lim di foilgib, ⁊ dorag-sa co n-derna-so mo díchennad air atbél-sa dia talltar in gáe as mo chind.’ ‘Maith,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Acht dotéis doríssi. {LU lines 5772-5800}{YBL lines 1301-1328}{C lines 592-620}

p.46

1472] ’ ‘Téit Nath Crantail íarom don dúnud. Dotháet cách ara chind.’ ‘Cate cend ind riastarthi lat?’ ‘or cách.’ ‘Anaid, a láechu, co n-écius mo scéla dommo maccaib ⁊ co n-deochus doríssi co n-dernar comrac fri Coin Culaind.’ ‘Tiat ass di saigid Con Culaind ⁊ dolléci a chlaideb for Coin Culaind. Lingid-side i n-arddae co m-bí in corthe co m-mebaid in claideb i n-dé. Siabartha im Choin Culaind amal dorigni frisna maccu i n-Emain, ⁊ lingid Cú Chulaind fora scíathsom la sodain co m-bí a chend de. Bentai aitheroch inna méde anúas co imlind. Dofuitet a cethri gábaiti for talmain. Is and sin íarom asbert Cú Chulaind inso:’

            1. 1] Má dorochair Nath Crantail
               2] bid formach dond imargail.
               3] Apraind cen chath isind úair
               4] do Medb co tríun in t-slúaig.

Fagbáil in tairb iarsin slicht sa so sís.

‘Is and sin luid Medb co tríun in t-slóig lé hi Cuib do chuingid in tairb ⁊ luid Cú Chulaind ina n-díaid. For Sligi Midluachra didiu dochóid-si do indriud Ulad ⁊ Cruthne co dice Dún Sobarche. Co n-accai ní intí Cú Chulaind: Bude mac Báin ó Sléib Chulind cosin tarb ⁊ cóic samaisci déac imbi. Sesca láech a lín de muintir Ailella. Brat hi forcebul im cach fer. Dotháet Cú Chulaind chucu.’ ‘Can tucsaid a folad?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ón t-sléib ucut,’ ‘ol in láech.’ ‘Ceist cate a m-búachaill?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Atá amal fóndráncamár,’ ‘ol in láech.’ ‘Focheird Cú Chulaind trí bidcu ina n-díaid oc saigid acallma forro co tice in n-áth. Is and sin asbert frisin toísech :’ ‘Cia t’ainm-siu?’ ‘ol sé.’ ‘Nachit aiss, nachit chara — Bude mac Báin,’ ‘ol sé.’ ‘Are in gaí se for Bude,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Sraithe din chertgaí co l-luid i n-derc a oxaille co m-mebaid i n-dé ind óe altarrach resin gaí. Gontai sin fora áth. Is de atá Áth m-Bude. {LU lines 5801-5828}{YBL lines 1329-1356}{C lines 621-649}

p.47

1507] Berair in tarb isin {FOLIO 70b} dúnad la sodain. Imráidset íarom nípád ansu Cú Chulaind acht tuctha a chletíne airi.’

Aided Redg Cáinte inso.

‘Is íarom luid Redg Cáinte a comarli Ailella chucai do chuingid in chlethíne .i. gaí Con Culaind.’ ‘Tuc dam-sa do gaí,’ ‘or in cánte.’ ‘Acc óm,’ ‘or Cú,’ ‘acht dabér seótu dait.’ ‘Nád géb-sa ón,’ ‘ar in cáinte. Gegna-som dano in cáinte úair nad fáet a targid dó, asbert in cánte na bérad a enech mani berad in cletíni. Focheird Cú Chulaind íarom in cletíne dó co l-luid triana chend forstarsnu.’ ‘Is tolam in sét se ém!’ ‘ol in cánte. Is de ata Áth Tolam Sét. Atá dano áth friss anair airm i n-arrasar a n-uma don chletíniu. HUmarrith ainm ind átha sin dano. Is and sin trá geguin Cú Chulaind inna hule sea asrubartmar hi Cuib .i. Nath Coirpthe occá chrannaib, Cruthen fora áth, Maccu Búachalla ocá carnd, Marc ina thelaig, Meille ina dind, Bodb ina thur, Bogaine ina grellaig. Tintaí Cú Chulaind aitheruch i m-Mag Murthemne. Ba diliu laiss imdegail a mennato fessin. Iar tíachtain íarom geogain firu Crochine .i. Focherda. Fiche fer focherd de. Dosnetarraid oc gabáil dúnaid dóib, deich n-deogbaire ⁊ deich fénnide. Tintaí Medb aitheruch atúaid ó ro an coícthiges oc inríud in chóicid, ⁊ ó ro fich cath fri Findmóir mnaí Celtchair meic Uthidir, ⁊ dosbert cóecait ban iar togail Dúin Sobarchi furri hi crích Dáil Ríatai. Nach airm trá i Cuib in ro sáidi Medb echfleisc, is Bile Medba a ainm. Cach áth ⁊ cach dingnai ocár fíu, is Áth Medba⁊ Dindgna Medba a ainm. Condrecat uli íarom oc Focheird eter Ailill ⁊ Medb ⁊ in fiallach timacht in tarb. Acht gabais a búachaill a tarb díb conid timachtatár taris i m-bernai cumaing la crand for scíathu. Conid {LU lines 5829-5852}{YBL lines 1357-1381}{C lines 650-676}

p.48

1540] bertatar cossa na slabrai triasin talmain. Forgemen ainm in búachalla. Atá and iarom conid hé ainm in chnuic Forgemen. Ni baí imneth foraib trá isind aidchi sin acht adchota fer do dingbáil Con Culaind for áth namá úadib. [H] ’ ‘Guitter cardi chlaidib úand for Coin Culaind,’ ‘or Ailill.’ ‘Tíat Lugaid fris,’ ‘ol cách. Téit íarom Lugaid día acallaim.’ ‘Cinnus atú-sa innosi ocon t-slóg?for Cú Chulaind.’ ‘Mór ém in cuitbiud condiachtais forro,’ ‘for Lugaid,’ ‘.i. do mná ⁊ t’ ingena ⁊ leth do bó duit. Ocus is trummu leó a n-guin ⁊ do bíathad indá cach ní.’ ‘Dothuit fer cach laí leis co cend sechtmaini and sin. Bristir fír fer for Coin Culaind. Láitir fichi i n-óenfecht dia saigid ⁊ nos geogain-sium uli.’ ‘Eirg cuci, a Fergus,’ ‘for Ailill,’ ‘conda raib cláemchlód magni lais.’ ‘Tíagait íarom co m-bátár hi Crónig. Iss ed dorochair leiss ar galaib óenfir isin magin sin .i. dá Roth, dá Lúan, dá banteolaid, deich n-drúith, deich n-deogbaire, deich Fergusa, seser Fedelmthe, sé Fiacraig. Ro bítha trá sin uli les -sium ar galaib óenfir. Ó ro láiset íarom a pupli hi Crónig, ro imráidset cid dogén{FOLIO 71a}tais fri Coin Culaind.’ ‘Rofetur-sa,’ ‘ol Medb,’ ‘a n-as maith and. Tíagair úaind día saigid conda raib carti claidib úad frisin slóg, ⁊ ra m-bía leth na m-bó fil sunda.’ ‘Berair íarom in fis sin chuci.’ ‘Dogén-sa aní,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘acht nár millter úaib-si a n-árach.’

Comrac Con Culaind fri Findabair inso.

‘Immarchuirther fris,’ ‘or Ailill,’ ‘Findabair do thabairt dó ⁊ a dingbáil dona slógaib.’ ‘Téit Mani Aithramail a dochum. Téit-side co l-Láeg hi tossiuch. {LU lines 5853-5882}{YBL lines 1382-1414}{C lines 667-711}

p.49

1573] ’ ‘Cia díandat céli-siu?’ ‘ol sé. Ní n-arlasair Láeg dano. Asbert Mani fris fo thrí in cruth sin.’ ‘Céli do Choin Culaind,’ ‘for sé,’ ‘⁊ nacham forraig nád n-ecma nád benur do chend dít.’ ‘Is lond in fer so,’ ‘ol Mani la sóud úad. Téit iarom do acallaim Con Culaind. Is and ro boí Cú Chulaind iar m- béim dei a léned ⁊ in snechta immi ina sudiu co rici a cris, ⁊ ro lega in snechta immi fercumat fri méit brotha in míled. Asbert Mani dano ón mud chétna fris-side fo thrí cia díambo chéli.’ ‘Céli Conchobair, ⁊ nacham forraig. Díanam forgea immorro ní bas síriu, bíthus di chend dít amal tíscar di lun.’ ‘Ní réid,’ ‘ol Mani,’ ‘acallaim na desi seo.’ ‘Téit Mani úadib íarom ⁊ adfét do Ailill ⁊ do Medba a scéla.’ ‘Táet Lugaid chuci,’ ‘or Ailill,’ ‘⁊ ara n-airlathar dó in n-ingin.’ ‘Téit Lugaid iar sudiu ⁊ adfét do Choin Chulaind aní sin.’ ‘A poba Lugaid,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘is bréc sin.’ ‘Is bríathar ríg assidrubairt,’ ‘for Lugaid.’ ‘Ní bía bréc de.’ ‘Déntar amlaid,’ ‘ol Cú Chulaind. Luid Lugaid úad la sodain ⁊ adfét do Ailill ⁊ do Medb a n-athesc sin.’ ‘Táet in drúth im richt-sa,’ ‘or Ailill,’ ‘⁊ mind ríg fora chind, ⁊ fasisidar di chéin Coin Culaind arnacha n-aithgné. Ocus téiti ind ingen leis ⁊ ara naiscea dó hí, ⁊ tecat ass ellom fón cruth sin. Ocus is dóig immérthai ceilg fón cruth sin fair conná fostba sib céin co tí la hUltu don chath.’ ‘Téit íarom in drúth cuci ⁊ ind ingen lais ⁊ ba di chéin arlastar Coin Culaind. Téit Cú dia saigtin. Ecmaic atgeóin-sium for erlabrai ind fir combo drúth. Srethis liic telma boí ina láim fair con sescaind ina chend co tuc a inchind ass. Tic dochum na ingini. Benaid a dí trilis di ⁊ sádid liic tríana brat ⁊ tríana lénid, ⁊ sádid corthe {FOLIO 71b} tría medón in drúith. Atát a n-dí chorthi and .i. corthi Findabrach ⁊ corthi in drúith. Fácbais Cú Chulaind fón cruth sin íat. Tiagair ó Ailill ⁊ ó Medb do iarmóracht a m-muntiri ar ba fota leó ro m-bátár. Co n-accassa íarom isin tunidi sin. Atchlos íarom fón dúnchaire uli aní sin. Ní baí trá carti dóib la Coin Culaind iar tain.’

{LU lines 5883-5911}{YBL lines 1415-1443}{C lines 712-741}

p.50

1609] Comlond Munremair ⁊ Con Roí inso.

‘A m-bátár in t-slóig and tráth nóna co n-accatar docurethar in lía forru anair ⁊ a chéli aníar ara cend. Condrecat isind aer. No thuititis eter dúnad Fergusa ⁊ dúnad n-Ailella ⁊ dunad n-Érand. Ro both ocond reib sin ⁊ ocond ábairt ón tráth co ’raile, ⁊ ro bátár in t-slúaig inna seseom ⁊ a scéith fora cennaib día sáerad for barnib na cloch combo lán a m-mag dina lecaib. Is dé atá Mag Clochair. Ecmaic immorro iss é Cú Ruí mac Dáiri dorigni insin. Dodeochaid do chobair a muntiri ⁊ boí hi Cotail for cind Munremair mac Gerrcind. Doluid-side ó Emain Macha do chobair Con Culaind co m-boí i n-Ard Róich. Rofitir Cú Roí ní boí fer fulaing Munremair insin t-slóg. It é didiu dorigénsat ind ábairt sin etorro a n-dís. Guitter ón t-slóg forro bith ’na tost. Dogníat córai íarom Munremur ⁊ Cú Ruí, ⁊ téit Cú Ruí dia thig ⁊ Munremur do Emain Macha. Ocus ní thánic Munremur co lá in chatha, ní thánic dano Cú Ruí co comrac Fir Diad.’ ‘Apraid fri Coin Culaind,’ ‘ol Medb ⁊ Ailill,’ ‘condan rab-ni cláemchlód magni leis.’ ‘Doberar dóib íarom ⁊ cláemchlóit inad. Ro scáich noínnin Ulad fo sodain, ar in tan dofiuchtraitís asa cess, tictis drécht díb béus forsin slóg conos gabad a tindorcain doridisi.’ Aided na macraidi inso.

‘Ro imráidset íarom macrad Ulad i n-Emain Macho oco.’ ‘Tróg dún,’ ‘ar siat,’ ‘ar popa Cú Chulaind cen chobair dó.’ ‘Ceist ém,’ ‘ol Fiachna Fulech mac Fir febi — derbráthair side do Fiachaig Fíaldána mac Fir febi —’ ‘rom bía-sa cethern lib co n-deochsaind-sea do thabhairt cobra dó de sin. {FOLIO 72a}’ ‘Tíagait trí cóecait mac leis cona lorcaib áni, ⁊ ba sé sin trían macraidi Ulad. Atcít in slóg cucu tarsa mag.’ ‘Tofil slóg mór tarsa mag cucund,’ ‘or Ailill. Téit Fergus día n-déscin.’ ‘Araill do macraid Ulad inso,’ ‘for sé,’ ‘⁊ do chobair Con Culaind tecait.’ ‘Eirged buden ara cend,’ ‘or Ailill,’ ‘cen fis do Choin Chulaind, ar dia comairset fris, ní fáelsaid íat. {LU lines 5912-5942}{YBL lines 1444-1475}{C lines 742-774}

p.51

1645] ’ ‘Tíagait trí cóecait láech ara cend. Immacomthuit dóib conná tadchith nech díb i m-bethaid ass do gléri na m-mac oc Liic Tuill. Is de sin atá Lía Fiachrach meic Fir feibe, ar is and sin ro thuit.’ ‘Dénaid comarli,’ ‘for Ailill.’ ‘Gudid Coin Culaind imófor lécud asind inud sa, ar ní ragaid ar écin tairis úair rod leblaing a lón láith. Ar bá bés dó-som in tan no linged a lón láith ind, imréditis a thraigthi iarma ⁊ a escata remi ⁊ muil a orcan fora lurgnib, ⁊ indala súil ina chend ⁊ araili fria chend anechtair. Docoised ferchend fora beólu. Nach findae bíd fair ba háthithir delc sciach ⁊ banna fola for cach finnu. Ní aithgnéad cóemu ná cardiu. Cumma no slaided ríam ⁊ íarma. Is de sin doratsat Fir Ól n-Écmacht in ríastartha do anmaim do Choin Chulaind.’

Bánchath Rochada inso.

‘Foídis Cú Chulaind a araid co Rochad mac Fathemain di Ultaib co tísad dia chobair. Ecmaic dano ro carastar Findabair Rochad ar iss éside ócláech as áildem ro boí la Ultu ind inbaid sin. Téit in gilla ’na dochum Rochada ⁊ asbert fris techt do fórithin Con Culaind, má dodeochaid asa nóennin, co tartaitis ceilc immon slóg fri tarrachtain dréchta dib día n-airlech. Dotháet Rochad atúaid cét láech dó.’ ‘Décaid dún a m-mag indiu,’ ‘for Ailill.’ ‘ Atchíu dírim tarsa mag,’ ‘ol in dercaid,’ ‘⁊ máethocláech etarro. Ní thacmainget dó ind óic acht co rici a gúalni.’ ‘cia sút, a Fergus?’ ‘for Ailill.’ ‘Rochad mac Fathemaiin,’ ‘for sé,⁊ is do chobair Con Culaind dotháet. Rofetur-sa a n-as maith dúib fris,’ ‘ol Fergus.’ ‘Táet cét láech úaib lasin {FOLIO 72b} n-ingin út co ria medón in maigi ⁊ téit ind ingen remán remib, ⁊ téiti marcach día acallaim co tí a óenur do acallaim na ingini, ⁊ tabraiter láma tairis, ⁊ immacurfi sin fogail a muntiri dínd.’ ‘Dogníther íarom amlaid sin. Téit Rochad ar cend in marcaig.’ ‘Dodeochad-sa ó Findabair ar do chend-so co n-dechais día hacallaim.’ ‘Téit íarom día hacallaim a óenur. Mutti don t-slóg immi di cach leith. Nos gabar ⁊ fochertar láma tairis. Maidid dano día muntir-seom {LU lines 5942-5966}{YBL lines 1476-1499}{C lines 775-799}

p.52

1681] for teched. Lécair-sium íarom ass ⁊ fonascar fair can tudecht forsin slóg co tísad ar óen fri Ultu uli. Dorairngired dó dano Findabair do thabairt dó, ⁊ immásoí úadib íar sudiu. conid Bánchath Rochada insin.’

Aided na Rígamus inso.

‘Guitter dano cairdi chlaidib dún for Coin Culaind,’ ‘for Ailill ⁊ Medb. Téit Lugaid fris sin ⁊ dobeir Cú Chulaind in cartini dó.’ ‘Tabar fer for áth dam-sa i m-bárach,’ ‘for Cú Chulaind. Bátár sesiur rígamus la Meidb .i. sé rígdomnai do chlannaib Dedad .i. trí Duib Imlig ⁊ trí Deirg Sruthra.’ ‘Cid dún,’ ‘ar siat,’ ‘can techt i n-agid Con Culaind?’ ‘Tíagait íarom arna bárach ⁊ geogain Cú Chulaind a sesiur iat.’ Aided Cáuir.

‘Guitter dano Cúr mac Dá Láth dóib im dula for cend Con Culaind. Intí assa teilced-side fuil is marb re cind nomaide.’ ‘Mad dia n-gona,’ ‘ol Medb,’ ‘is búaid. Gid hé gontair and dano, is dingbáil tromma don t-slóg. Ní réid bith fris im longud nó im ligi.’ ‘Téit ass dano. Nírbo maith les-side íarom techt for cend siriti amulaig.’ ‘Ní gó ém,’ ‘ol sé,’ ‘is cert in bríg doberid dún. Má rofesind combad ar cend ind fir se nom faíte, ním foglúasfind féin día saigid. Ropad leór lem gilla a chomadais dom muntir ’na agid.’ ‘Ecca sin!’ ‘for Cormac Cond Longas.’ ‘Ba hamra dúnni día n-dingbaitea fessin hé.’ ‘Cipé cruth trá,’ ‘ol sé,’ ‘ol is form-sa féin doberar imthésid-si isin matain i m-bárach día saigid. Ním erchoisse guin na erri ucut.’ ‘Téit íarom matain muich ara bárach ara chend ⁊ asbeir frisin slóg tarrgraige n-imtechta a séta rempo ar ba suba sliged dogénad-sum di thecht ar cend Con Culaind. Luid dó íarom. {LU lines 5967-5993}{YBL lines 1500-1524}{C lines 800-825}

p.53

1712] Boí Cú Chulaind ac imbert chless isin uair sin .i. [M] {FOLIO 73a} Turim na cless inso sís : in t-ubullchless ⁊ fáeborchless ⁊ fáenchless ⁊ cless cletenach ⁊ tétchless ⁊ corpchless ⁊ cless caitt ⁊ ích n-erred ⁊ cor n-deled ⁊ léim dar néib ⁊ filliud erred náir ⁊ gaí bolga ⁊ baí brasse ⁊ rothchless ⁊ ochtarchless ⁊ cless for análaib ⁊ bruud gine ⁊ sian caurad ⁊ béim co commus ⁊ táithbéim ⁊ dréim fri fogaist co n-dírgiud crette fora rind co fornadmaim níad náir. ro boí dano Cáur oc airimbert gascid hi túamaim a scéith co r-rice trían ind laí fris-seom, ⁊ nícon tetarraid béim ná forgab fair la dechrad inna cless ⁊ nícon fitir-seom in fer i n-imforgub friss co n-epert Fiacha mac Fir febe fri Coin Culaind:’ ‘Fomna in láech fodotben!.’ ‘Danécai Cú secha. Sraíthi in n-ubullchless tarraid ina láim co l-luid iter chobrad ⁊ bróin in scéith co l-luid tríana chend ind athig síar. Combad i n-Imslige Glendamnach dano dofáethsad Cáur iar n-araile slicht. Tintaí Fergus frisin slóg.’ ‘Mmánop gaib far n-glinne,’ ‘ol sé,’ ‘anaid sund co bárach.’ ‘Níp and,’ ‘ol Ailill.’ ‘Regmai diar sostaib afrithisi. Guitter dano Láth Mac Da Bró ara chend amal ro n-gess Cáur. Datuit-side dano cadessin. Dointáth dano Fergus béus do chor a n-glinni forru. Ansait and sin trá corrubad and Cáur mac Da Láth ⁊ Láth Mac Da Bró ⁊ Foirc mac Trí n-Aignech ⁊ Srubgaile mac Eóbith. Ar galaib óenfir ro gáeta uli.’

Aided Fir Baíth inso.

‘Collaa dún, a popo Lóig, issa n-dunad co n-airlither Lugaid mac Nóiss uí Lomairc dús cía dotháet ar mo chend i m-bárach. Iarfaigther co l-leir ⁊ a imchomarc lat.’ ‘Rosoich iarom Láeg. {LU lines 5994-6022}{YBL lines 1525-1555}{C lines 826-855}

p.54

1742] ’ ‘Fo chen dait,’ ‘or Lugaid.’ ‘Ní sirsan do Choin Chulaind a n-imned i tá a óenur fri firu hÉrend.’ ‘Cia dothaet ar cend Coin Culaind amárach?’ ‘Ar cocéle díb línaib amin, mallacht a gascid fair, is é théte ara chend i m-bárach, Fer Báeth. Doberar Findabair dó airi ⁊ rígi a cheniúil.’ ‘Sóid Láeg afrithisi co airm i m-boí Cú Chulaind.’ ‘Ní forbáelid mo popa Láeg dia athiusc,’ ‘or Cú Chulaind. Adfet Láeg dó uile aní sin. Ro congrad Fer Báeth hi pupull do Ailill ⁊ Medb, ⁊ asber fris suide for láim Findabrach ⁊ a tabairt dó ar ba hé a togu ar chomrac fri Coin Culaind. Ba hé fer a dingbála leó ar ba cuma dán díb línaib la Scáthaig. Doberar fín dó íarom corbo mesc, ⁊ asber fris bá cáem leó-som a l-lind sin, ní tobrad acht ere cóecat fén leó. Ocus ba hí ind ingen no gebed láim fora chuit- -seom de.’ ‘Ní haccobor lem,’ ‘or Fer Báeth.’ ‘Comalta ⁊ fer {FOLIO 73b} bithchotaig dam Cú Chulaind. Ragat-sa ar apa ara chend i m-bárach co topachtur a chend de.’ ‘Bid tú dogéna,’ ‘or Medb. Asbeir Cú Chulaind fri Láeg techt ar cend Lugdach dó co tísad día acallaim. Dotháet Luigid chucai.’ ‘Fer Báeth ane dotháet ar mo chend-sa i m-bárach,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Éseom ón óm,’ ‘ar Lugaid.’ ‘Olc dia sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Nícon beó-sa i m-bethaid di sudiu. Dá chomaís sind, dá chomsolam, dá chutrummae, co comairsem. A Lugaid, celebor dam. Apair friss dano ní fír láechdachta dó tuidecht ar mo chend-sa. Apair fris táet ar mo chend-sa innocht dom acallaim.’ ‘Ráti Luigid friss. In tan nád rimgaib Fer Báeth, luid in n-aidchi sin do athchor a chairdessa for Coin Culaind ⁊ Fiacha mac Fir febe lais. Attaich Cú Chulaind friss a chomaltus ⁊ a mummi díb línaib Scáthaig.’ ‘Isim égen trá,’ ‘ol Fer Báeth.’ ‘Darindgult do Meidb.’ ‘Doselba do chotach didiu,’ ‘ol Cú Chulaind. Luid Cú Chulaind fo luinni úad. Fornessa sleig culind isin glind hi coiss Con Culaind co túargab ocá glún súas a cend. Dasrenga ass. {LU lines 6023-6048}{YBL lines 1556-1576}{C lines 856-879}

p.55

1778] ’ ‘Ná téig, a Fir Baíth, co n-aicther in fríthi fónúar-sa.’ ‘Tochrae úait,’ ‘ar Fer Báeth. Focheird Cú Chulaind in sleig n-íarom i n-degaid Fir Baíth co n-érrmadair áth a dá chúlad co n-deochaid fora beólo sair co torchair tara aiss issa n-glend.’ ‘Focherd sin ém!’ ‘or Fer Báeth. Is de atá Focherd Murthemne. Nó iss é Fíacha asrubairt :’ ‘Is beóda do feocherd indiu, a Chú Chulaind,’ ‘or sé. Conid de attá Focherd Murthemne. Atbail fo chétóir Fer Báeth isinn glind. Is de atá Glend Fir Báith. Co cloth ní, Fergus co n-epert:’

            1. 1] A Fir Baíth is báeth do fecht
               2] ’sin magin i tá do fert
               3] rosiacht coll do chombár and
               4] is crichid hi Cróen Chorand.
            2. 1] Fríthi ainmnigther a n-ard
               2] co bráth bid Cróenech i m-Muirthemniu
               3] ó ’ndiu bid Focherd a ainm
               4] ind airm i torchair, a Fir,
         a Fir Baíth ⁊c.

‘Tarrochair far céle,’ ‘or Fergus.’ ‘Eprid in n-ícfa in fer sin i m-bárach?’ ‘Ícfa écin,’ ‘or Cú Chulaind. Foídid Cú Chulaind atheroch Láeg do fis scél dús cia cruth imtháthar isin dúnud ⁊ in bo beó Fer Báeth. Asbert Luigid:’ ‘Atbath Fer Báeth ⁊ tiat Cú Chulaind iar n-úair dom acallaim.’ Comrac Láríne meic Nóis inso.

‘Nech úaib i m-bárach co ellom ar cend far céle,’ ‘or Lugaid.’ ‘Ní faigébthar-side etir,’ ‘or Ailill,’ ‘acht má dorónaid céill occai. Nách fer dotháeti chucaib, tabraid fín dó corop {LU lines 6049-6080}{YBL lines 1577-1608}{C lines 879-911}

p.56

1811] maith a menma, ⁊ asberthar friss’ ‘ iss ed nammá fil dond fín tucad a Crúachnaib, rosáeth linni do bithsiu for uisciu isin dúnad,’ ‘⁊ doberthar Findabair fora desreth ⁊ asberthar’ ‘ ragaid chucut día tuicce cend ind ríastairthe dúinni .’ ‘No foíté co cach láth n-gaile a aidche, ⁊ ro ráté fris aní sin. No gonad-som {FOLIO 74a} cach fer díb a úair. Ní féta nech leó ara chend assennad. Congairther dóib Láríne mac Nóiss olla n-aile bráthair side do Lugaid ríg Muman. Ba mór a úallchas. Doberar fín dó ⁊ doberar Findabair fora desraid. Tossécai Medb a n-dís.’ ‘Is mellach lim ind lánamain ucut,’ ‘ol sí.’ ‘Ba coindme a comrac.’ ‘Ní géb-sa dít ém,’ ‘or Ailill.’ ‘Ra m-bia día tuca cend ind ríastairthe dam-sa.’ ‘Dobér immorro,’ ‘ar Láríne. Tic Lugaid fo sodain.’ ‘Cate lib i m-bárach fer i n-áth?’ ‘Téite Láríne,’ ‘or Ailill. Dotháet Lugaid íarom do acallaim Con Culaind. Conrecat i n-Glend Fir Baíth. Ferais cechtar de comráichne fri araile.’ ‘Is dó dodeochad dot acallaim,’ ‘or Lugaid.’ ‘Atá athechmatud drúth sotal sund ucut,’ ‘ol sé,’ ‘bráthair dam-sa, Láríni a ainm. Dober bréc immón ingin cétnai. Fort chotach didiu ní ruba é, nacham fácba-sa cen bráthair. Ár is airi doberar-som chucut-su ar dáig co forgénmaís ar n-dís debuid. Maith lem chena cé no slaiss co léir ar is dar mo therthogu théite.’ ‘Téit Láríne ara bárach ar cend Con Culaind ⁊ ind ingen inna farrad día nertad. Danethat Cú Chulaind íarom cen arm laiss. Tallaid-side a arm n-airi ar écin. Gabaid íarom eter a dí láim ⁊ cotmeil ⁊ fochrotha con sephaind a channebor ass combo búadartha in t-áth día chacc ⁊ combo thrúallnethe aér na cethararda dia dendgur. Ocus focheird co m-baí iter dá láim Lugdach. Céin robo beó ní thaudchaid a brú for cóir. Ní robai cen clíab-galar. Níro loing cen airchissecht. Iss é óenfer ar apaide adroinni drochtérnam úad-som di neoch cotránic friss ar Tána.’

{LU lines 6081-6102}{YBL lines 1609-1629}{C lines 912-933}

p.57

1845] Imacallaim na Mórígna fri Coin Culaind inso

‘Co n-aca Cú in n-ócben chuci co n-étuch cach datha impe ⁊ delb roderscaigthe furri.’ ‘Cé taí-siu?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ingen Búain ind ríg,’ ‘or sí.’ ‘Dodeochad chucut-su. Rot charus ar th’ airscélaib, ⁊ tucus mo seótu lim ⁊ mo indili.’ ‘Ní maith ém ind inbuid tonnánac, nachis olc ar m-bláth, amin gorti. Ní haurussa dam-sa dano comrac fri banscáil céin no m-beó isind níth so.’ ‘Bidim chobair-se dait-siu oc sudiu.’ ‘Ní ar thóin mná dano gabus-sa inso.’ ‘Bid ansu dait-siu,’ ‘or sí,’ ‘in tan dorag-sa ar do chend oc comruc frisna firiu. Dorag-sa i r-richt escongan fót chossaib issind áth co taíthis.’ ‘Dóchu lim ón oldás ingen ríg. Not géb-sa,’ ‘or sé,’ ‘im ladair co m-mebsat t’ asnai ⁊ bia fónd ainm sin coro secha bráth bennachtan fort.’ ‘Timorc-sa in cethri forsind áth do dochum-sa, i r-richt soide glaisse.’ ‘Léicfe-sa cloich dait-siu asin tailm co commart do súil it chind, ⁊ bía fónd anim sin coro {FOLIO 74b} secha bráth bennachtan fort.’ ‘Dorag-sa dait i r-richt samaisci maíle derce riasind éit co memsat ort forsna iláthu ⁊ forsna háthu ⁊ forsna linniu ⁊ ním aircecha-sa ar do chend.’ ‘Tolécub-sa cloich deit-siu,’ ‘or sé,’ ‘co m-mema do fergara fót, ⁊ bia fóind anim sin coro secha bráth bennachtan fort.’ ‘La sodain téit úad. Combad sechtmain dó-som for Áth Grencha ⁊ dofuitted fer cach laí i n-Áth Grencha laiss .i. i n-Áth Darteisc.’ {LU lines 6103-6131}{YBL lines 1630-1644}{C lines 934-960}

p.58

1874] Aided Lóich meic Mo Femis inso sís.

‘Gessa Lóch dano mac Emonis amal a chéliu ⁊ dorairngired dó comméte Maige Murthemne di mín Maigi Aí ⁊ timtacht dá fer déac ⁊ carpat secht cumal, ⁊ nírbo fíu laiss comrac fri gilla. Baí bráthair laiss, Long mac Ebonis cadessin. Dobreth do sudiu a tinscra cétna iter ingen ⁊ dechelt ⁊ carpat ⁊ tír. Téit-side ar cend Coin Culaind. Gontai Cú Chulaind co tobrad a marb ar beólu a bráthar .i. Lóich. Asbert-side dano dá fessed acht combad fer ulchach nod n-gonad, no mairfed-som hé ind.’ ‘Berid grem catha chuci,’ ‘ar Medb fria muintir,’ ‘tarsin n-áth aníar co n-digsid taris, ⁊ brister fír fer fair.’ ‘Tíagait na secht Mane mílid i tosoch conid n-accatar for brú ind átha aníar. Gabaid-som a díllait n-óenaig imbi in láa sin. Iss and fordringtís na mná na firu día déscin.’ ‘Is sáeth dam,’ ‘or Medb,’ ‘nách accim in gilla imma n-ágar sund.’ ‘Níba slániu de latt do menma,’ ‘or Léthrend echaire Ailella,’ ‘día n-aicigther.’ ‘Dotháet íarom dochum ind átha amal buí :’ ‘Cía fer sucut, a Ferguis?’ ‘or Medb.’ [r.] ‘Gilla araclich claideb co scíath ar búaib mór serig ar mnáib feraid fodil di fer lessaib ar óenathib Ulad imgóet cáin fera fodil di fobaid ríg than m_c dían día n-garar Muirthemne Mag másu Cháuland Cú. ’[r. ends] ‘Fordring Medb dano na firu la sodain día déscin. Is and sin asbertatár na mná fri Coin Culaind dogníthe a chutbiud isin dúnud úair nád baí ulcha laiss ⁊ nícon téigtís dagóic acht siriti ara chend. Ba hassu dó ulcha smérthain do dénam leiss. Conid gní-som aní sin ar dáig cuingthi comraic fri fer .i. fri Lóch. [H] Gabais íarom Cú Chulaind lán duirnd dind feór ⁊ dichachain fair, combo hed domuined cách combo ulcha baí lais. {LU lines 6132-6160}{YBL lines 1645-1675}{C lines 961-989}

p.59

1906] ’ ‘Fír,’ ‘or in bantrocht,’ ‘is ulchach Cú Chulaind. Is cubaid do niaid comrac fris. Oc gressacht Lóich ón dorigénsat-som aní sin.’ ‘Ní digéon-sa comrac co cend secht lathi óndiu fris,’ ‘for Lóch.’ ‘Ní cubaid dúinni cen fóbairt ind fir frisin ré sin,’ ‘ol Medb.’ ‘Tabram fían láech cach n-aidchi do seilc fair dús in tairsimmis {FOLIO 75a} a báegal.’ ‘Dogníther íarom samlaid. Dothéged fían láech cach n-aidchi do seilg fair-sium ⁊ nos gonad-som uli. It é seo immorro anmand na fer dorochratar and : secht Conaill, secht n-Óengusa, secht Úargusa secht Celtri, ocht Féic, deich n-Ailella, deich n-Delbaíth, deich Tasaig. It é insin gníma na sechtmaine sin dó-som i n-Áth Grencha. Conniacht Medb comarli dús cid dogénad fri Coin Culaind ar ba aincis mór lei an ro bíth leis día slógaib. Is í comarli arránic áes féig forúallach do chor i n-óenfecht día saichthin in tan ticfad i n-airis dála día accallaim-si, ar baí aires dála dissi ara bárach fri Coin Culaind do dénam sída celci fris día tharrachtain. Foíti-si techta úadi dia saigthin arco tíasad ’na coinni, ⁊ bad amlaid tíasad ⁊ sé anarma fo déig ní ragad-si acht sí cona bantrocht dia áil-seom. Luid in techtairi .i. Traigthrén co airm i m-boí Cú Chulaind ⁊ adfét do aithesc Medba. Bágais Cú Chulaind co n-dingned samlaid.’ ‘Céd ón, cinnas as áil duit-siu techt i n-dáil Medba i m-bárach, a Chú Chulaind?’ ‘or Láeg.’ ‘Amal conniacht Medb dano,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘At móra glonna Medbi,’ ‘ol in t-ara.’ ‘Atágur lám ar cúl aci. {FOLIO 75b}’ ‘Cinnas as dénta dún samlaid?’ ‘for sé.’ ‘Do chlaideb fót choim,’ ‘ol in t-ara,’ ‘arnachat fagthar i m-báegul, ár ní dlig láech a enecland dia m-bé i n-écmais a arm. Conid cáin midlaig no n-dlig fón samail sin.’ ‘Déntar amlaid íarom,’ ‘ol Cú Chulaind. Is and íarom baí in chomdál i n-Ard Aignech frisi ráter Fóchaird indiu. Tic íarom Medb isin dáil ⁊ inlis cethri firu déc dia sainmuintir fessin do neoch as dech engnomma baí díb fora chind. At iat {LU lines 6161-6191}{YBL lines 1676-1708}{C lines 990-1019}

p.60

1942] so iat-side: dá Glas Sinna dá mac Buccridi, dá Ardáin dá mac Licce dá Glas Ogma dá mac Cruind, Drúcht ⁊ Delt ⁊ Dathen, Téa ⁊ Tascur ⁊ Túalang, Taur ⁊ Glese. Tic íarom Cú Chulaind ina dáil. Ataregat ind fir dó. Srethait cethri goí déac i n-óenfecht fair. Nos dítin Cú íarom conná riacht toind nó fóescham fair. Imsoí foíthib íarom ⁊ marbthus íat a cethri firu déac. Conid íat sin cethri fir déac Fócherda, ⁊ is iat fir Chrónige ar isin Chrónig oc Focheird ro bíta. Conid de asbert Cú Chulaind:’

            1. 1] Fó mo cherd láechdachta {FOLIO 76a}
               2] benaim béimend ágmara
               3] for slóg síabra sorchaidi.
               4] Certaim ág fri ilslúagaib
               5] im díth erred anglondach
               6] sceó Medbi ⁊ Ailella.
               7] altai drochrún derchoblid
               8] gossa dubrúin banmassa
               9] cengait celga úargossa
               10] fri ág erred anglonnach
               11] congeib dagrún degmessa
               12] oc fir dia n-dich dagarliud
               13] im anglonna fó
         fó.m.

‘Combad de sin dano rod lil a n-ainm as Focherd dond inud .i. fó cerd .i. maith in cherd gascid donecmaic do Choin Culaind and sin. Tánic dano Cú Chulaind ⁊ dosnetarraid oc gabáil dúnaid ⁊ bíthus dá Daigri ⁊ dá Ánli ⁊ cethri Dúngais Imlich díb. Gabais dano Medb for gressacht Lóich andaide.’ ‘Mór in cutbiud dait,’ ‘for sí,’ ‘in fer ro marb do bráthair do bith oc díthugud ar slóig cen techt do chomrac fris, ar is derb lind ní déma siriti bras birda na letheti út fri bruth ⁊ feirg niad do letheti-siu, ⁊ dano is óenmummi forcetail conrotacht dán dúib. {FOLIO 76b}’ ‘Tánic dano Lóch i n-agid Con Culaind do dígail a bráthar fair, ar donadbacht dó ba ulcha boí lais. {LU lines 6192-6219}{YBL lines 1709-1727}{C lines 1019-1131}

p.61

1977] ’ ‘tair dond áth úachtarach,’ ‘or Lóch.’ ‘Nípa isind áth escomon sa condricfem, áit hi torchair Long. Ó thánic íarom do saigid ind átha, bibsat ind fir na bú tairis.’ ‘Bíaid tart eisc sund indiu,’ ‘or Gabrán fili. Is de atá Áth Dairtesc ⁊ Tír Mór Darteisc ó sin forsin phurt sin. Ó ro chomraicset iárom ind fir forsind áth ⁊ ó ro gabsat oc glíaid ⁊ oc imesorcain and ⁊ ó ro gab cách díb for trúastad a chéli, focheird ind escongon trí ol im chossa Con Culaind co m-boi fáen fortarsna isind áth ina ligu. Danautat Lóch cosin chlaidiub combu chróderg in t-áth día fulriud.’ ‘Olc ón óm,’ ‘for Fergus,’ ‘a n-gním sin hi fíadnaisi námat! Gressed nech úaib, a firu,’ ‘for sé fria muintir,’ ‘in fer nár tháeth i n-ascid.’ ‘Atraig Bricriu Nemthenga mac Carbatha ⁊ gabais for gressacht Con Culaind.’ ‘Ro scáich do nert,’ ‘ol sé,’ ‘in tan is bratán bec dattrascair in tan dofil Ultu asa ces chucut. Dolig duit gním n-erred do gabáil fort hi fíadnaisi fer n-Érend ⁊ láech ansa do dingbáil a gaisciud fón samail sin. [M] {FOLIO 77a}’ ‘La sodain atraig ⁊ benaid in n-escongain co mebdatár a hasnai indi ⁊ comboing in cethri darsna slúagu sair ar écin co m-bertatár a puple inna n-adarcaib lasa torandcless darigénsat in dá láth gaile isind áth. Tanautat-som in t-sod meic tíre. Doimairg na bú fair síar. Léicid-som cloich asa tailm co mebaid a súil ina cind. Téite i r-richt samaisce maíle derge, muitti riasna búaib forsna linni ⁊ na háthu. Is and asbert-som :’ ‘Ní airciu a n-átha la linni.’ ‘Léicid-seom cloich don t-samaisc maíl deirg co memaid a gergara foí. Cachain laíd la sodain :’

            1. 1] M’óenurán dam ar étib
               2] sech nís n-étaim nís léicim
               3] atú ar tráthaib úaraib
               4] m’óenurán ar iltúathaib.
               {LU lines 6220-6248}{YBL lines 1728-1749}{C lines 1132-1142}
               p.62
            2. 2011] 1] Aprad nech fri Conchobar
               2] cía domíssed níbo rom
               3] rucsat meic Mágach a m-bú
               4] conda randsat etarru.
            3. 1] Ro bíi cosnom im óenchend
               2] acht nád lassa nach óenchrand
               3] día m-betis a dó nó a trí
               4] lasfaitis a n-athinni.
            4. 1] Bec nárom nítsat ind fir
               2] ar imad comlaind óenfir
               3] ní rubaim níth n-erred n-án
               4] immar atú m’óenurán.
         m’óenurán .d.

‘Is and sin trá dogéni Cú Chulaind frisin Mórrígain a tréde dorairngert di hi Táin Bó Regamna, ⁊ fichid Lóch isind áth cosin gaí bolga doléic in t-ara dó lasin sruth. Gaibthi dó co l-luid hi timthirecht a chuirp, ar ba conganchnes oc comruc fri fer boí la Lóch.’ ‘Teilg traigid dam!’ ‘or Lóch. Doléici-seom Cú Chulaind combo tharis docer. Is de atá Áth Traiged i Tír Mór. Is and sin conbocht fír fer fair-seom a l-lá sin día lotar in cóicfer cucai-seom fón oínme .i. dá Chrúaid, dá Chalad, Derothor. Nos n-geogain Cú Chulaind a óenur. Is hé sin Cóicsius Focherda ⁊ Cóicer Óengoirt. Nó is cóic lá déc iss ed ro boí Cú Chulaind hi Focheird, conid de atá Cóicnas Focherda isin Tána . Dosmbidc Cú Chulaind a Delga conná cáemnacair anmanna de duniu ná cethir ronucad a ainech secha fadess iter Delga ⁊ muir.’ Slánugud na Mórrígna inso.

‘Ocond aithscís mór sin trá do Choin Chulaind, danarraid in Mórrígan i n-delb na sentainne caillige ⁊ sí cáech losc, oc blegon bó triphne. Coniacht-som dig furri. Dobert-si blegon sini dó.’ {LU lines 6249-6272}{YBL lines 1750:beginning. of lacuna in lb 2057} {C lines 1143-1166}

p.63

2043] ‘I n-iam bid slán doduc!’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Bennacht dé ⁊ andé fort!’ ‘ol sé. Déi leó-som in t-áes cumachta, andéi immorro in t-áes trebtha. Íctha a cend-si íarom combo slán. Dobeir blegon indala sini combo slán a súil. Dobeir blegon in tress sini combo slán {FOLIO 77b} a fergaire. Combad ed atberad-som in cech ní díb sin :’ ‘Bráth bennachtan fort!’ ‘or sé.’ ‘Atbirt frim trá,’ ‘or in Mórrígan,’ ‘ním bíad íc lat co bráth.’ ‘Acht rofessind combad tú,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘nít ícfaind tria bith sír.’ ‘— Combad Ríamdrong Con Culaind for Tarthesc ainm in sceóil sea isin Tána . Is and sin dosiacht Fergus fora glinne arná bristé fír fer for Coin Culainn. Is and sin íarom etha ar galaib oenfir cuici co n-geogain cóicer Cind Coriss nó Dúin Chind Coross .i. Delgu Murthemne ind inbuid se. Geogain Cú Chulaind and sin Fota ina roí, Bó Mailce fora áth, Salach ina imliuch, Muinne ina dind, Lúar i l-Lethberaib, Fer Toíthle hi Toíthlib. H it é a n-anmand na tíri sin co bráth, cach bale i torchair cach fer díb sin. Geogain Cú Chulaind dano Traig ⁊ Dornu ⁊ Dernu, Col ⁊ Mebul ⁊ Eraise, for Áth Tíre Móir de síu oc Méthiu ⁊ Cheithiu. Trí druíd insin ⁊ a teóra mná. Iar sin tra foídis Medb cét fer día sainmuintir do guin Con Culaind. Nos geogain-seom uli íarom for Ath Chéit Chúile. Is and asbert Medb:’ ‘Is cuillend dúnd ém guin ar muintire.’ ‘Is de atá Glaiss Chráu ⁊ Cuillend Cind Dúin ⁊ Áth Céit Chúle.’

{LU lines 6263-6306}{C lines 1167-1200}

p.64

2072] In carpat serda ⁊ in Breslech Mór Maige Murthemne inso.

‘Ro gabsat trá cethri chóiced hÉrend dúnad ⁊ lonngport isin Breslig Móir i m-Maig Murthemne, ⁊ ro láiset a n-ernail búair ⁊ braite seocho fodess hi Clithar Bó Ulad. Gabais Cú Chulaind icond fert i l-Lercaib i comfocus dóib, ⁊ ataís a ara tenid dó tráth nóna na haidchi sin .i. Lóeg mac Ríangabra. Itchonnairc-seom úad grístatinem na n-arm n-glanórda úas chind cethri cóiced n-Érend re funiud néll na nóna. Dofánic ferg ⁊ luinni mór ic aicsin in t-slóig re hilar a bidbad 7 re himad a námat. Ro gab a dá sleig ⁊ a scíath ⁊ a chlaideb. Crothis a scíath ⁊ cresaigis a slega ⁊ bertnaigis a chlaidem, ⁊ dobert a srem caurad asa brágit coro recratár bánánaig ⁊ boccánaig ⁊ geniti glinni ⁊ demna aeóir re úathgráin na gáre dosbertatár ar aird. Cordas mesc ind Némain forsin t-slóg. Dollotár i n-armgrith cethri chóiced Érend im rennaib a sleg ⁊ a n-arm fodessin co n-erbaltatár cét láech díb do úathbas ⁊ cridenes ar lár in dúnaid ⁊ in longpairt in n-aidchi sin. Dia m-baí Láeg and co n-acca ní, in n-óenfer dar fíartharsna in dúnaid fer n-Érend anairtúaid cach n-díriuch ina dochum.’ ‘Óenfer sund chucund innissa, a Chúcán,’ ‘or Láeg.’ ‘Cinnas {FOLIO 78a} fir and sin?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ní handsa. Fer caín mór and dano. Berrad lethan laiss. folt casbude fair. Brat úanide i forcipol immi. Cassán gelairgit isin brot úassa bruinne. Léne de sról ríg fo dergindliud do dergór i custul fri gelcnes co glúnib dó. Dubscíath co calathbúali findruni fair. Sleg cóicrind ina láim. Foga fogablaigi inna farrad. Ingnad ém reb ⁊ ábairt ⁊ adabair dogní, acht ní saig nech fair ⁊ ní saig-seom for nech feib nachas faiced nech hé.’ ‘Is fír sin, a daltán,’ ‘for sé.’ ‘Cia dom chartib síthchaire-sa sein dom airchiseacht-sa dáig ar bíth foretatár-som in t-imned már inam fuil-sea m-óenur i n-agid cethri n-ollchóiced n-Érend ar Táin Bó Cúalngi don chur sa.’ ‘Ba fír ém do Choin Chulaind anní hísin. A nad-ránic in t-ócláech airm i m-boí Cú Chulaind, argládais ⁊ airchissis de.’ ‘Ferda sin, a Chú Chulaind,’ ‘ar sé.’ ‘Ní mór side etir,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Dabér-sa dano cobair dait,’ ‘ar in t-ócláech. {LU lines 6307-6343}{C lines 1201-1237}

p.65

2108] ’ ‘Cía tai-siu eter?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Iss messe do athair a s- sídib .i. Lug mac Ethlend.’ ‘It tromda dano na fuli form-sa. Ba héim dam mo íc.’ ‘Cotail-siu sin bic, a Chú Chulaind,’ ‘or in t-ócláech,’ ‘do thromthorthim cotulta hicond ferta Lerga co cend teóra láa ⁊ teóra n-aidchi, ⁊ firfat-sa forsna slógaib in n-airet sin.’ ‘Canaid a chéle ferdord dó, contuli friss co n-accae nách crecht and ropo glan. Is and asbert Lug: [r.] Éli Loga inso sís’ ‘Atraí, a meic mór Ulad fót sláncréchtaib curetha fri náimtiu fer melldarath móradaig todonathar dia ferragaib sligethar slúaig immenard nerethar fortacht a síd sóerfudut issin mruig ar conathaib cot anmuin arfucherthar fóchiallathar óengillae arclith ar búaib baífedae slig delb silsa ríut. [H] Ni fil leó do nertsáegul fer do baraind bruthaigte co niurt for do lochtnamtib cing it charput comglinni is iar sin atrai. atrai.a.m.[M] ’[r. ends] ‘Teóra lá ⁊ teóra n-aidchi baí Cú Chulaind ina chotlod. Bá dethbir són ém ce ro baí do mét in chotulta boí do mét na athscísi. Ón lúan íar samain sainrud cosin cétaín íar n-imolg níro chotail Cú Chulaind frisin ré sin acht mad mani chotlad fithisin m-bic fria gaí íar medón midlaí ⁊ a chend fora dornd ⁊ a dornd ima gaí ⁊ a gaí fora glún, acht ic slaidi ⁊ ic slechtad ⁊ ic airlech ⁊ ic esorcain cethri n-ollchóiced n-Érend frisin ré sin. Is and sin focherd in láech síde lossa ⁊ lubi íci ⁊ slánsén i cnedaib ⁊ i créchtaib, i n-áladaib ⁊ i n-ilgonaib {FOLIO 78b} Con Culaind, co ternó Cú Chulaind ina chotlud cen ráthugud dó etir. {LU lines 6344-6367}{C lines 1238-1268}

p.66

2145] Is í sein trá amser i l-lotar in macrad atúaid ó Emain Macha trí choícait mac ríg do Ultaib im Follamain mac Conchobair ⁊ dosberat teóra catha dona slúgaib co torchratar a trí comlín leó ⁊ torcratár in macrad dano acht Fallamain mac Conchobair. Bágais Fallamain ná ragad ar cúlu co hEmain co bruinni m-brátha ⁊ betha co m-berad cend Ailella leiss cosin mind óir boí úaso. Nírbo réid remi-seom aní sin, úair dofairthetár dá mac Bethe meic Báin, dá mac mumme ⁊ aite do Ailill, ⁊ rod gonsat co torchair leó. Conid Aided Na Macraide Ulad insin ⁊ Fallamna meicConchobair . Cú Chulainn immorro baí ina súantairthim cotulta co cend teóra láa ⁊ teóra n-aidchi hicond ferta i l-Lergaib. Atracht Cú Chulaind iar sin asa chotlud ⁊ dobert láim dara agid ⁊ dorigni rothmúal corcra de ó mulluch co talmain, ba nert leiss a menma ⁊ tíasad i n-óenach nó i tochim nó bandáil nó i cormthech nó i prímóenach do prímóenaigib Érend.’ ‘Cia fot atú-sa isin chotlud sa innosi, a óclaích?’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘Trí lá ⁊ trí aidchi,’ ‘for in t-ócláech.’ ‘Ron mairg-sea de side!’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cid de ón?’ ‘or in t-ócláech.’ ‘Na slóig cen fópairt frisin ré sin,’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘Ní filet-som ón óm etir,’ ‘or in t-ócláech.’ ‘Ceist, cia arránic?ar Cú Chulaind.’ ‘Lotar in macrad antúaid ó Emain Macha trí choícait mac im Follomain mac Conchobair do maccaib ríg Ulad ⁊ dobertsat teóra catha dona slúagaib ri hed na trí lá ⁊ na trí n-aidchi hi taí-siu it chotlud innossa, ⁊ torcratár a trí comlín leó ⁊ torchratár in macrad acht Follomain mac Conchobair. Bágais Follomain co m-bérad cend Ailella ⁊ nírbo réid dó-som ón ar ro marbad.’ ‘Apraind ná bá-sa for mo nirt de side, úair día m-beind-se for mo nirt ni tóethsitís in macrad feb dorochratár ⁊ ní tóethsad Follomain mac Conchobair.’ ‘Cossain archena, a Chúcán, ní haisc dot inchaib ⁊ ní táir dot gasciud.’ ‘Airis -siu sein innocht dún, a óclaíg,’ ‘or Cú Chulainn,’ ‘arco n-díglom malle in macraid forsna slúgaib.’ ‘Nád anéb om ale,’ ‘for in t-ócláech,’ ‘uair cid mór do chomramaib gaili ⁊ gascid dogné nech hit arrad-so ní fair bías a nós nách a allud nách a irdarcus acht is fort-so. Is aire sin nád aniub-sa. Acht {LU lines 6378-6414}{C lines 1269-1364}

p.67

2183] imbir-seo féin do gním gascid t’ óenur forsna slúagu úair ní leó atá commus t’ anma don chur sa.’ ‘Ocus in carpat serda, a m-mo phopa Láig?’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘In coemnacar a innell ⁊ innatá a threlom? Má cotnici a innell ⁊ má dotá a threlom, na n-innill, ⁊ mani fil a threlom, nacha n-innill etir.’ ‘Is and so atracht in t-ara ⁊ ro gab a fíanerred aradnachta immi. Bá dond fíanerred aradnachta {FOLIO 79a} sin ro gabastár-som immi a inar bláith bíannaide is é étrom aerda is é súata srebnaide, is é úagthe osslethair conná gebethar ar lúamairecht lám dó anechtair. Ro gabastar-som forbrat faind taris anechtair dorigni Simón Druí do Dáir do ríg Rómán conda darat Dáir do Chonchobar conda darat Conchobar do Choin Culaind conda rairbert Cú Chulaind día araid. Ro gabastar in t-ara cétna sin dano a chathbarr círach clárach cethrochair co n-ilur cach datha ⁊ cach delba dara midgúallib sechtair. Bá somassi dó-som sin ⁊ nírbo thortromad. Taraill a lám leiss in gipni n-dergbudi mar bad land dergóir do brondór bruthi dar or n-inneóni fria étan dó do indchomartha a aradnachta sech a thigerna. Ro gabastár idata aurslaicthi a ech ⁊ a del intlassi ina desra. Ro gabastár éssi astuda a ech ina thúasri .i. aradna a ech ina láim chlí re imchommus a aradnachta. Is and so focheird a lúrecha iarnaidi intlassi immó echaib congebethar dóib ó thul co aurdornd do gaínib ⁊ birínib ⁊ slegínib ⁊ birchrúadib corbo birfocus cach fonnod isin charpat sin, corbo chonair letartha cach n-ulind ⁊ cach n-ind ⁊ cach n-aird ⁊ cach n-airchind don charput sin. Is and sin focheird bricht comga dara echraid ⁊ dara chomalta connárbo léir do neoch dúnud ⁊ corbo léir dóib-seom cách issin dúnud. Bá deithbir ém cé focherded-som inni sin dáig ar bíth bátár teóra búada aradnachta forin n-araid in lá sin .i. léim dar boilg ⁊ foscul n-dírich ⁊ imorchor n-delind. Is and so ro gab in caur ⁊ in cathmílid ⁊ in t-indellchró bodba fer talman, Cú Chulaind mac Súaltaim, ro gab a chatherred catha ⁊ comraic ⁊ comlaind imbi. Bá don chatherred catha sin ⁊ chomraic ⁊ chomlaind ro gab-som immi secht cneslénti fichet cíartha clártha comdlúta bítís bá thétaib ⁊ rothaib ⁊ refedaib hi custul fria gelchnes dó arnacha n-dechrad a chond nach a chíall ó doficed a lúth {LU lines 6415-6451}{C lines 1365-?}

p.68

2219] látair. Ro gabastár a chathcriss curad taris anechtair do chotutlethar crúaid choirtchide do formna secht n-damseched n-dartada co n-gabad dó ó thana a thaíb co tiug a ochsaille ro bíth immi ic díchur gaí ⁊ rend ⁊ err ⁊ sleg ⁊ saiget. Dáig is cumma focherditís de ⁊ mar bad do chloich nó charraic nó congna ro chíulaitís. Is and sin ro gabastár a fúathroic srebnaide sróill cona cimais do bánór bricc fria fri móethíchtur a medóin. Ro {FOLIO 79b} gabastár a dondfúathróic n-dondlethair n-degsúata do formna cethri n-damseched n-dartada cona chathchris do cholomnaib ferb fua dara fúathróic srebnaide sróill sechtair. Is and so ro gabastár in rígnia a chatharm catha ⁊ comraic ⁊ comlaind. Ba don chatharm chatha sin íarom ro gabastar a ocht claidbíni ima arm dét n-drechsolus. Ro gabastar a ocht slegíni ima sleig cóicrind. Ro gabastar a ocht n-gothnatha ’má goth néit. Ro gabastar a ocht cletíni ’ma deil cliss. Ro gabastar a ocht scíathu cliss imma chromscíath n-dubderg ina téged torc taiselbtha ina tul tárla cona bil áithgéir ailtnidi imgéir ina hurtimcheull contescfad finna i n-aigid srotha ar áthi ⁊ ailtnidecht ⁊ imgéri. Inbaid fogníth ind óclaig fáeborchless di, is cumma imthescad dá scíath ⁊ dá sleg ⁊ dá chlaideb. Is and so ro gab a chírchathbarr catha ⁊ comraic ⁊ comlaind ima chend asa n-gáired gáir chét n-óclách do sírégem cecha cúli ⁊ cecha cerna de, dáig is cumma congáirtis de bánánaig ⁊ boccánaig ⁊ geniti glinne ⁊ demna aeóir ríam ⁊ úaso ⁊ ina imthimchiull cach ed no téged re testin fola na m-míled ⁊ na n-anglond sechtair. Ro chress a cheltar comga taris don tlachtdíllat Tíre Tairngire dobretha dó ó aiti druídechta. Is and so cétríastartha im Choin Chulaind co n-derna úathbásach n-ílrechtach n-ingantach n-anaichnid de. Crithnaigset a charíni imbi imar crand re sruth nó imar bocsimin fri sruth cach m-ball ⁊ cach n-alt ⁊ cach n-ind ⁊ cach n-áge de ó mulluch co talmain. Ro láe sáebglés díberge dá churp i m-medón a chrocind. Táncatár a thraigthe ⁊ a luirgne ⁊ a glúne co m-bátár dá éis. Táncatár a sála ⁊ a orcni ⁊ a escata co m-bátár ríam remi. Táncatár tulféthi a orcan co m-bátár for tul a lurgan combá métithir muldornd míled cech mecon dermár díbide. Srengtha tollféthe a mullaich co m-bátár for cóich a muineóil combá métithir cend meic mís cach mulchnoc {LU lines 6452-6491}

p.69

2255] dímór dírím dírecra dímesraigthe díbide. And sin dorigni cúach cera dá gnúis ⁊ dá agid fair. Imsloic indara súil dó ina chend ; iss ed mod dánas tairsed fíadchorr a tagraim do lár a grúade a hiarthor a chlocaind. Sesceing a sétig co m-boí fora grúad sechtair. Ríastartha a bél co úrtrachta. Srengais in n-ól don fidba chnána comtar écnaig a ginchróes. Táncatár a scoim ⁊ a thromma co m-bátár ar etelaig ina bél ⁊ ina brágit. Benais béim n-ulgaib leóman don charput úachtarach fora forcli comba métithir moltchracand cech slamsrúam thened doniged {FOLIO 80a} ina bél asa brágit. Roclos bloscbéimnech a chride ré chlíab imar glimnaig n-árchon hi fotha nó mar leómain ic techta fó mathgamnaib. Atchessa na coinnli bodba ⁊ na cithnélla neme ⁊ na haíble tened trichemrúaid i n-néllaib ⁊ i n-áeraib úasa chind re fiuchud na ferge fírgarge hitrácht úaso. Ra chasnig a folt imma chend imar craíbred n-dergscíach i m-bernaid athálta. Ce ro crateá rígaball fó rígthorad immi iss ed mod dá rísad ubull díb dochum talman taris acht ro sesed ubull for cach óenfinna and re frithchassad na ferge atracht dá fult úaso. Atracht in lúan láith asa étun comba sithethir remithir airnem n-óclaích corbo chomfota frisin sróin coro dechrastár oc imbirt na scíath, oc brogad ind arad, oc taibleth na slóg. Ardithir immorro remithir talcithir tresithir sithidir seólchrand prímluingi móri in buinne díriuch dondfala atracht a fírchléthe a chendmullaig hi certairdi, co n-derna dubchíaich n-druídechta de amal chíaig do rígbrudin in tan tic rí día tincur hi fescur lathe gemreta. Iarsin ríastrad sin ríastarda im Choin Culaind is and sin doreblaing ind err gascid ina chathcharpat serda co n-erraib iarnaidib, cona fáebraib tanaidib, cona baccánaib ⁊ cona birchrúadib, cona thairbirib níath, cona n-glés aursolcdi, cona thairngib gaíthe bítís ar fertsib ⁊ íallaib ⁊ fithisib ⁊ folomnaib don charpat sin. Is amlaid boí in carpat sin cona chreit chróestana chróestirim chlesaird clangdírig caurata ara taillfitís ocht n-airm n-indflatha co lúas faindle nó gaíthe nó chliabaig dar róe maige. Ro suidiged in carpat sin for dá n-echaib díana dremna dásachtacha cendbeca cruindbeca corrbeca biruích bascind bruinnederg sesta suachinte sogabálta sodain fo grinnib áillib a fén. Indara hech díb-side ocus sé lugaid lúathlémnech tresmar túagmar traigmar fótmar fochorsid. In t-ech aile ocus sé casmongach cascháel coseng seredchóel airgdech. {LU lines 6492-6526}{C lines 1323-1356}

p.70

2292] is and so focheird torandchless cét ⁊ torondchless dá chét ⁊ torandchless trí cét ⁊ torandchless cethri cét, ⁊ tarrasair aice for torandchless cúic cét, úair nírbo furáil less in comlín son do thotim leiss ina chétchumscli ⁊ ina chétchomling catha for cethri chóiced hÉrend. Ocus dotháet ass fón cumma sin d’ insaigid a námat ⁊ dobretha a charpat mórthimchull cethri n-ollchóiced n-Érend ammaig anechtair, ⁊ dosbert {FOLIO 80b} fóbairt bidbad fó bidbadaib foraib ⁊ dobreth seól trom fora charpat ⁊ dollotar rotha íarnaidi in charpait hi talmain corbo leór do dún ⁊ do daingen feib dollotár rotha íarnaide in charpait hi talmain, uair is cumma atrachtatár cluid ⁊ cairthe ⁊ carrce ⁊ táthleca ⁊ murgrían in talman aird i n-aird frisna rothaib íarndaidib súas sell sechtair. Is aire focheird in circul m-bodba sin mórthimchull cethri n-ollchóiced n-Érend ammaig anechtair arná teichtis úad ⁊ ná scaíltís immi coros tairsed fri tendta fri tarrachtain na macraide forro. Ocus dotháet isin cath innond ar medón ⁊ fáilgis fálbaigi móra do chollaib a bidbad mórthimcholl in t-slóig ammaig anechtair fo thrí ⁊ dobert fóbairt bidbad fo bidbadaib forro co torchratár bond fri bond ⁊ méde fri méde, ba sí tiget ind árbaig. Dosrimchell aridisi fa thrí in cruth sin co farcaib cossair sessir impu fá mór-{YBL lines 1997-2012}thimchull .i. bond trír fri méde trír fó chúaird timchill immón dúnad. Conid Sesrech Breslige a ainm issin Táin, ⁊ iss ed tres n-dírime na Tána .i. Sesrech Breslige ⁊ n-Imslige Glennamnach ⁊ in cath for Gárig ⁊ Irgárig. Acht ba cumma cú ⁊ ech ⁊ dune and. — Iss ed atberat araili ro fich Lug mac Eithlend la Coin Culaind Sesrig m-Breslige. Nícon fes immorro a árim ⁊ ni cumangar a rím cía lín dorochair and do dáescorslúag, acht ro rímthé a tigernai nammá. It é seo a n-anmand-side inna rurech ⁊ inna taísech .i. r. dá Chrúaid, dá Chalad, dá Chír, dá Chíar, dá Ecell, trí Cruim, trí Caurith, trí Combirgi, cethri Feochair, cethri Furachair, cethri Caiss, cethri Fotai, cúic Caurith, cúic Cermain, cúic Cobthaig, sé Saxain, sé Dáich, sé Dári, secht Rocháid, secht Rónáin, secht Rurthig, ocht Rochlaid, ocht Rochtaid, ocht Rindaich, ocht Corpri, ocht Mulaich, náe n-Daigith, náe n-Dári, náe n-Dámaig, deich Féic, deich Fiacaich, deich Fedelmid. [r. ends] {LU lines 6527-6559}{YBL lines 2013-2044}{C lines 1357-1388}

p.71

2328] Deich ríg ar secht fichtib ríg ro bí Cú Chulaind i m-Bresslig Móir Maigi Murthemni. Dírime immorro olchena di chonaib ⁊ echaib ⁊ mnáib ⁊ maccaib ⁊ mindaínib ⁊ drabarslóg, ar nír érno in tres fer do feraib hÉrend cen chnáim lessi nó lethchind nó lethsúil do brisiud nó cen bithanim tria bithu betha. Ocus dotháet úadib iar sin iar tabairt in tressa sin forro, cen fuligud cen fordercad fair féin ná fora gillu ná for ech dia echaib.’

{FOLIO 81a} Túarascbáil delba Con Culaind so.

‘Dotháet Cú Chulaind arna bárach do thaidbriud in t-slóig ⁊ do thaisbénad a chrotha álgin álind do mnáib ⁊ bantrochtaib ⁊ andrib ⁊ ingenaib ⁊ filedaib ⁊ áes dána, úair nír míad ná mass leiss in dúaburdelb druídechta tárfás dóib fair ind adaig sin reme. Is aire sin tánic do thaselbad a chrotha álgin álaind in lá sin. Álaind ém in mac thánic and sin do thaselbad a chrotha dona slúagaib .i. CúChulaind mac Soaldaim. Faircsi trí folt fair : dond fri toind cind, cróderg ar médon, mind órbude ardatugethar. Caín cocarsi ind fuilt sin co curend teóra imsrotha im chlais a chúlaid. Comba samalta ⁊ órsnáth cach finna fathmainnech forscaílte forórda dígrais dúalfota derscaigthech dathálaind dara formna síar sell sechtair. Cét cairches corcorglan do dergór órlasrach imma brágit. cét snáthéicne don charmocol cummascda hi timthacht fria chend. Cethri tibri cechtar a dá grúad .i. tibre buide ⁊ tibre úane ⁊ tibre gorm ⁊ tibre corcra. Secht n-gemma do ruthin ruisc cechtar a dá rígrosc. Secht meóir cechtar a dá choss, secht meóir cechtar a dá lám co n-gabáil ingni sebaic, co forgabáil ingne griúin ar cach n-aí fo leith díib-sin. Gabaid-seom dano a díllat n-óenaig n-imbi in láa sin. Baí dá étgud immi .i. fúan caín cóir corcorglan corthorach cóicdíabuil. Delg find findargit arna ecor d’ ór intlassi úasa bánbruinni gel imar bad lóchrand lánsolusta nád chumgaitis súili doíni déicsin ar gleóraidecht ⁊ glainidecht. Clíabinar sróil sirecda ré chnes congebethar dó co barrúachtar a dondfúathróci donddergi míleta do sról ríg. Dondscíath dondderg dondchorcra co cóicroth óir, {LU lines 6560-6588}{YBL lines 2045-2065}{C lines 1389-1424}

p.72

2321] co m-bil finddruini fair. Claideb órduirnd intlasi co torceltaib óir derg i n-ardgabáil gaili fora chris. Gaí fota fáeborglas re faga féig fóbartach co semmannaib óir órlasrach inna farrad issin charpat. Naí cind isindala láim dó. Deich cind isind láim aile. Ros ecroth úad frisna slúagaib. Conid comram aidchi do Choin Chulaind sin. Is and sin frisócbat mná Connacht forsna buidne ⁊ fordringtís mná firu do déscin crotha Con Culaind. Follaig immorro Medb a hainech ⁊ ní lámair taidbsin a gnúsi, acht boí fo damdabaig scíath ar omon Con Culaind. Conid de sin asbert Dubthach Dóel Ulad:’

            1. 1] Masu hé in ríastartha
               2] bíait collai duíne de. {FOLIO 81b}
               3] Beite éigme im lissu
               4] bíait fuind fri airisiu.
            2. 1] Biait corthi i l-lechtaib
               2] bid formach do rígmartaib.
               3] Ní maith no fichid in cath
               4] i l-leirg frisin n-oennenach.
            3. 1] Adchíu in cruth immondnaig
               2] ocht cind inna chuillsennaib.
               3] Adchíu fodb leiss i m-brétaib
               4] deich cind ina rosétaib.
            4. 1] Adchíu dofócrat far mná
               2] a n-gnúis tarsna ergala.
               3] Adchíu far rígna in móir
               4] ní toccair dond imforráin.
            5. 1] Díambad mé bad chomarlid
               2] bíad slóg imme di cach leith.
               3] coro gartigtis a ré
               4] mása é in ríastarde.

‘Conid and ro chan Fergus inso co n-ebairt:’ {LU lines 6589-6614}{YBL lines 2066-2078}{C lines 1425-1450}

p.73

2393]

            1. 1] Ber ass Dubthach n-Dóeltengaid
               2] iar cúl in t-slóig na srengaid.
               3] Nícon dergéni nach maith
               4] ó geogain in n-ingenraith
            2. 1] Ferais écht n-dochla n-dobail
               2] guin Fiachaig meic Conchobair.
               3] Nípau chaíniu rocloth dó
               4] guin Corpri meic Fedelmtheó.
            3. 1] Rígi n-Uladni chosnai
               2] mac Lugdach meic Casrubai.
               3] Iss e dogní fri doíni
               4] a nad rubad cosaídi.
            4. 1] Bid olc la longais n-Ulad
               2] guin a meic nád lánulach.
               3] Costud Uladmá dobí
               4] adsuífet in n-imirgi.
            5. 1] Sirfid in noíndin hi fot
               2] do Ultaib co n-derasot.
            6. 1] Bíait techta scélmara
               2] bíait rígnai dermara
               3] bíait créchtai fuidb bechtai
               4] bíait buidne airlechtai.
            7. 1] Biait collai fó chossaib
               2] biait brain for branfossaib
               3] beti fáenscéith hi lergaib
               4] bid cumtach do díbergaib.
               {LU lines 6615-6642}{YBL lines 2079-2102}{C lines 1451-1484}
               p.74
            8. 2419] 1] Roínfid fuil féne fo don
               2] la slúag inna n-dunechon.
               3] Regaid ind longas hi fat
               4] do Ultaib díanda rísat.
            9. 1] Ní geib coistecht arubthá
               1] ber ass Dubthach n-Dóeltenga.
         Ber.a.

‘Sréid Fergus Dubthachúad iar sin co n-arrasair dia sruib fri budin anall. Co cloth ní Ailill co n-ebairt :’ [r.] ‘ Ná fer báig, a Fergus, ar buaib sceó mnáib Ulad aithgen ara m-bernaib beit mairt ili sund slig ceni silsiter acht i n-óenferaib ardeslig isind áth cach óenlathiu. ’[r. ends] ‘Co cloth ní Medb:’ ‘comérig, a Ailill, co fíannaib fótrind ar duth buaib sceó genat m_c melchib athaib i n-grenchaib móraib i l-linnib dubaib forbrisfet comlund scéo Fergus dánae co loingis Ulad biaith and iartach i n-díaid in chatha memais cauma co filedaib Féne. ’[r. ends] ‘Co cloth ní Fergus:’ [r.] ‘Banairle baetha nacha auchide nacha cluinte co teintib bláthaib sceó cholet muinter sceó chenel olca anapthai rosrí a chialla consuidet na tádet. ’[r. ends] ‘Co cloth Gabrán file :’ [r.]‘Ná briguid briathra sceó laidib rígnaib for bronnaib di thuathaib déni día messaib blassaib dia fáebra fichi cessóe cía bera na suí forellig na tulle miscais.’[r. ends] ‘Ná fémdit far {FOLIO 82a} céle. Taít ara chend isin n-áth,’ ‘or Fergus.’ ‘Aúchaide Ailill,’ ‘or Medb. Co cloth ní Ailill:’ [r.] ‘Fergus rofitir morthúathaib for far muintir méilaith ní imthecht ar far m-búaib acht cía far slig slattaib i m-búaib dithoing ceóbera di far mór belgib brassaib.’[r. ends] {LU lines 6642-6668}{YBL lines 2103-2128}{C lines 1485-1510}

p.75

2451] ‘Co cloth ní Fergus:’ [r.] ‘Ná fer, a Medb, mórscoith dit loingis bairr brátha iar m-bliadain sceó cháthig mná massa iartaige nád imdat dit morchothaib día thúathaib tisccet. ’[r. ends]

Imroll Belaig Eóin inso.

‘Fíacha Fíaldána Dimraith dolluid do acallaim meic sethar a máthar .i. Mane Andóe a ainm. Dolluid Dócha mac Mágachla Mane n-Andóe. Dolluid Dubthach Dóel Ulad la Fíachaich Fialdána Dimraith. Docorastár Dócha gaí for Fíachaig co l-luid i n-Dubthach. Focheird dano Dubthach gaí for Mane co l-luid i n-Dócha. Dí fieir immorro máthair Dubthaig ⁊ Dóche. Is de atá Imrull Belaig Eúin. Nó is de atá Imroll Belaig Eúin .i. tíagait na slóig do Beluch Eúin. Anait a n-dí dírim i suidiu. Tic Díarmait mac Conchobuir di Ultaib antúaid.’ ‘Eirged marcach úaib,’ ‘or Díarmait,’ ‘co tí Mane dom accallaim dís ⁊ ragat-sa dís ara chend.’ ‘Condrecat íarom.’ ‘Todeochad-sa,’ ‘or Díarmait,’ ‘ó Chonchobar co n-erbora fri Medb ⁊ Ailill co relcet na báe ass ⁊ slán uile a n-dorónad and ⁊ tabár in tarb aniar cosin tarb ille co comairset, úair ro báge Medb.’ ‘Ragat-sa,’ ‘or Mane,’ ‘co n-apror friu.’ ‘Ráti-side dano fri Meidb ⁊ Ailill.’ ‘Ní hétar for Medb aní siu,’ ‘or Mane.’ ‘Dénam cóemchlód dá gaisced didiu,’ ‘or Díarmait,’ ‘massu ferr latt.’ ‘Maith lim,’ ‘or Mane. Focherd cechtar de gaí for araile conid apthatar a n-dís, ⁊ conid Imroll Belaig Eóin ainm na maigni sin. Maitti a n-dírim fo araill. Dofuittet trí fichit díb di cechtar dá lína. Is de atá Ard in Dírma.’ {LU lines 6669-6693}{YBL lines 2129-2152}{C lines 1511-1534}

p.76

2483] Aided Tamuin Drúith inso.

‘Foruirmiset muinter Ailella a mind ríg for Tamun drúth. Ní lámair Ailill a beith fair fessin. Srédis Cú Chulaind cloich fair oc Áth Tamuin co m-mebaid a chend de. Is de atá Áth Tamuin ⁊ Tuga im Thamun.’ Aided Óengussá meic Óenláma.

‘Dointaí íarom Óengus mac Óenláma Caíme, óclach dána di Ultaib, in slóg n-ule oc Modaib Loga — is inund ón dano ⁊ Lugmod — co tici Áth Daferta. Nís léic secha ⁊ dosmbidc co l-lecaib. Ocus asberat ind eólaig immusneblaid ríam remáin co tíastais fo chlaideb oc Emain Macha acht bid ar galaib óenfir conrístá friss. Brisit fír fer fair íarom ⁊ ra m-beótar i n-écomlond.’ {FOLIO 82b} Comrac Fergusa fri Coin Culaind.

‘Táet nech úaib ar mo chend-sa,’ ‘ar Cú Chulaind,’ ‘oc Áth Da ferta.’ ‘Nípa messe, nípá mé!’ ‘ol cách assa magin.’ ‘Ní dlegar cimbid dom cheniúl. Cía no dligthe, nípad mé dobertais tara chend i cimbidecht.’ ‘Is and gessa do Fergus mac Róich techt ara chend-som. Opaid- side dano dul ar cend a daltai .i. Con Culaind. Dobreth fín do ⁊ ro mescad co trén ⁊ ro guded im dula isin comrac. Téit iass íarom ó ro bás ocá etargude co tromda. Asbert Cú Chulaind íarom :’ ‘Is co n-glinni dothéig ar mo chend-sa, a popa Fergus,’ ‘ol sé,’ ‘cen claideb inna intiuch.’ ‘— Ar gatsai Ailill ass ut praediximus .’ ‘Is cumma lim-sa etir,’ ‘or Fergus.’ ‘Cia nobeth claideb and, ní imbértha fort-su. Teilg traigid dam, a Chú Chulaind,’ ‘or Fergus.’ ‘Teilgfe-so dano dam-sa arísi,’ ‘ar Cú Chulaind. {LU lines 6694 to end}{YBL lines 2153-2181}{C lines 1535-1563}

p.77

2512] ’ ‘Samlaid écin,’ ‘or Fergus. Is and sin dolléci Cú Chulaind traigid for cúlu re Fergus co r-rici Grellig n-Dolluid ara telced Fergus dó-som traigid i l-ló in chatha. Tairbling Cú Chulaind íarom hi n-Grellaig Dolluid.’ ‘Ara chend dait, a Fergus!’ ‘or cách.’ ‘Aicc,’ ‘ol Fergus.’ ‘Ní ord erossa. Is robeóda intí fil and. Conom thí de chind chúarda ní reg.’ ‘Tíagait secha íarom co n-gabsat dúnad hi Crích Ross. Raclunethar són dano Ferchú Loingsech buí for longais re n-Ailill. Dotháet -side ar cend Con Culaind. Trí fir déac dano ba hé a lín. Gontai Cú Chulaind oc Cingit Ferchon. Atát a trí líic déac and.’

Comrac Maind

‘Foídis Medb Mand Muresci mac Dáiri do Domnandchaib do chomrac fri Coin Culaind. Derbráthair side ⁊ Damán athair Fir Diad. Ba fer borb brogda íarom im longud ⁊ im ligi in Mand. Fer dothengthach dobeóil amal Dubthach Dóel Ulad. Ba fer tailc trebur co sonairte ballraid amal Munremur mac Errcind. Trénfer tnúthach amal Triscod trénfer tigi Conchobair.’ ‘Ragat-sa ⁊ mé anarma, ⁊ conmél eter mo lámaib hé, ar ní míad nó mas lem arm d’ imbirt for siriti n-amulach amne.’ ‘Luid íarom do saigid Con Culaind. Is and boí-side ⁊ a ara forsin maig oc frecomét in t-slúaig.’ ‘Óenfer cucund sund,’ ‘or Láeg fri Coin Culaind.’ ‘Cinnas fir?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Fer dubdond tailc tarbda ⁊ sé anarma.’ ‘Léic sechot,’ ‘ol Cú Chulaind. Tic cucu la sodain.’ ‘Do chur chomlaind frit dodeochad-sa,’ ‘ol Mand. Gabait íarom for imtrascrad fri ré cían ⁊ trascraid Coin Culaind fo thrí Mand. Conid greis in t-ara.’ ‘Díambad curadmír do chosnam i n-Emain duit,’ ‘for sé,ropadatrén’ ‘for ócaib Emna.’ ‘Tic a ferg niad ⁊ atraig a bruth míled cor trascair Mand fón corthi coro scor i m-minágib. Conid de atá Mag Mandachta .i. Mand Échta .i. écht Maind and. {YBL lines 2182}{C lines 1564}

p.78

2547] {FOLIO 35a} Foídis Medb arna bárach naí firu fichet ara cheand i n-grellaich Con Culaind. Fuiliarnn a ainm ina grellcha fri Áth Fir Dead de siu. Sraitis a naí n-gaí fichet fair fo chétóir .i. Gaili Dána cona secht maccaib fichet ⁊ mac a deirbsethar .i. Glas mac Delgna. In tan íarom rigset a láma uili día claidmib, tic Fiacha mac Fir febe ina n-dedhaid asin dúnad. Focheirdd bedg asa charput in tan atcondairc a l-láma uile i cind Con Culaind ⁊ benaid a naí rigthi fichit díb. Is and asbert Cú Chulaind:’ ‘Is cobair i n-éimib ém a n-dorighnis.’ ‘A m-bec sa,’ ‘ol Fiacha,’ ‘is tar cotach dúindi ar n-Ultaib. Día rí neach díb a n-dúnad, regma-ni ar tríchait cét fo gin claidib.’ ‘Tongu et reliqua, in tan dorelced mo anál dam-sa,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘nícon ricfa fer díb-seom a m-beathaid.’ ‘Gontais Cú Chulaind íar sin an noí firu fichit ⁊ dá mac Ficce lais occo, dá ócláech dána di Ultaib dollotar do imbirt a cumaing forsin slóg. Is é a n-gním insain forsin Táin co l-lotar don chath la Coin Culaind. Atá isin cloich i medón ind átha láthrach tele a scéth ⁊ a n-dornn ⁊ a n-glúine. Ocus rolátha a naí coirthi fichit and sin.’

Comrac Fir Diad ⁊ Con Culaind so.

‘Is andsin ro himráided leó-som íarom cia fer bad túalaing dingbáil Con Culaind díb. Adbertsadar ⁊ ro nertsadar ⁊ ro ráidsetar ceithri cóiced hÉrend cia bad chóir do thabairt for áth i nn-agid Con Culaind. Atrubartadar uili corb é in Conganchnesach a hIrrus Domnand, in feidm nach fuilingther ⁊ in bairindlecc brátha, a derbchomalta dil díchra fodeisin. Ní baí ic Coin Chulaind cles ná beth aice acht mad cles in gaí bulgai nammá, ⁊ cid indar leó-som baí aici-seom a sechna ⁊ a imdegail fair, dáig cnes congnaidhi imbi, nochonisgébdis airm ná ilfáebair. Dobretha Medb techta for cend Fir Diad. Nocho tánic Fer Diad risna techtaib hísin. Dobretha Medb filid ⁊ áes dána ⁊ áes glámtha grúaidi ara chend co n-derntais a áerad ⁊ a aithised ⁊ a ainfíalad {YBL lines 2213-2243}{C lines 1608-1638}

p.79

2580] coná fagad inad a chind for bith co tísad i pupall Medba ⁊ Aililla for Tána. Tánic Fer Diad leisna techtaib hísin ar úaman a imderctha dóib. Tucad Findabair, ingen Medba ⁊ Ailella, fora leathláim. Is í ind Findabair sin no gobad láim ar cach cúach ⁊ ar cach copán d’Ḟir Diad ; is í dobeired teóra póc fria cach copán díb-sin dó ; is í no dáiled ubla fírchubra dar sedlach a léned fair. Is ed adberead-si ba {FOLIO 35b} hé a leandán ⁊ a toga tochmairc do feraib in t-sáegail Fer Diad. Inaim robo sáithech subach sofarbaílig Fer Diad, is and adbert Medb:’ ‘Maith aile, a Fir Diad, in fetair-seo cia fáth ’ma radgoired isin pupull sa?’ ‘Nád edar-sa ón óm,’ ‘ar Fer Diad,’ ‘acht degmaithi fer n-Érind and. Cid écóru mo beithse and anás cach degláech?’ ‘Nád ed óm ám,’ ‘or Medb,’ ‘acht da thobairt charpait trí secht cumal dait ⁊ timthacht dá fer déac ⁊ cutruma Maigi Murthemne do mín Moigi Aíi, ⁊ bith a Crúachain do grés, ⁊ fín do dáil fort and ; saíri do chlaindi ⁊ do cheniúil do grés can cháin, cen chobach ; mo duileand-dealc óir-sea duit i failet deich fichit unga ⁊ deich fichit leathunga ⁊ deich fichit crosach ⁊ deich fichit cethramthan ; Findabair m-ingen-sa ⁊ ingen Aililla do óenmnaí dait ⁊ comaid dom sliasaid-sea. Dia rís a lesa air sin anúas fogéba na dei ris.’ ‘Is móra na comada sin ⁊ na haisceda sin,’ ‘or cach.’ ‘Is fír ón,’ ‘or Fer Diad.’ ‘Isat móra, ⁊ cidat móra chena, a Medb, is acot-so fodeisin fáicfidther mad dula dam-sa i n-aigid mo chomalta do chomrac.’ ‘A firu trá,’ ‘or sí or Medb, tri chóir n-indlaig ⁊ imchosaídi,’ ‘is fír in bríathar asbert Cú Chulaind,’ ‘mar ná cloised Fer Diad itir.’ ‘Cé guth éiside, a Medb?’ ‘or Fer Diad.’ ‘Adrubairt, a m-anom,’ ‘or sisi,’ ‘nípad furáil leis do thuitim-siu ina airigid gaiscid leis isin chóiced i r-ragad.’ ‘Nírbo chóir dó-som a rád ón dáig ní hé mo thríamnass ná mo midlochos ríam i l-ló nách i n-aidchi rofidir orm. Toingim-sa et reliqua corob misi cétfer roficfa isin maitin imbárach co háth in chomlaind. {YBL lines 2244-2273}{C lines 1639-1685}

p.80

2615] ’ ‘Dotria búaid ⁊ bendachtain!’ ‘or Medb.’ ‘Is ferr leam sin ná tríamnas ⁊ midlochos do fagbáil occot, dáig condolb cách ’mo daínib fodesin. Cid córo dó-som sochur Uladdo dénam ar apa a máthar díb indás dait-siu sochar chóicid Connacht, dáig at mac ríg Connacht adcáemnacair?’ ‘Is amlaid ro bádar-som oc naidm a cor ⁊ a n-dála ⁊ dorigniset laíd and:’

            1. 1] Rotfia lóg mór m-buindi
               2] co cuit maigi is cailli
               3] co saíre do chloindi
               4] ó ’ndiu co tí bráth.
               5] A Fir Diad mic Damáin
               6] Atted úas cach anáil
               7] Is cóir dait a gabáil
               8] aní gabus cách.
            2. 1] Nocho géb cen árach
               2] dáig ním láech cen lámach
               3] bid trom form-sa amárach
               4] bid húas dam a feidm.
               5] Cú dían comainm Culand
               6] ní hurisa a fulang
               7] is amnas an urrand
               8] is tairptheach in teidm.
            3. 1] Ca chan dait a fuireach?
               2] Naisc-siu corbat buideach
               3] ar des ríg is ruirech
               4] doradsad frit láim.
               5] Fil sund nachad fuirfe
               6] rotfia cach ní chuingfe
               7] dáig rofes co muirfi
               8] in fer ticfa id dáil.
         {YBL lines 2274-2307}{C lines 1686-1717}
         p.81
         2646] {FOLIO 36a}
            4. 1] Ní géb cen sé curu
               2] níba ní bus lugu
               3] siu donear mo mudu
               4] i fiadhnaisi in t-slúaig.
               5] Dánamtora m-ardarc
               6] cencop céin co comnart
               7] rachad isin chomrac
               8] co Coin Culaind cruaid.
            5. 1] A Medb co méd búafaid
               2] nít cerb caíme núachair
               3] dearb leam is tú is búachail
               4] ar Crúachain na clad.
               5] Art glór is art gairgnert
               6] domroiched sról santbrecc
               7] tuc dam th’ ór is t’ airced
               8] méd rofairced dam.
            6. 1] Geb brugaid, geib oirgni
               2] ocus óes na bairdne
               3] rodfia-so cen acht.
               4] Fonaisc lat ar Morand
               5] mad áil dait a chomall
               6] geib Cairbri Nia Manand
               7] is naisc ar dá mac.
            7. 1] Gébad-sa na rátha
               2] do thobairt frim láma
               3] ocus gébad écnairc
               4] ó Choin Culaind chrúaid.
            8. 1] Is tusu in cor codnach
               1] dá tibér delc drolmach
               1] rotfia úaim fa domnach
               1] níba dál bus sía.
               1] A laích blatnig bladmair
               1] cech sét cáem ar talmain
               1] dobérthar daid amlaid
               1] is uili rodfía.
               {YBL lines 2308-2339}{C lines 1718-1742}
               p.82
            9. 2682] 1] Findabair na ferga
               2] rígan íarthair Elga
               3] ar n-díth Con na Cerda,
               4] a Fir Diad, rotfía.
         R.

‘Ro baí láech amra do Ultaib hi fiadhnaisi na coraidechta sin, ⁊ rob éiside Fergus mac Róig. Táinic Fergus coa pupall.’ ‘Trúag lim-sa in gním dogníther isin maidin sea imbárach,’ ‘or Fergus.’ ‘Cia gním and sin?’ ‘for lucht na pupla.’ ‘Mo degdaltán Cú Chulaind do marbad.’ ‘Maith aile, cia nadmaídenn ón?’ ‘Ní anse. A chomalta dil díchra fodeisin .i. Fer Diadh mac Damáin. Cid ná berid mo bendachtain,’ ‘ar Fergus,’ ‘⁊ táet nech úaib co robud ⁊ co n-airchisecht do Choin Chulaind dus in fácbad in n-áth isin maitin imbárach?’ ‘Dar ar cubus,’ ‘for siat,’ ‘cid tusu fén no beith for áth in chomlaind, nocho ricfamis dot insaigid conici.’ ‘Maith a gilla,’ ‘for Fergus,’ ‘geib dún ar n-eocha ⁊ indill in carpat.’ ‘Atracht in gilla ⁊ ro gab na heocho ⁊ ro indill in carpat. Tángadar rempo co háth in chomlaind, áit i m-baí Cú Chulaind.’ ‘Óencharpat chucaind sunn, a Chúcacán,’ ‘or Lóegh. Dáig is amlaid baí in gilla ⁊ a druim fria thigerna. — Dobered leth brandaigechta ⁊ fidchillachta fora thigerna ; fer foraire ⁊ forcométa for cheithri airdib hÉrind ó sin amach. Cindus carpaid ann sin ale?’ ‘or Cú Chulaind. Carpat imbar rígráith romóir cona chuingib dronórdaib, cona tharbchlár umaide, cona feirtsib crédumaib, cona chreit cróestana cróestirim cleasaird colcda clocatcain curata, for díb echaib duba dénmecha suntig séitrig sogabáltaich sodaim ma grindib állib a fén. Óenóclach rígda rosclethan ba chumsclaig in charpait. Ulcha dúalach dégablánach fair co soiched dar máethíchtar a máethimlenn sís {FOLIO 36b} sel sechtair co nn-aingébad cóeca lóech i l-ló doinindi ⁊ dertain bith fo thromfoithin a ulchu inn óclaich. Cromscíath gelscabal brec fair co trí radhaib rodénma co taillfed osairchosair cetheóra n-drong n-deichenbair fa thairrlethar in scéith {YBL lines 2340-2369}{C lines 1743-2369}

p.83

2717] fil foro thairrsceo thaullethan inn óclaich. Claideb fota fáeburchrúaid derglethan hi trúaill fichthi fíthe findarcait úas chróebaib a chnis chathchalma. Sleg thrén thredruimnech co féthanaib ⁊ co fonascaib arcaid báin óengil ace tarsin carpat.’ ‘Ní duilig a aithni,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Mo poba Fergus dotháet and co r-robad ⁊ co n-airchisecht dam-sa re ceithri cóicedaib Érend uile.’ ‘Doríacht Fergus ⁊ tarblaing asa charpat, ⁊ ferais Cú Chulaind fáilti fris.’ ‘Fo chen do thíachtain, a mo popa, a Fergais!’ ‘bar Cú Chulaind.’ ‘is tairisi lind inn fáilti,’ ‘for Fergus.’ ‘Is tairisi daid-se ón,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dia toichle liath léna in mag, rodbía-so cadan co leith ; araile dia toichle íasg i n-inberaib, rodbía éo co leith ; araile glac biroir ⁊ glac fochlachta ⁊ glac femair ⁊ deog usci fuair gainmidi ina deghaid.’ ‘Is infoglaga in chuid sin,’ ‘ar Fergus.’ ‘Is fír ón. Is cuid foglada acum-sa,’ ‘for Cú Chulaind,’ ‘dáig atú-sa ón lúan iar samain cosin tan sa 7 ní dechad-sa aidchi n-aididechta acht ic trénfastud fer n-Érend ar Táin Bó Cúailgne don chur sa.’ ‘Damad dó sin tísmais,’ ‘ar Fergus,’ ‘robad ferrdi linn a fagbáil, ⁊ ní dó tángamar.’ ‘Cid ní chena 'mo tángabar?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dia indisin dait-siu láech dotháed do chomrocc ⁊ do chomlond ar do chend-so isin maitin sa imbárach,’ ‘for Fergus.’ ‘Findam ⁊ cluineam úait dono,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Do chomalta fadéin .i. Fear Diad mac Damáin.’ ‘Dar ar m-bréithir ám nochon ina dáil is dech lend no ragmais,’ ‘ar Cú Chulaind,’ ‘⁊ nochon ara omun chena acht ar mét a gráda lind.’ ‘Is cóir ecla de,’ ‘or Fergus,’ ‘dáig cnes congnai imbi oc comroc fri fer. Nochon nosgabaid airm ná fáebair.’ ‘Ná ráid-siu itir ón,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘dáig luigim luigi luigis mo thúath corob boigithir fri boigsibind for lár aba cach n-alt ⁊ cach n-áigi de fo déis mo chloidib-sa diana taiselbai óenfecht dam-sa for áth.’ {YBL lines 2370-2398}{C lines 1775-1807}

p.84

2753] ‘Is amlaid ro bátar igá rád sin ⁊ dorigénsed in laíd and:’

            1. 1] A Chú Chulaind, comal nglé,
               2] adchíu is mithig duid érge.
               3] Dofuil sund chucad re feirc
               4] Fer Diad mac Damáin drechdeirg.
            2. 1] Atú-sa sunn, ní seól seng,
               2] ag trénfasdod fer n-Érend.
               3] Ní berim ar teiched troig
               4] ar aba comlainn éinfir.
            3. 1] Ní do thobairt triamnaid leat
               2] a Chú Chulaind cloth míadach :
               3] cneas congnai im Fer Diad na n-drong
               4] risná geb cath ná comlond.
         {FOLIO 37a}
            4. 1] Dá comraicem forsinn áth
               2] misi is Fer Diad gaiscedgnáth,
               3] nochon é in scarad cen sceó
               4] bid fergach ar fáebargleó.
            5. 1] Is calma a lám dia lái feirg
               2] a l-los a chlaidib chrúaiddeirg
               3] nert cétna churp, calma in modh,
               4] ní gon rind, ní thesc fáebar.
            6. 1] Bítast, ná tacair do scél,
               2] a Fergais na n-arm n-imthrén.
               3] Tar cach feronn, tar cach fond
               4] dam-sa ní ba hanborrlond.
            7. 1] Ro bad ferr leam iná lúag,
               2] a Chú Chulaind claidebrúad,
               3] co m-bad tu doberad sair
               4] coscar Fir Diadh dímosaigh.
         {YBL lines 2399-2427}{C lines 1808-1826}
         p.85
         2782]
            8. 1] Dober mo chobais cen cháin
               2] acht nim maithse d’imarbáig
               3] co m-ba mé búaideóchas de
               4] ar mac Damáin meic Dáire.
            9. 1] Mé tharclaim na slúaig sea soir,
               2] lúach mo sáraichthi d’ Ultaib ;
               3] leam tángatar ó tírib
               4] na curaid, na cathmílig.
           10. 1] Manbad Conchobar 'na ches
               2] robad chrúaid ar comaithches
               3] ní thánic Medb Maigi in Scáil
               4] turus ríam bad móa congáir.
           11. 1] Itá fedm is mó ad láim:
               1] gleó re Fer n-Diad mac n-Damáin.
               1] Airm chruaid chadaid cardid roind
               1] bid acot, a Chú Chulaind.
         A Culaind

‘Asa haithli sin :’ ‘Cid immo tánacais, a mo popa, a Fergais?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Isí sin mo thoisc,’ ‘or Fergus.’ ‘Maith sén ⁊ solad,’ ‘for Cú Chulaind,’ ‘nach nech aile do feraib hÉrenn tánic frisin toisc, acht mani dáildis ceithri cóiced hÉrenn uile i nn-óenfecht, nephní lem robad re n-énláech dam.’ ‘Tánic Fergus remi iar tain dá pupull. Ocus imthúsa Con Culind:’ ‘Cid ní dogéna-so inocht?’ ‘or Lóeg.’ ‘Cid ón itir?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is amlaid doraga Fer Diad dot indsaigid-so fo núamaisi figi ⁊ berrtha ⁊ foilcthi ⁊ fothraicthi, ⁊ ceithre cóicid hÉrenn lais do fégad in chomlaind. Rob áil dam-sa do dula-su co háit a fuigbigthea in córugud cétna fort co tici fail hi fil Emer Foltchaín, co Cairthenn Clúana Da Dam hi Slíab Fúait.’ ‘Tánic Cú Chulaind inn aidchi sin didiu conici sin, ⁊ ro faí ré banchéle fodeisin. {YBL lines 2428-2465}{C lines 1827-1861}

p.86

2815] A imthúsa ó sin amach nochon iad chestnaighther sund colléicc, Acht imthúsa Fir Diad. Tánic-side coa pupull. Ro bo cendgrugánach mertnech lucht pupaill Fir Diad in aidchi sin. Demin leó baili i comrecdais dá úaithne chomlaind in t-sáegail co m-bad comthoitim dóib, nó didiu inní ro bíad de co m-bad hé a tigerna fén dofáethsad ann. Dáig nocho soréid comrac fri Coin Culaind for Tánaid. Bátar imsníma móra for menmain Fir Diad in aidchi sin coná reilcset cotlud dó. Ba dia imshnímaib móra ina tairces do sétaib dó ⁊ ind ingen do légud úad ar apa comruicc fri hoénfer ; mani dernad comrac frisin n-óenfer sin didiu, comrac frisna sé curadaib {FOLIO 37b} arna bárach. Imsním robo móo aici-som andás sin, dá nataiselbad óenfecht for áth do Choin Chulaind, demin lais ná bíad commus a chind nach a anma aici bodéin asa haithli. Ocus atracht Fer Diad mochthráth arnabárach.’ ‘Maith a gilla,’ ‘for éisim,’ ‘geib dún ar n-eocho ⁊ indill in carpat.’ ‘Dar ar m-bréithir ém,’ ‘for in gilla,’ ‘ní lía molas dúnd techt in turussa so andás a nemdula.’ ‘Ro baí-som ic acallaim ind arad ⁊ dorigni in laíd m-bicc and ac gresacht an arad:’

            1. 1] Tíagam isan dáil-sea
               2] do chosnom ind fir-sea
               3] co rísim in n-áthsa
               4] áth forscara in badb,
               5] hi comdáil Con Culaind
               6] dá guin tre cherd cumaing
               7] co r-ruca trít urraind
               8] corob de bus marb.
            2. 1] Robad ferr dúnd anad
               2] ní ba réid bar m-bagar
               3] biaid neach dámba galar
               4] far scarad bid snéid.
               5] Techt in n-dáil n-alt n-Ulad
               6] is dál dá m-bía pudar
               7] is fada bus cumain
               8] mairg ragas in réim!
               {YBL lines 2464-2495}{C lines 1862-1891}
               p.87
            3. 2851] 1] Écóir anní ráidhi
               2] ní hobair níad náire
               3] nocho dluig áli
               4] ní anfam fat dáig.
               5] Bí 'tast dínd, a gilli,
               6] bid calma ar síst sinne
               7] ferr tendi ná timi
               8] tíagam isin dáil.
         Tíagam isin dáil.

‘Ro gob in gilla na heocho ⁊ ro indill in carpat, ⁊ táncadar rempo asin longport imach.’ ‘A gilla,’ ‘for Fer Diad,’ ‘ní cóir i n-dénmait, dula cen celebrad do feraib hÉrenn. Impó dúnd agaid na n-ech ⁊ in charpait for feraib hÉrind.’ ‘Ro impó in gilla aiged na n-ech ⁊ in charpait fo thri fri feraib hÉrenn. Is and dorala Medb ic scriblad a fúail for urlár in pupaill.’ ‘In cotlad do Ailill innosa?’ ‘or Medb.’ ‘Nad ed ámh,’ ‘ar Ailill.’ ‘In cluine do chliamain núa ac celebrad duit?’ ‘An ed dogní-som ón?’ ‘ar Ailill.’ ‘Is ed écin,’ ‘for Medb.’ ‘Acht luigim-sa a luigend mo thúath ná tic arna cosaib cétna chucaib-si in fer dogní in celebrad út.’ ‘Ar aba ina tairtemar dá deigchleamnas didiu’ ‘or Ailill,’ ‘acht co táethsad Cú Chulaind lais, fó linn cémad chomthuitim dóib. Ane robad ferrdi lind Fer Diad do thérnom.’ ‘Tánic Fer Diad remi co háth in chomlaind.’ ‘Féga lat, a gilla,’ ‘or Fer Diad,’ ‘in fil Cú Chulaind forsinn áth.’ ‘Nád fil ám,’ ‘or in gilla.’ ‘Féga lat co maith dún,’ ‘or Fer Diad.’ ‘Ní broth bec a falach Cú Chulaind áit i m-bíad,’ ‘for in gillai.’ ‘Is fír, a gilla. Nocho cúalaid Cú Chulaind deglóech nó deigfer do thiachtain ina agaid cos inndiu for Táin Bó Cúailnge, ⁊ in tráth adchúalaid, forácaib in áth.’ ‘Mór in líach Cú Chulaind do écnach ina fégmais, dáig in cumain lat-su in tan tucsabair in cath do Germán Garbglas úas eochairimlib Mara Toirrían? Ro fácbais -seo {FOLIO 38a} do chlaideb oc na slúagaib corob é Cú Chulaind ro marb cét lóech icá rochtain ⁊ tucastair dait hé. Ocus in cumain lat cá rabamar an aidchi sin?’ ‘or in gilla. {YBL lines 2496-2528}{C lines 1892-1924}

p.88

2889] ’ ‘Nád fetar’ ‘or Fer Diad.’ ‘Do thig rechtairi Scáthaigi,’ ‘or in gilla,’ ‘⁊ dochódais -siu co soindim sogenda remond isin teach ar tús. Dobert in t-aithech béim dond n-áel trebennach dait hi midbach do droma co tarlaic irchor dít darin dorus imach. Tánic Cú Chulaind isteach ⁊ dobert béim dá chlaidiub dond n-aithech co n-derna dá n-ordain de. Misi robo rechtaire dáib eret robabair isin baili. Da m-bad in lá sin, ní epertha co m-badad ferr do lóech anná Cú Chulaind.’ ‘Écóir i n-dernais, a gilla,’ ‘for Fer Diad,’ ‘dáig ní ticfaind ar amus in chomlaind dá m-bad ar tús adbertha frim. Cid nách srengai feirtsi in charpait fom thaíb ⁊ mo fogaimen fom chind coro codlaind colléic?’ ‘Monúar!’ ‘for in gilla.’ ‘Is cotlad troch sin ar cind aigi ⁊ cúanart sund.’ ‘Ced ón, a gilla, nach túalaing tusu forairi ⁊ forcomét dam?’ ‘Isam túalaing,’ ‘or in gilla,’ ‘acht mina thíastar a néllaib nó asan áer dot indsaigid, ná ticfaider anair ná 'niar dot indsaigid cen rabad cen rathugud.’ ‘Ro srengtha fertsi a charpait fó thóeb ⁊ a fogaimen fó chenn, ⁊ cid ed níro chotail a becc. Dála Con Culaind doberar ar aird.’ ‘Maith a mo popa, a Laíg, geib na heocho ⁊ indill in carpat. Má tá Fer Diad acar n-irrnaidi, is fada lais.’ ‘Atracht in gilla ⁊ ro gab na hecho ⁊ ro indill in carpat. Cindis Cú Chulaind ina charpat ⁊ tángadar rempo do indsaighid an átha. Imthúsa gilla Fir Diad, nírbo chian dó oc forairi co cúala chucu culgairi in charpait. Ro baí ic dúscud a thigernai ⁊ dorigni in laíd:’

            1. 1] Rocluiniur cul carpait
               2] dar druing n-álaind n-argaid
               3] is fúath fir co farpairt
               4] úas dreich charpait chrúaid
               5] dar Broinfeirtsib Broine
               6] dochengait in t-sligi
               7] re táeb Baili in Bili
               8] is búadach in búaid.
               {YBL lines 25289-2561}{C lines 1925-1940}
               p.89
            2. 2925] 1] Is cú airctech eigis
               2] is cairptech glan gabus
               3] is seabac saer soighes
               4] a eocho bo deas
               5] demin lim da rua
               6] eich charpait in chua
               7] dobéra dúnd tres.
            3. 1] Dorairngert ón uraid
               2] mairc bías isin tulaig
               3] ar cind in chon chubaid
               4] ticfa cebed chuin
               5] Cú na hEmna Macha
               6] Cú co n-delb cach datha
               7] Cú chreichi, Cú chatha
               8] adcluinim, rocluin.
         Rocl.

‘Túarascbáil charpait Con Culaind annso, in tres prímcharpat na scélaigeachta for Tánaich Bú Cúalnge.’ ‘Cindus adchí Coin Culaind?’ ‘ar sé ar Fer Diad fria araid.’ ‘Atchíu,’ ‘ar sé,’ ‘in carpat {FOLIO 38b} forfairsing féta findglaine, co cuing dronórda co tarbchláraib umaidib, co fertsib crédumaib, co lungetaib findruine, cona chreit cróestana cróestirim cleasaird clocatchain curita ara taillfitis secht n-airm n-inflatha. Cain sosad a flatha contacmaing in carpat sin .i. carpat Con Culaind co lúas faindle nó cliabaigi allaid tar cend machairi maigslébe, is é tricius ⁊ áithius imoroget dáig is chucaind imthigit. Dafil didiu in carpat sin for díb echaib cendbeca cruindbeca coirrbega birig bascind bruindideirg sesta súaithinte sogabálta sodain fo grindib áillib a fén. Andara hech díb-sidi ocus sé lugaid lúathlémnech tresmar traigmar fótmar fochairsid. In t-ech aile ⁊ sé casmongach caschóel coisseng cáelseiredach airgdech. Dá droch duba dorchaidi. Sitbe créda crúanatai dathálaind. Dá n-all n-órda n-indtlaisi. Fil fer findchas foltlebar i n-airinach in charpait {YBL lines 2562-2591}{C lines 1941-1954}

p.90

2958] sin. Fil didiu imbi-sidi brat gorm crúanchorcra. Laigen .i. gaí co n-eitib, ⁊ sé derg daigerdai ina durnn ar derglasad. Faircsi trí folt fair .i. folt dond fri toind a chind, folt cróderg iar n-airmedón, mind n-óir dotuigethar in tres folt. Caín cocorus ind fuilt sin co cuirend teóra imsrotha 'ma formna síar sell sechtair. Samalta leam fri hórsnáth iar n-dénam a datha dar or n-indeóna nó re buidi m-bech frisa taitnend grían i l-laithi samrata taitnem cach óenfinda don fult sin. Secht meóir for cach cois dó ⁊ secht meóir ar cach láim. Ruithnigud tened rómóiri ima rusc. Cém comfossaid i crúithib a ech. Cróib. Glac laích ina lámaib. Ara carpait a dingbála ina fiadnaisi. Folt cass círdub fair. Berrad lethan ar fud a chind. Cochall eitech imbe co fúaslucud da duilend. Echlasc urchaín órda ina láim ⁊ brat findglas imbi, ⁊ brot findaircit ina láim ic indsaidi brot forsin n-echraid cech conair imatéit in mílig mórglonnach dafil isin charput. A chaicle atacomnaic. Is bec leis in neiriu.’ ‘ocus asbert fria gilla :’ ‘Eirig, a gilla,’ ‘ar sé for Fer Diad,’ ‘⁊ romór molai-siu sin itir, ⁊ indill na harmu isinn áth ara chind.’ ‘Dá n-impóind m-aigid i l-leth atá mo chúl, dar lim no ragdais fersde in charpait traim chúlmuinél.’ ‘A gilla,’ ‘for sé,’ ‘romór molaid-siu Coin Culaind úair ní lúag molta darad duit.’ ‘Ocus is amlaid ro baí ic tobairt a thúariscbála ⁊ atbert : {FOLIO 39a}’

            1. 1] Is mithig in chobair
               2] dáig ní gním ar codail
               3] bí 'tast is ná blodaich
               4] dáig ní bráth tar brúach.
               5] Má 'tchí curaid Chúailgni
               6] co n-adabraib úailli
               7] fritháilfither úaindi
               8] dáig is dar cenn lúaigi
               9] leitérthar co lúath.
               {YBL lines 2592-2624}{C lines 1955-1997}
               p.91
            2. 2991] 1] Má 'dchíu curaid Chúailgne
               2] co n-adamraib úailli
               3] ní ar teiched téit úaindi
               4] acht is cucaind tic.
               5] Gid rogáeth ní rogand
               6] is ar maith romolam
               7] reithid is ní romall
               8] imar thorand tricc.
            3. 1] Bec nár chonair chonais
               2] ara mét romolais
               3] cia fáth ara thogais
               4] ó tháinic ó thaig?
               5] Is anoissi fúacraid
               6] is atáitgá fóbairt
               7] nach tánic dia fúapairt
               8] acht mad aigith meith.
         Is mithig.

‘Ní cían iar tain coro comraicedar ar lár ann átha ⁊ adubairt Fer Diad ri Coin Culaind:’ ‘Can tici-siu, a Chúa?’ ‘ar sé. Dáig cúa ainm na claíne isin t-sengaidilc, ⁊ secht meic imleasan bátar i rígrosc Coin Culaind, dá mac imleasan díb-sidi ⁊ siat cláena, ⁊ nocho mó a domaisi dó iná a maisi dó-som, ⁊ dá m-beith ainib bad mó for Choin Culaind, is ed rothuibébad fris. Ocus ro baí 'cá thabairt úas aird, ⁊ dorindi laíd, ⁊ imfrecair Cú Chulaind co tarrnaic :’

            1. 1] Can tici-seo, a Chúa,
               2] do throit re nert núa?
               3] Bid croderg do chúa
               4] úas análaib t’ ech.
               5] Bid atód fri hairis
               6] mairg tánic do thurus
               7] ricfa a leas do leigis
               8] mad dá rís do thech.
         {YBL lines 2625-2653}{C lines 1998-2060}
         p.92
         3025]
            2. 1] Dodechad re n-ócaib
               2] im thorc toraig trétaig
               3] ré cathaib ré cétaib
               4] dot chur-su 'mon lind
               5] d’feirg rit is dot fromad
               6] i comruc cét conur
               7] corob dait bas fogal
               8] do chosnum do chind.
            3. 1] Cair cindus condricfaim?
               2] In far collaib cnetfem?
               3] Cia linn ara ficfam
               4] do chomruc for áth?
               5] In for rendaib rúada
               6] nó for claidmib crúada
               7] dat shlaidi ret t-slúaga
               8] má thánic do thráth?
            4. 1] Rê fuiniud ré n-aidche
               2] madat éicen airthe
               3] comruc duid re Boirche
               4] níba bán in gleó
               5] Ulaid acot gairm-seo
               6] rot gabsad ar t’ faill-seo
               7] bid olc dáib in taidbsiu
               8] ragthar tairrsi is treó.
            5. 1] Dotrala i m-beirn báegail
               2] tánic cend do sáegail
               3] imbérthar fort fáebair
               4] níba fóill in fáth
               5] Bid mórglonnach bías
               6] condricfa cach días
               7] níba toísech triair
               8] ó 'niu co tí in bráth.
         {YBL lines 2654-2683}{C lines 2061-2254}
         p.93
         3057]
            6. 1] Dá m-bámar ic Scáthaich
               2] a l-los gaiscidh gnáthaig
               3] is amaráen imríaghmais
               4] imtíagmais cach fích.
               5] Tú mo choicli cridi
               6] tú m-acme tú m-fine
               7] ní fúar ríam ba dile
               8] ba dirsan do díth.
            7. 1] Bí 'tast dím do robud
               2] is tú is braisi ar domun
               3] nítfía lúag ná logad
               4] dáig ní dos úas dus. {FOLIO 39b}
               5] As misi rofitir
               6] it gilla co n-gicil
               7] a chridi inn eóin eitig
               8] cen gaisced cen gus.
            8. 1] Romór faidi th’ enech
               2] coná dernum deibech
               3] siu gaireas in cailech
               4] biaid do chend ar bir.
               5] A Chú Chulaind Cúalinge
               6] rotgab baile is búaidre
               7] rotfía cach n-olc úaindi
               8] dáig is dait a chin.
         Can.

‘Asbert Cú Chulaind íarom fria araid ara n-gresad an tan ba ráen fair et ara molad in tan ba ráen riam og comracc fri Fer Diad. Is íarom aspert a ara fris ;’ ‘Tét an fer tarat amail téti bott tar catt. Nodnigh an fer amail neghar coipp i l-lundai. Notcúra an fer amail cúruss ben boídh a mac.’ ‘Is íarom lotar do chluichiu an átha connigset ind ro múin Scáthach dóib díb línaibh. Cloisid Fer Diad ⁊ Cú Chulaind clesa ingantai. {YBL lines 2684-2714}{C lines 2255-2257}

p.94

3091] Luid Cú Chulaind íarom co r-ro leblaing ina scíath Fir Diad. Focerd Fer Diad húath isind áth co fo thrí. Co nangresed in t-ara arithisi. Ra lín at ⁊ infisi amail anáil i l-lés. Forbrid a méd co m-ba móam oltás Fer Diad.’ ‘Fomna an gaí m-bulga!’ ‘ol in t-ara. Dolléci n-dó lasan sruth. Gaibthi Cú cona ladair ⁊ imambeir do Fir Diad a timthiracht a chuirp. Tochomlai amail óenga co m-ba cethéora randa fichet. Tairindi Fer Diad sís in scíath ar sodin. Atnúara Cu Chulaind cusann gaí ósin scíath curro bris a cléith n-asnai conlá triana chride Fir Diad.’

            1. 1] Trén uindes as do des
               2] maidid asnae foidb
               3] mo chride is crú.
               4] Mad ro ferus báig
               5] dorochar, a Chúa.
            2. 1] Dursan a eó óir
               2] a Fir Diad, a áin
               3] a bailcbémnig chaín
               4] ba búadach do lám.
            3. 1] Ar comaltus cóem
               2] a airer na súl
               3] do scíath co m-bil óir
               4] do chloidem ba cóem.
            4. 1] T’ornasc arcait báin
               2] immo do láim soír
               3] t’fithchell ba fiu móir
               4] do grúadh chorcra choín.
            5. 1] Do barr buidechas
               2] ba bras ba caín sét
               3] do chris duillech máeth
               4] no bíth imod thóeb.
               {YBL lines 2715-2746}{C lines 2258-2264}
               p.95
            6. 3122] 1] Do thoitim fria Cú
               2] ba dirsan, a lóeg
               3] nír anacht do scíath
               4] no bíd lat fria feidm.
            7. 1] Ar comracc in tor-
               2] ar maircc as ar n-deilm
               3] ba caín in scál mór
               4] no bristi ar cach slúag
               5] no curthea fo thraig
               6] dursan a eó óir.
               7] A Fir Diad.

et idem

            1. 1] Cluithe cách, caíne cách
               2] co Fer Diad isind áth
               3] dursan úaitne óir
               4] forfuirmedh for áth.
            2. 1] Cluichi cách, caíne cách
               2] co Fer Diad isind áth
               3] indar limsa Fer dil Diad
               4] is am diaid no biad co bráth.

{FOLIO 40a}

‘In tan trá bátar in t-slóig oc techt ó Áth Fir Diad sades, boí Cú Chulainn ina otharligiu andside conatatánicc ria cách Senoll hÚathach co m-baí-side ⁊ dá mac Fice and. Dolotatar la Coin Chulaind for cúlaib ailli do ícc ⁊ búalad a chrécht do uscib Conailli. It hé a n-anmanna-side : Sás, Búan, Bithslán, Finnglas, Gleóir, Bedc, Tadcc, Talaméd, Rindd, Bir, Brenide, Cumang, Cellend, Gaenemain, Dichu, Muach, Miliucc, Den, Delt, Dubglaise. Céine doluid Cú Chulaind íarom dia búalad asna huscib sin, lotar an slúaig secha fodes co n-gabsatt dúnad a n-Imorach Smiromrach. Dolluid Mac Roth ón t-slóg fodes do frecomét ar hUltaib co m-baí i Sléibh Fóit dúss ind faicfed nech ina n-diaid. Isbert-side friu ná faca acht óen-charpat.’ {YBL lines 2747-2775}{C lines 2264-2310}

p.96

3154] {FOLIO 41a} Dinda na Tána so sís.

‘.i. Caladgleó Cethirn meic Findtain, Fiacalgleó Fintain, Rúadruca Mind, Bángleó Rochada, Mellgleó Iliach, Airicar n-Arad, Aisling n-Aimirgin, Sírrabad Súaltaim, Tochestal Ulaid, Aislingi Dubthaich, Aislingthi Cormaic Con Longes, Toichim na m-Buiden, Gleóud in Chatha, Damgal na Tarb, A Us in Duib Chúalngni for Táin.’ Caladgleó Cethirn inso afechtsa.

‘Atchíu-sa carpat tarsin mag atúaid indiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘⁊ fer findlíath cen gaisced acht óendelc n-argaid ina láim. Indar lat is denn céttamun fil forsin carpat. Is cumma congoin in n- araid ⁊ inna heocho. Is ed hed lais nícon tair in slóg i m-bethaid. Mílchú alath ríam.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘bar Ailill.’ ‘In dóig bad é Conchobar nó Celtchair?’ ‘Nách dóich,’ ‘ol Fergus.’ ‘Dóig lim immorro rombad hé Cethern mac fial fóebuirderg Fintain.’ ‘Ocus ba fír són didiu. Fosnóbair-side íarom tresin dúnad ⁊ gontai-seom sochaidi, ⁊ gontar-som co mór co l-luid cona inathar ima chosa dochum Con Chulaind triasin cath. Arceisi de a guin.’ ‘Cuinnig liaig dam-sa,’ ‘ol Cethern fri Coin Chulaind. Dogníthi cosair úrlóchra dó ⁊ frithardat fris. Is and foídis Cú Chulaind Lóeg úad isin duibdúnad co Fiacha mac Fir Febe do chuindchid legi ⁊ asbert nosmairfed-som uile cid fo thalmain no betis isin dúnad mani ríastais chucai-som do chomchisin Cethirn. Nírbo réid lasna leigi anní sin ar ní baí isin dúnad náchidrubad-som. Tégit as trá na leigi dia indsaigid. Danéici íarom in cétna liaig donánic.’ ‘Nícon bía a m-bethaid,’ ‘or seiside.’ ‘Nícon bía-so didiu it bethaid,’ ‘ol Cethern. Beantai dia durn co tuilid a inchind fora chlúasaib. Marbaid cóecait leigi díib fón indus sin, nó marbaid cóic firu déac díb amin. In fer déidenach níndránic acht ind m-beimme conid corastair i m-múaidhi. Anachtai-side la Coin Culaind íarom. {YBL lines 2776-2806}{C lines 2264-2311}

p.97

3189] Tíagar úaidib co Fíngin fáithliaig .i. liaig Conchobuir, co tísad do choimchisin Con Culaind ⁊ Cethirn.’ ‘Ní maith dait,’ ‘or Cú Chulaind fri Cethern,’ ‘na leigi da marbad. Ní fuigébthar forro tuidecht cucut itir.’ ‘Ní maith dóib-som didiu epert ind uilc frim-sa.’ ‘Air is ed adbered cach liaig díb adoféchad ná bad beó ⁊ ná bad indlego itir, conid iar sin nambenad-som cona durn. Conacadar-som in carpat Fíngin a n-dochum, air adcúas dó trummi do Choin Chulaind ⁊ do Chethern. Téiti Cú Chulaind ara chend.’ ‘Foimte dún Cethern,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘⁊ ba di chén ar ro marb cóic leigi déac ocu.’ ‘Téit Fíngin cuici. Danéici di chéin.’ ‘Cotumaici-si,’ {FOLIO 41b} ol Cethern. ‘is tend lim in forgom sa cetadomránic. ’ ‘Bangal báethúallach insin,’ ‘or Fíngin.’ ‘Is dóig bid fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dománic ben máethainech bánainech lecanfata chaínmar. Mong find fuirri, ⁊ dá én óir fora gúalaind, ⁊ brat tlachtgorm corcarrda hi cennfait impe. Cóicdornn fuillechta di ór ara druim. Craísech foráith faébrach étrom ina léim. Claideb benndornach iarna imdae osé amulach. Is mór a delb. Is é rombí ⁊ cetadomthánic.’ ‘Aill amae!’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Meadb Crúachan sin.’ ‘Fingal étrom induthrachtach inso. Nítbérat,’ ‘ol in liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethernn.’ ‘Dománic ócláech. Cromscíath co fáebar condúala fair. Sleg chuarrind ina láim. Calc dét iarna imda. Trí tuith fair. Brat donn i filliud imbi, delg n-argait n-and. Ruc fuil m-bic húaim-sea.’ ‘Rofetar-sa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Illand mac Fergusa meic Roíg sin.’ ‘Galach dá féindid andso,’ ‘ol in liaig.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Damánic dias. Dá fotalscíath leó, dá fiamchalad arcaid for cechtar de, búaile argait im chechtar n-aí. Dí sleig cúicrindi leu, féthan arggait imppu. Tuidmaíle foraib. Muinchorach n-argaid im chechtar n-aí.’ ‘Rosfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Oll ⁊ Oichne, dá dalta Ailella ⁊ Medba, insin. Nícon tíagait a noíndin itir nach erdalta gona duine bís leó-som. It é nodgonad. {YBL lines 2807-2833}{C lines 2341-2367}

p.98

3226] ’ ‘Dománcadar dá lóech aili didiu,’ ‘ol Cethern.’ ‘Congraim n-án n-éicside foraib oté ferrnaidi.’ ‘Rusfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Bun ⁊ Mecon insin di sainmuintir ind ríg.’ ‘Duba ind fuil se,’ ‘ol in liaig.’ ‘Dochótar triat chridi forrtharrsnu co n-dernsat crois de indut. Ní argenus a nn-ícc,’ ‘ol sé,’ ‘fil lim immorro di feib eolais co náchatbertais. Dergrúathar dá mac ríg Chailli inso,’ ‘ol in liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dommánic dias óicfended oté findliatha ⁊ fidchúach cechtar de is mó. Fír,’ ‘ol Cethern,’ ‘dochóid a m-biur- sa tresind ala n-aí.’ ‘Rusfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Dagóic do mórthelig Meadba insin. Bróen ⁊ Láiréne, dá mac teóra soillse, da mac ríg Chailli.’ ‘Congal trí níath anísiu,’ ‘ol Fíngin .i. in liaig.’ ‘Fír,’ ‘or sé.’ ‘Dománic triar cutrumai. Rond créduma eturra rocrechta fo eill ⁊ luin.’ ‘Trí trúaill Banba insin di muintir Chon Raí meic Dáiri.’ ‘Búrach trí féindetha annísiu,’ ‘or Fíngin.’ ‘Fír,’ ‘or sé.’ ‘Dománic triar ócfénded. Congraim féindidi foraib. Muntorc argaid ima m-bráigit cach áe ⁊ dorn lán do chruíseachaib la cach n-áe. Adcomaing cach fer {FOLIO 42a} díb biur n-indam-sa. Adchomchus -sa a m-biur sa tria cechtar de didiu.’ ‘Triar di féindedaib na hIrúaithi insin,’ ‘ol Cú Chulainn.’ ‘Doreclasa ara n-amainsi dot guin. Imruidbiset ém,’ ‘ol in liaig,’ ‘féithi do chridi indit co n-imreith do chridi indit amail ceirtli a fásbolg. Ní ricaim,’ ‘ol Fíngin.’ ‘Imathchosán trí feólchar inso,’ ‘or Fíngin.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Dománic triar remar mór ro bádar oc mo muídim ria siu domístais. Trí broine liatha foraib.’ ‘Trí rechtaire Medba ⁊ Aililla sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Scenb ⁊ Rand ⁊ Fodail.’ ‘Trí bémend maitine inso,’ ‘or Fíngin. {YBL lines 2834-2861}{C lines 2368-2395}

p.99

3258] ’ ‘Fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dománic triar ócfénded. Putrall máile duibe for cach n-áe. Cochléne brec lígda im gach n-áe ⁊ trí lorga iairn ina lámaib.’ ‘Trí Fruích Baíscne sin, trí fuis méisi Medba,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Attach dá derbráthar inso,’ ‘ol Fíngin.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Damánic dias cétríglach. Dá brat dubglasa impu. Dá chromscíath co fáebar chondúala foraib. Manaís lethanglas for crunn midsing i l-láim cechtar de.’ ‘Rofetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cormac Colomon ind ríg ⁊ Cormac Maíle Ogath.’ ‘It imfoicsi ém inn fuil ro fersat fort,’ ‘ol in liaig.’ ‘it chróes dochótar a n-dís. Immosrocréchtatar a n-gái indut. Cungus dá derbráithre inso,’ ‘ol in liaig.’ ‘Dóig,’ ‘ol Cethern.’ ‘Domáinic dias ócláech. Folt cass buide forsin dara n-aí, folt cas dond fora chéli. Dá gelscíath leu co túagmílaib óir. Claideb dorngel iarna n-imdaib. Léini chulpatach co n-dergindliud impu.’ ‘Rusfetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Mane Aithremail ⁊ Maine Máithremail andsin.’ ‘Imrubad meic ⁊ athar inso,’ ‘or in liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Damráncadar dá fer dermóra caindeldercai co m-bendaib óir fora cennaib. Claideb órduirn foa choim cech fir. Ferbolc impu co tici a n-dí aithircc. Ardarcc óir bric im chechtar de.’ ‘Rosfetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ailill sin ⁊ a mac .i. Mane Condusgeb Uile.’ ‘Ceist cindas atomchíi-sea, a poba a Fíngin?’ ‘ol Cethern.’ ‘Ní gó ém,’ ‘ol Fíngin,’ ‘nítad tabartha buí duit ar dartaib indosa. Céin ba deisib ⁊ tririb, ba herusa do chomchisi,’ ‘or Fíngin.’ ‘In tan as slicht slúaig, ar atbéla do anim cip cruth.’ ‘Imsoí Fíngin in carpat úad la sodain.’ ‘Romsechis -se amail do chéiliu.’ ‘Is and tucaib dornd dó co m-baí dar dí fert in charpait condreised in carpat huile. Is andsin asbert Cú Chulaind: {YBL lines 2862-2989}{C lines 2396-2423}

p.100

3292] ’ ‘Is dúaig in lúae sengrantae se lat.’ ‘Is de atá Óchtur Lúi hi Crích Rois beós.’ ‘Ba córu bid for náimdib immabertha,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘oldás for legi.’ ‘Is andsin íarom erpais in léig togu dó, im bad buith fora {FOLIO 42b} huthar co cend m-bliadna ⁊ beathu dó íarom fa nert trí lá ⁊ trí n-aidchi fo chéthóir do imbirt fora náimdib. Is ed ón íarom do thog-sam. Is íarom condiacht Cú Chulaind smiur don léig dia frepaid. Dorigne smirchomairt di chnámaib ina cethra frisi comairnig. Is de atá Smirombair a Crích Rois. Co ro chotail lá co n-aidche iar n-ól in smero.’ ‘Nímthat asnai,’ ‘or Cethern.’ ‘Tabair asnai creiti in charpait indium,’ ‘or sé.’ ‘Rotbía,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Mad mo gaisced fén do beith no beth agum-sa,’ ‘or sé,’ ‘robad airisiu co bráth a n-dogénainn.’ ‘Inmain samail frisnid cosmail a n-adchíu-sa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cid atchí-si?’ ‘ol Cethern.’ ‘Cosmail lim bid hé carpat Finde Becce ingine Echdach do mná-so dotáesad cucund.’ ‘Conacatar ní : in mnaí cosin ngaisced isin charput. Gaibid Cethern a gaisced ⁊ fosnópair in slóg íarom ⁊ a chreit a charpait i nn-imnaidm fria thairr ar m-ba treisi di. Berid robud remi isin dúnud in liaig marb hí thall adrolla úadhsom remi ro baí itir collaib na legi n-aile. Is íarom ara omun-som foruirmed mind n-Ailella forsin coirthi. Fóbair-som didiu in coirthi ⁊ benaidh in claideb trít co luid a dornn trít i n-deadaid in chlaidib. Is de atá Lia Toll i Crích Rois.’ ‘Is brég anísa trá,’ ‘or sé.’ ‘Nícon aniub-sa díb ém,’ ‘for sé,’ ‘conidnacor for duine in mind se Ailella.’ ‘Is íarom conmelt foroib laithe co n-aidchi coro gab Mane fora chend in mind ⁊ fosfóbair ina charpat remi. Focherd didiu a scíath ina diaid conid ro rand cona araid ⁊ co l-luid triasna heocho hi talmain. {YBL lines 2890-2920}{C lines 2424-2492}

p.101

3326] Ro iadh in slóg imbi-som íarom. Conmelt-som didiu foraib co torchair eturru amlaid.’

Fiacalgleó Findtain so sís.

‘Is íarum dolluid Findtan do dígail a meic foraib. Trí cóecait fer n-imrind dó. Dá gáe for cach crunn leu, ⁊ fochroisse impu. Dober-sidi secht cathu dóib conná térno nech dia muintir acht héseom fesin ⁊ a mac. Is íarom etarscarthar-side fris-som fon amdabaid scíath, ⁊ anachta la hAilill ara omun-som ⁊ ar nách n-imbred foraib co tísad la Conchobar don chath. Dobert-som cairdi friu-som íarom ar telcod a meic dó.’ Rúadrucca Mind annso sís.

‘Dolluid Mend mac Salchada chucu íarom, trícha fer n-imrind dó. Docer la Meidb íarom dá fer déac díb-som ⁊ dá fer déc dia muintir-som didiu, ⁊ goíta-som fesin calad ⁊ ba forrderg a muinter. Is de atá Rúadrucca Mind . Doléicsed dúnad iar sin do Miunn ⁊ ní gegain-side didiu nech díb-som acht insin namá. {FOLIO 43a} Asbreth fris ní b- boí cin no m-beith dóib. Ní adalsad a mendot for Bóaind hi Correndaib. Is and baí-side ⁊ ní po sár dó telcudh dúnaid dó co taísed don chath la Conchobar.’ Bángleó Rochada annso.

‘Is íarom dosnáinic Rochad Rigderg mac Faithemain di Ultaib, trícha fer n-imrinn dó, ⁊ gabais telaich ina farrad ⁊ arfócarthar isin dúnad. Asbert Findabair íarom ba hé a cétserc.’ ‘Má rodcarais didiu,’ ‘or Ailill ⁊ Medb,’ ‘guid ossad dó co tí la Conchobar don chath, ⁊ foí lais ambárach d’ adaig.’ ‘Dogníth uile cen corbo réith a breith fair. Focres a phupall do suidiu a Findabair ⁊ faíd laisin n-ingin. Adfiadar són dona secht rígaib di Muma. Asbert rí díb-side :’ ‘Dobrethai dam-sa an ingen sin,’ ‘ol sé,’ ‘for cóic aitirib déac ar tuideacht in t-slúaigid sea. {YBL lines 2921-2949}{C lines 2492-2590}

p.102

3357] ’ ‘Atamatar a móirseiser dambreth da cách úadib in cor sin. Tíagait dia dígail íarom for maccu Ailella i n-Glenn Domain. Bátar oc foraire ón t-slóg. Faráith Medb ón íarom. Faráith in trícha cét na n-Gailian. Faráith Ailill. Faráith Fergus. Docertar and secht cét i n-Imsligi Glindi Domain. Is hé Bángleó Rochada insin ⁊ Imsligi Gleanndomnach . Rochúalai Findabair annísin .i. apthain na secht cét triana fochann. Atbail ar féili and sin. Is de atá Findabair Slébe.’

Meillgleó n-Iliach so.

‘Dolluid chucu íarom hIlech senathair Lóegairi Búadaig for Áth Feidli. Lóegaire Búadach mac Connaich Buidi meic hIliach. Buí icá gairi la húa hi Ráith Impail. Dofóccair dochom in t-slúaig co tóetsad a n- dígail lais. Is amlaid dolluid ina charput chretach n-imbi cen fogaimen cen fortgai. Dí sengabair buidi fón charput crín. Ocus línais a charpat n-imbi di chlochaib co m-bu lán co tici a focharpat. Asorggad cách dothéiged dia déchsain ossé tarrnocht lebarpentol ⁊ in clapar triasin creit sís. Rathaigis íarom in slóg indas in toichime dombert, contibset in fear tarnocht. Is and ro choisc Dóchae mac Mágach in dáescorslóg ocon chuidmead, ⁊ asbert-som fri sudiu tara héisi is é no bered a chlaideb ⁊ no bíad a chend de deuth laí acht imrobrethsom a chumang forsin slóg. La sodain raithigestair in smirchomairt. Adfes dó ba do chnámaib bó n-Uladdogníth. Is íarom dogní-som in smirchomairt n-aile ina farrad co fil in dí smirumair immaille di chnámaib {FOLIO 43b} fer Ól n-Écmacht. Gatais Dóchá a chend de-som íarom d’ adaich ⁊ bertai dia húa. Dogéni cairdes fri suidiu ⁊ baí a chlaideb lais. Mellgleó Iliach sin uair condidnatib in slóg.’ {YBL lines 2950-2977}{C lines 2951-2546}

p.103

3387] Airecor n-Arad ann so.

‘Dollotar dochum Thaillten íarum in slóig. Ataroirthetar araid Ulad, trí chóeca a l-lín. Dofuitet a trí comlín leó ⁊ dofuitet-som feisine. Roí Arad is hed a ainm ind luic i torchratar cona feadain ar Tánaig Bó Cúailngi.’ Aislinge n-Aimirgin annso.

‘Aislingi n-Aimirgin trá iar sin hi tír Thailten. Dosmbidc asa aislingi coná hétad dune a ainech do i Tailtin. Is and táinic Cú Raí mac Dáire cusin slóg do chomruc fri Coin Culaind. Adchúas dó ro gab a óenur trí mísa gaimrid fri feraib hÉrend. Ní ba fearrda la Coin Ruí mac Dáiri teacht íarom ara cheand ind fir tregdaithi créchtaigthi, ar ro bíth Cú Chulaind co n-dechaid a áltaib dó. Is íarom dobidc Cú Raí díbrucud ar ceann araile fri hAmargine co 'mmafrecraidis na clocha isinn áer. Is íarom gáid Cú Raí inní Amargine im légud ina tána dar Tailtin. Léicsis íarom Amargin. Nír bo machtad immorro bith ar égin nombertha. Ocus doringelt Cú Ruí dó-som nád bíad i coímthecht in t-slóig ó húair sin. Dogníth didiu. Luith Cú Raí ón t-slóg fo chétóir. In tan íarum adidchondairc Amairgin dosoíset clár clé fri Tailtin ⁊ fri Ráith n-Airthir, feccais forro aithirrach. Is ed tres n-díríme na Tána arro marb díb-sin. Ocus a mac Conall Cernach anais lais oco thimthirecht di chlochaib ⁊ gaib.’ Sírrabad Súaldaim annso.

‘Céini dongníthea trá ina hí-siu adchuadamar rocluinethar Súaltaim ó Ráith Súaltaim i m-Maig Muirrthemné búadrugud a meic Con Culaind fri dá mac déc Gaile Dána ⁊ mac a sethar. Is and asbert Súaltaim:’ ‘In nem maides fa muir thar chrícha fa thalam conscara fa gáir mo maic se,’ ‘ol sé,’ ‘re n-éccomlonn? {YBL lines 2978-3007}{C lines 2547-2576}

p.104

3417] ’ ‘Dothét íarom dochum a meic. Ba holc la suide tuidhecht dó chuccai. Cia nongonta ní m-biad-som nert dia dígail.’ ‘Erg co hUltu,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘⁊ taibret cath fo chétóir donaib óccaib. Mani thibreat, nícon díastar foraib co bráth.’ ‘Ammanaca a athair íarom nícon robai ina chorp áit {FOLIO 44a} forsa roised rind simni nád bad tregdaithi. A lám chlé namá doet in scíath, coíca fuile is ed ro baí inti. Farruma do Emain, congair do Ultaib:’ ‘Fir gontair, mná brattar, baí agthar!.’ ‘A chétna gairm a táeb ind lis, anní n-aill di thaibled in dúne, an tres gairm íarom for Duma na n-Giall i n-Emain. Ní frecart nech. Ba airmert di Ultaib ní labrad nech díb acht fri Conchobar, ní labrad Conchobar acht ressna tríb druídib.’ ‘Cista brata, cisda gata, cisda ben?’ ‘ol in draí.’ ‘Nos m-ben,’ ‘ol Súaltaim,’ ‘nos gata, no m-brata Ailill mac Máta la heolus Fergusa meic Roíg. Ro indertha far muinter co tici Dún Sobairche. Ructha a m-baí ⁊ a mná ⁊ a n-éti. Nís leíci Cú Chulaind a Maig Murthemne ⁊ a Crích Rois trí mísa gaimrid. Túaga trá congabait a brat fair. Suip sesca fail ina áltaib. Ro gáet co n-dechaid a áltaib dó.’ ‘Ba huise,’ ‘ol in draí,’ ‘a bás ind fir ro gresi ind ríg.’ ‘Is deithbir dó,’ ‘ol Conchobar.’ ‘Is dedbir dó,’ ‘ol Ulaid.’ ‘Is fír a canas Sualdaim,’ ‘ol Conchobar,’ ‘ón lúan aidche samnai co ricci lúan aidchi imbuilc ocor n-indred.’ ‘Focherd Súaltaim bedc imach la sodain. Nír lór lais a n-aithesc rodbaí. Ocus dofuit fora scíath co m-bí fáebar conndúala in scéith a chenn de. Dobeir i n-Emain aitherroch a chend forsin scíath isa teach ⁊ asbeir an cend an focol cétna. — Cia asberat alaili is inna chotlud ro boí-som forsind liaic, ⁊ is de dorochair fora scíath oc diuchtrad.’ ‘Ba romór a núall sa trá,’ ‘ol Conchobar.’ ‘Muir ara cendaib, in nem húasa m-bennaib, talum foa cosaib, dobér-sa cech m-boin ina hindis díb ⁊ cach m-ben ⁊ cech mac dia tig iar m-búaid chatha. {YBL lines 3008-3036}{C lines 2577-2614}

p.105

3451] ’ ‘Forrumai Conchobar íarom láim fora mac, for Findchad Fer m-Bend. — Is aire asberar do suidiu fo bíth no m-bítis benna argaid fair.’

Tochestol Uladinso.

‘Atroí, a Findchaid! Not foídiu co Dedad có inber, co Leamain, co Fallach, co hIllann mac Fergossa, co Gabar, co Dorlunsa, co hImchláriu, co Derg Inderuc, co Feidlimid co Cilar Cétach, co Fáeladán, co Rochaid mac Faithemain co Rigdond, co Lugaid, co Lugda, co Cathbuith có inber, co trí Coirbriu, co hAelai, co Laeg {FOLIO 44b} coa thachur, coa Glend, co Senoll hUathach co Débul Ardda, co Cethirn mac Findtain co Carlaig, co Cethern co Eillne, co Aurothor, co Mulaig coa dún, cosin rígfilid co hAmirgin, cosin hÚathadaich Fodoblaid, cosin Mórrignai co Dún Sobairche co hIeth, co Roth, co Fiachna có fert, co Dam Dremed, co Andiarad co mane mac m-Braitharge, co Dam Derg, co Mod, co Maithes, co hIrmaithis, co Corp Gliath, co Gabar Leigi Line, co hEchtaich Sainmech co Saimne, co hEchdaich Lathach co Latharnu, co hUma mac Remarbisi co Fethain, co Muinremur mac Gerrgind, co Senlobair co Canaind n-Gall, co Follamain, co Lugaid rí Fer m-Bolc, co Laigi Line, co Búaidgalach, co Ambúach, co Fergna, co Barrene, co hÁine, co hAirigi n-Echbél coa bri, co Celtchar mac Cuithechair co Lethglais, co Lóegairi Milbél có breó, co trí macaib Dromscailt meic Dregamm, co Drenda, co Drendas, co Cimb, co Cimling, co Cimmene, co Fána Caba co Fachtna mac Senchath coa ráith, co Senchaid co Senchairthe, co Briccir, co Bricirne, co Breic, co Búan, co Bairech, co hÓengus mac Leti, co Fergus mac Leiti, co hÓengus Fer m-Bolg co Bruachar co hAlaniach in fénnich co Slánge, co trí macu Fiachna co Cúailnge, co Conall Cernach co Midlúachair, co Connad {YBL lines 3037-3065}{C lines 2615-2629}

p.106

3480] mac Morna co Felunt, co Coin Culaind mac Súaltaim co Muirthemne, co hAimirgin co hEas Rúaid, co Lóeg, co Leiri, co mac Sálcholca co Coirenda, co Coin Rí mac Amargin coa raíth, co hÓengus Fer m-Benn Umai, co hOgma n-Grianainech, co Brecc, co hEo mac n-Oircne, co Toillchend, co Saithi, co Mogoll Echbél co Magnai, co Conla Sáeb co hÚarba, co Láegairi m-Buagach co hImpail, co hAilile n-Amargine co Tailtin, co Furbaidi Fer Benn co Seil co Manes co Cúscraid Mend, co Maich, co Fíngin co Findgabra, co Cremath {FOLIO 45a} co Blae Fichit, co Bale Brugaich, co Fesair. Co hEógan mac Durthacht co Fernmag, co hOrd, co Seirid co Serthe, co hOblán, co Cuilén, co Cuirther co Liana, co hEithbenne, co Fernél, co Findchath Slébe Betha, co Talgobain co Bearnas, co Mend mac Fer Calca co Maigi Dulo, co hÍroll co Blárígi co Tibraidi mac n-Ailcotha co hIala Ingraimme co Maigi Doblo co Ros mac n-Ailchatha co Mane mac Cruinn, co Nindich mac Cruind co Dipsemilid, co Mál mac Rochraidi, co Muindi mac Munremair, co Fiatach Fer n-Doirre mac Dubthaich, co Muirne Mend.’ ‘Nírbo andsa thrá do Findchath a techtaireacht ar ro bátar cóiceth Conchobair huile, cach tigerna díb, oc irnaidi Conchobair. Nach óen trá baí fri hEmain anair ⁊ antúaid ⁊ aníar dolotar uile co m-bádar oc Emain Macha. In tan bátar and adcúaladar comérge do Chonchobar i nn-Emain. Lotar-som sech Eamain fodeas i n-diaid in t-slóig. A cétna tochumluth iárom ó Emain co hIrard Cuilleand.’ ‘Cid fris n-anaid sund?’ ‘ol Conchobar. {YBL lines 3064-3093}{C lines 2630-2656}

p.107

3506] ’ ‘Oc irnaidi do mac-su,’ ‘or in slóg.’ ‘Dochótar co tríchaid cét leó do Theamraig do chuindchid Eirc meic Carpri Níad Fer ⁊ Fedelme Nóichridi. Condontísat a n-dá tríchaid cét sin ní ragam dom maigin sea.’ ‘Ní aniub chétus,’ ‘ol Conchobar,’ ‘co fesadar fir hÉrend mo diuchtrad-sa asin ches a raba.’ ‘Luid Conchobar ⁊ Cealtchair tríb coíctib carpat co tubartadar ocht fichti cend díb ó Áth Airthir Midi. Is de atá Áth Féne. Bádar and oc frecomét in t-slóig ⁊ ocht fichid ban, ba sí a n-ernail din brait. Dobretha a cenda and ⁊ dofaídi Conchobar ⁊ Celtchair dochum an dúnaid. Is and sin asbert Celtchair fri Conchobar:’ ‘Táibli lethderga la ríg n-ága samlaithiu co fodbaib fethe dees miomain im chét cróeb di thailc traigead trícha cetharriad cét crúaid neach damela cét im cét druad diar tuus na esbiad fer feraind im druimne Conchobair fochleamar cath clichit a féine rogenetar cath for Gáirich ⁊ Irgáirich,’ ‘ol sé. — Nó comad hé Cúscraid mend macha mac Conchobair ro chanad in láig sea in adaig riasin cath for slicht na laídi ro chan {FOLIO 45b} Lóegaire Búadach .i. afraigid, ríg macha. Aurclichid et reliqua, ⁊ comad isin dúnad tair ro canta. Ba isin n-aidchi sin adchondairc Dubthach Dóel Ulad in aislingi a m-bádar ind t-slóig for Gáirich ⁊ Irgáirich. Is and asbert triana chotlud : Aislingi Dubthaich so’ ‘Amra maitne amra mithisi mescfaither slóig, sóithfidir ríg, memsite muineóil, ruidfes grian, dommema for trí slúagu slicht slúaig Uladim Chonchobar, imconsénat a mná, doséset a n-éti isin maitin manairther, arsilsither laích, diroirpiter coin, ardidsiter eich i l-lenith loth ibther sinis cluipetach di dálaib mórthúath.’ ‘Dofochtradar tria chotlud la sin. Cotmesca ind Némain forsin slóg. Adbail cét fer díb. In tan tóeter didiu íarom co cúaladar dorís Cormac ConLonges, nó comad hé Ailill mac Mátae isin dúnad tíar no chanad so. Búadris Aililla. {YBL lines 3094-3126}{C lines 2657-2698}

p.108

3541] ’ ‘Mór a ossad, osad Cuilleand. Móra cocuir, cocuir Delend. móra echgracha, echracha Alais nó Asail, móra tedmand, tedmand Tuath Breissi.’

Toichim na m-Buiden annso.

‘Céin trá ro gníthea ina físi seo ro airlesatar Connachta a comairle Ailella ⁊ Medba ⁊ Fergusa techtaireda úaidib do décsin Ulad dús in torpartatar an mag. Is and sin íarom asbert Ailill:’ ‘Eirc, a Meic Roth, trá,’ ‘or Ailill,’ ‘⁊ décca dúnd indat ole inna fir isin mag sa Midi i tám. Tucas -sa a m-brait ⁊ a m-bú. Dobérad cath dam-sa mad tacar dóib. Mani torpartadar didiu nísnidnus sund ní bus síriu.’ ‘Luid Mac Roth íarom do décsain ⁊ do frecomét in maigi. Da athrala aithirrech co hAilill ⁊ Medb ⁊ Fergus. In cétna fecht íarom doréccacha Mac Roth húad do accmac Slébe Fúaid, co n-acca iar sin dorrala ina huili fiadmíla asin fidbaid co radabar isin maig huile.’ ‘In fecht n-aili didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘doréccacha úaim in mag co n-acca in tromchiaich ro lín na glendu ⁊ na fántu co n-derna na tilcha eturru amail indsi i l-lochaib. Dommárfas iar sin ina oíble tened asin mórchiaich sin. Iar suidiu domárfas ilbrechtrad cach illdatha isin bith. Atchondarc íar sin in saignénraith ⁊ in m-breisimnich ⁊ in tornich ⁊ in gaíth móir — bec nád rucc mo folt dom chind ⁊ nácharam trascair dar m-aiss {FOLIO 46a} ⁊ ní bu mór gáeth in loí chena.’ ‘Ced sucat, a Ferguis?’ ‘or Ailill.’ ‘Samalta lat.’ ‘Ní andsa dam-sa a samail ón,’ ‘or Fergus.’ ‘Ulaidh indsin ar tíachtain asa ces. It é torpartatar a fid. Imdrong íarom ⁊ mét ⁊ imforráin na láth n-gaile, is ed forrochraid in fid, is rempu ro thechadar na fiadmíla isin mag. An tromcheó atchonnarcais ro lín na fántu, anála na trénfer sein ro lín na glenntu co n-derna na tulcha amail indsi i l-lochaib eturru. In t-saignénrath ⁊ ind aíblech tened ⁊ in t-ilbrechtrad adchondarcais-siu, a Meic Roth,’ ‘or Fergus,’ ‘it é súile na caurad assa cennaib sin doraitniset frit amail oíble tened. In toirnech immorro ⁊ in breisimnech ⁊ in tormgal {YBL lines 3127-3163}{C lines 2699-2735}

p.109

3575] rochúalu-su, fetgaire na claideb ⁊ na calg n-dét insin, breisimneach na n-arm, caulgairi na carpat, basgaire na n-each, nert ina n-errad, búrach ina féndeda, fúaim na m-míled, mórbruth ⁊ ferg ⁊ borrfod ina láth ngaile oc dechrad dochum in chatha. La m-méit inna feirgi ⁊ ind lúthbasa inddar leó ní tairset itir,’ ‘or Fergus.’ ‘Artanesamar,’ ‘or Ailill.’ ‘Itát óic lind dóib.’ ‘Ricfa-su a l-leas ón,’ ‘or Fergus,’ ‘fo bíth ní foigébthar i nn-Érind uili nach a n-iarthar domain, óthá Greciae ⁊ Sceithiae síar co hIndsi Orcc ⁊ co Colomna Hercoil ⁊ co Tor m-Breogain ⁊ co hIndsi Gaid, nech foló Ultu foa m-bruth ⁊ foa ferg,’ ‘or Fergus. Is iarsin íarom luid Mac Roth aridise do décsain toichme fer n-Ulad co m-boí inna n-dúnadh oc Sleamain Midi. Luid íarom aridisi co hAilill ⁊ Medb ⁊ Fergos, ⁊ adfét scéla derba dóib co n-ebert Mac Roth acá n-aisnéis :’ ‘Táinic buiden mór bruthmar brígadach borrfadach isin telaich oc Sleamain Midi,’ ‘for Mac Roth.’ ‘Dóig lim immorro is árim tríchat cét inti. Rostellsad a n-étaigi díib fo chétóir ⁊ ro cechladar fert fótmaig fo suidiu a taísich. Lóech cáem seta fora ard óemind, caínem do rígaib a delb, i n-airinach na buidne. Folt findbuidi fair ossé cas deas tóbach druimneach co r-rici áth a dá gúaland. Fúan cas corcra imbi hi forcipul. Bretnais derscaigthech dergóir ina brut fora brundib. Rosc roglas rocháin ina chind. Coinsiu chorcarda lais ossí fochóel forleathan. Ulcha dégablánach erchas órbuidi occa. Léne gel chulpatach co n-deirgindliud i custol imbi. {FOLIO 46b} claideb órduirn iarna imdae. Gelscíath co túagmílaib óir fair. Manaís lethanglas fora chrund midenn ina láim. Áilleam di flaithib domain a thochim itir slúag ⁊ bruth ⁊ chruth ⁊ errad, eter écosc ⁊ erúad ⁊ báig ⁊ choscor, itir greit ⁊ gráin ⁊ ordan. Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘is tánasti dia séitche itir lín ⁊ costud ⁊ errad ⁊ erúad ⁊ gráin. Ócláech caín caurata inna hairinach na buidne sin. Brat húainide imbi hi forcibul. Eó óir húasa dóit. Folt casbuidi fair. Calc dét co n-imdurn diad foa chlíu. Léne co n-echlaim i custul cota glún. Scíath béimnech co fáebar condúala fair. Caindel rígthaigi ina láim, féthan aircit imbe ⁊ imrith iar craund co sleig sair, in céin n-aile dorreith co ticci a dorn. Ocus dofessid in buidin sin for láim chlí thoísich na {YBL lines 3164-3199}{C lines 2735 to end}

p.110

4641] cétbuidne, ⁊ is amlaid doesetar ⁊ a nglúne fri talmain ⁊ imbel a scíath fria smecha. Ocus domfárfas atá forminde for erlabra ind óclaích móir borrfadaich as toísech don buidin sin. Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is aidbliu trícha cét a forcsi. Fer cróda annsam caín cendlethan inna hairinach. Folt dondchas fair. Ulcha fota indchóel dégablach lais. Brat dubglas fo los hi forcipul imbi. Delg n-duillech d’findruine húasa bruindib. Léne gel chulpatach co glún. Scíath erradach co túagmílib fair. Máeldorn findargait foa choim. Sleg chóicrind ina láim. Dofesid ar bélaib toísich na cétbuidne.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Rofetar-sa ém,’ ‘or Fergus,’ ‘ina buidni sin .i. Conchobar rí cóicid hÉrind, is hé deisid forsin fert fótmaig ; Sencha mac Aililla, erlabraid Ulad, is é deisid ara bélaib ; Cúscraid Mend Macha mac Conchobair, is hé deisidh for láim a athar. Is bés don gaí fil 'na láim ind abairt ucut ria coscor. Ní imrind ríam ná híarom. Is dagáes n-imgona fri fúabairt cach nítha tánic sin,’ ‘or Fergus.’ ‘Fogébad a n-acallaim sund,’ ‘or Medb.’ ‘Tongu do día toinges mo thúath ém,’ ‘or Fergus,’ ‘ní rogénair i n-Érind co se slúag argara Uladdo grés.’ ‘Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or macRoth.’ ‘Is {folio 47a} uilliu tríchait cét a l-lín. Lóech mór calma co n-gráin ⁊ erúath ossé gormda grísainech ina hairinach. Folt dond temnidi fair ossé slimthana fora étan. Cromscíath co fáebar condúala fair. Sleg chóicrind ina láim, foga forgabalach ina farrad. Claideb cróda iarna chinddruim. Brat corcra hi forcibul imbi, eó óir fora dóit. Léne gel chulpatach cota glún.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Is cor láma ar debaid ém,’ ‘or Fergus,’ ‘is cathmílid for níth, is bráth for bidbadu dodánic ann .i. Éogan mac Durrthacht rí Fernmaigi sin,’ ‘ar Fergus.’ ‘Tánic buiden már borrfadach aile isin telaich oc Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Ro lásat a n-étaigi tara n-ais. Angó didiu is tailc dondechadar isin telaich. Tromda in t-erfúath ⁊ i mór in gráin donucsad forru. H úathmar in t-airmgrith ro lásad ocon toichim. Fer cennremar calma caurata inna hairinach ossé cichorda gráinne. {YBL lines 3199}

p.111

3647] Folt étrom grelíath fair. Súili buidi móra ina chind. Brat buidi co n-echlaim gil i faithi imbi. Scíath bémnech co fóebar condúalach fair dianechtair. Gaí slindleathan slegfota co m-bróen fola iarna chrunn ⁊ gaí a thánaisi co crú bidbud iarna gin ina láim. Claideb bémnech már iarna formnu.’ ‘Cia sin a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Ní imgeb comroc ná comlond ná comrom in láech dodánic .i. Lóegaire Búadach mac Connaig meic Ilech ó Impuil antúaid,or Fergus.’ ‘Tánic buiden mór aili and didiu i Slemain Midi isin telaich,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech munremar collach caín i nn-airinach na buidne sin. Folt dubchas fair ossé corcra gormainech. Rosc nglas lainderda inna chind. Brat odarda fochlaidi imbi, bretnas bánairgit and. Dubscíath co m-búailid humae fair. Gaí súilech co foscadaib ina láim. Léne trebraid co n-dercindliud imbi. Claideb co n-imdornn diad tara étach anechtair.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘ol Ailill.’ ‘Is cor láma ar ugra dodánic. Is tond romara báides minglaisi. Is fer trí ngretha. Is bráth m-búabthana bidbad dodánic,’ ‘or Fergus,’ ‘.i. Muinremur mac Gerrcind ó Moduirn atúaid.’ ‘Tánic buiden mór aili ann didiu isin telaig i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Buiden rochaín roálaind itir lín ⁊ costud ⁊ timthaigi. Is borrfadach dofarfobrit in tulaig. Forrochroth in slóg an armgrith rolásad oc teacht ind réimme. Lóech cáem gráta i nn-airinach na buidne. Áilldem do daínib {folio 47b} a delb itir folt ⁊ rosc ⁊ húamain, itir errud ⁊ chruth ⁊ guth ⁊ gili, itir míad ⁊ méit ⁊ maisi, ⁊ itir arm ⁊ ergnas ⁊ cumtach, itir dechelt ⁊ gaisced ⁊ córi, itir feib ⁊ gaís ⁊ cenél.’ ‘Is é a epert,’ ‘ar Fergos.’ ‘Is luchair dego in fer álaind Feidlimid dadánic ann. Is borrfadach caurad. Is tond anbthine bádis. Is gus nád fulangthar co coscraib a aile chríchaib iar foirtbiu a námad .i. Feidlimid Cilair Cétaig ann.’ ‘Tánic buiden aili and didiu isin telaich i Sleamain Midi,’ ‘ar Mac Roth,’ ‘nát húaiti trícha cét. Lóech mór calma odarda cóir comendaisc inna hairinach. Folt dubchas fair. Cromrosc n- odarda n-adard ina chind. Fer tarbga tailc garb. Brat glas imbi co n-delc argaid ara dóit. Léne gel chulpatach i custul imbi. {YBL lines 3235}

p.112

3684] Claideb iarna sliasaid. Dercscíath co m-búaili chaladargait fair. Gaí tresemnech slindlethan ina láim.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Is lonnbruth barand, is laimnid cach catha, is búaid cech ergaile dadánic ann : Connad mac Mornai ó Challaind and sain,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aili ann didiu isin telaig oc Slemin Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is toichim slúaig ar méit. Toíseach fil i n-airinach na buidne sin ní coimdig láech bad chaíme itir delb ⁊ timthach ⁊ dechelt. Folt tóbach dergbuidi fair. Gnúis chóir chorcra chutromae. Aged focháel forlethan. Beóil derga thanaidi. Dét níamda némonnda. Guth glan gleórda. Cuinsiu chaín chorcarda chumdachtach. Áilldem do delbaib doíne. Brat corcra hi forcibul imbi. Bretnais foa l-lánecor de ór húasa bánbruindib. Cúarscíath co túagmílib ildathacha co cobroth aircid húasa clíu. gaí fota fáebarglas la foga féig fobartach ina láim. Claideb órduirn óir fora muin. Léne chulpatach co n-dergindled imbi i custul.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Rofetamar immorro,’ ‘or Fergus.’ ‘Is leth gliad ém,’ ‘or sé,’ ‘dadánic and. Is cláriud comlaind. Is lonnbruth árchon. Rochaid mac Faithemain ó Brig Dumae, far cliamain, insin, rofoí la far n-ingin-si .i. la Findabair.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaich i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech oircnech remarsliastach mór i nn-airinach na buidne sin. Bec nach remithir fer cach m-ball de. Ango is fer co talmain,’ ‘ol sé. {folio 48a}’ ‘Folt dub fair. Gnúis chnedach chorcarda lais. Rosc m-brecht n-erard ina chind. Fer án athlom samlaid co n-gráin ⁊ erúath co nn-ocaib dafil congraim adamra itir étach ⁊ arm ⁊ écosc ⁊ áni ⁊ erred, conócaib co comrom níad, co n-anglonnaib samnae, co m-miad imtholton, co saidig tar comlond do brisiud for forlond, co m-baraind for bidbadu, co n-imthecht for ilchrícha ecraidi cen choméirge. Ní gó is tailc doroacht a r-réim hi Sleamoin Midi.’ ‘Baíthi do gail ⁊ gaisced óm,’ ‘ol Fergus,’ ‘baíthi di drúis ⁊ tairpthigi, baíthi di nert ⁊ miadamlai. Tatha didiu di slúagaib ⁊ airbrib. Mo chomalta fén Fergus mac Leiti rí Líne, rind n-ága túaiscirt hÉrind.’ ‘Tánic buiden mór borrfadach aili and didiu isin telaig a Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Errada ingantai foraib. Lóech cóem álainn ina hairinach. Búaid crotha huile itir folt ⁊ rosc ⁊ gili, itir {YBL lines 3273}

p.113

3723] méit ⁊ costud ⁊ córi. Cúicroth óir fair. Brat húaine hi forcibal imbi. Bretnas óir isin brot húasa dóit. Léne gel chulpatach i custol imbi. Tuiri rígthaigi ina láim. Claideb órduirn iarna formna.’ ‘Is bruthmar a bara in chaurad chomramaich dadánig and ém,’ ‘or Fergus.’ ‘Amorgene mac Eccetsalaig Goband ó Búais atúaid ann sin.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaig a Sleamuin Midi,’ ‘ar Mac Roth.’ ‘Is bádud ar méit. Is tine ar áine. Is leó áithigi. Is cath ar lín. Is all ar mét. Is oll ar nert. Is bráth ara bláiriud. Is torand ara tharpthigi. Lóech garbainech húathmar i n-airinach na buidne sin ossé brúach bélmar. Folt garb grendliath fair, ossé srónmar ballderg. Brat riabain imbi, cúailli iaraind fora brut. Cromsciath co fáebur conndúala fair. Garbléne trebraid i custol imbi. Liathgaéi már ina láim, tricha semand aire. Claideb secht m-brotha iarna formnai. Atracht in slóg uile ara chind ⁊ ro lá dírmae din chath imbi oc teacht isin telaig.’ ‘Is cend erbága dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Is leth catha, is greit ar gail. Is tond ainbthine bádas. Is muir dar crícha .i. Celtchair mac Cuitheochair ó Dún Lethglaisi atúaid.’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig a Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech óngel ina hairinach. Find huile itir folt ⁊ abrotchor ⁊ ulchai ⁊ dechelt. Scíath co m-buailid {folio 48b} óir fair ⁊ claideb co n-imdorn diad ⁊ manaís bréifnech ina láim. Adláechda donárlaid a tochim.’ ‘Inmain ém in bethir bailcbéimnech dodánic,’ ‘ol Fergus,’ ‘in mathgamain mórglonnach fri hécraidi conboing firu : Feradach Find Fechtnach ó Nemiud Slébe Fuait atúaid ann sin.’ ‘Tánic buiden aili and didiu isin telaich a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Láech úathmar inna hairinach ossé brúach bélmar. Méit a béil beólu eich. Folt dondchas fair, ossé lethglóir cadissin lethanchend lámfota. Brat dublúascach imbi, roth créda and húasa dóit. Bocóit líath huasa chlíu. Manaís muincech ina deis. Claideb fota iarna formnu.’ ‘is leó lámderg londandsclech dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Is art glonnach ágmar amnas. Is bruth ar thír nád fulangthar : Eirrgi Echbél ó Bri Eirgi atúaid,’ ‘ol Fergus. {YBL lines 3309}

p.114

3760] ’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Dá óclóech cáema cosmaili díb línaib ina hairinach. Fuilt buidi foraib. Dá gelscíath co túagmílaib argait foraib. Atá immáes eturru. Immalle doaurcbat dóib a cossa ⁊ fosruimet ; nocon alt dóib taurcbáil a coss do neachtar de seach araile.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Dá ánrad, dá anloise, dá rind ága, dá chaur, dá chleth bága, dá drec, dá thene, dá chathmilid, dá chathchuimnid ergaile, dá deil dá dána, dá threitill Uladimma ríg : Fiachna ⁊ Fiacha, dá mac Conchobair meic Neasa, dá chridiscél thúaiscirt Érenn,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden ele and didiu isin telaig a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Trí hóclaích grísta gráta gormanig ina hairinach. Trí bearrtha blaibuidi foraib. Trí broit óendatha impu hi forcibul, trí delgi óir húasa n-dóitib. Teóra léne monasacha co n-dergindtliud i custul impu. Trí scéith cosmaili foraib. Trí claidib órduirn iarna fórmnu. Teora slega lethanglasa inna n-deaslámaib. Atá imáes eturru.’ ‘Trí anchinnid Choba. Trí mórglonnaich Midlúachra. Trí ruirig Roth. Trí harsidi Airthir Fúata,’ ‘or Fergus.’ ‘Trí meic Fiachna ind sain i n-degaid in tairb .i. Rus ⁊ Dáiri ⁊ Imchath,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaig i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Fer bresta bruthmar ina hairinach. Súile rúaderga curata ina chind. Brat brec imbi, roth aircid and. Scíath glas fora chlíu. Claideb co n-imdorn argaid fó sliasait. Gaí derscaigthi co nagam amainse ina deis díglaig. Léne geal {folio 49a} chulpatach i custul cota glún. Buiden forderg co fuilib imbi ossé fuileach créchtach cadesin.’ ‘Is é sin,’ ‘or Fergus,’ ‘in dána díchondarcil. Is é in lamnid leatarthach. Is é in rob rigthi ergaili. Is é in tarb dásachtach. Is é in búadach Baili. Is é in t-anglondach Bernais. Is é in cathchuindich Colpthai. Comla cóicthi thuaiscirt hÉrenn .i. Menn mac Sálchada ó Chorannaib. Do dígail a crécht foraib tánic in fer sin,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth,’ ‘⁊ siat adlóechda imtholtonach. Ócláech odarda mór {YBL lines 3343}

p.115

3796] lecanfota ina hairinach. Folt donn cráebach fair. Brat derg fo loí chaín imbi. Léne dergscoigthi. Dealc n-óir húasa dóit ina brot. Claideb dercscoigthi co n-imdurnn findarcaid fora chlíu. Scíath derg fair. Manaís leathanglas for dúal altchaín uindsenn ina láim.’ ‘Fer trí m-bailcbémend dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Fer trí raiti. Fer trí ruti. Fer trí ramada. Fer trí m-búada. Fer trí n-gretha conboing nitha for náimdiu i n-alailiu crích. Fergnae mac Findchoíme a Coronn sin.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaich i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is aidbliu trícha cét a faircsi. Láech uchtgel rochóem ina hairinach, cosmail fri hAilill ucut itir mét ⁊ maisi ⁊ dechelt ⁊ errad. Mind óir húasa mullach. Brat dergscoigthi imbi hi forcibal. Bretnas óir isin brot fora bruindib. Léne co n-dergindliud i custul imbi. Scíath bémnech co n-imlib óir fair. Tuiri rigthaigi ina láim. Claideb óirduirn iarna formna.’ ‘Is muir tar glasa dodánic ann ém,’ ‘or Fergus.’ ‘Is londbruth loga. is dífulaing a bara fri hécraidi. Furbaidi Fer Benn inn sin,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaig i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Adláechda díáirme,’ ‘ol Mac Roth.’ ‘Errada inganta écsamla impu seach na buidne olcheana. Is bladach dodechadar didiu itir arm ⁊ étach ⁊ errodh. Slóg mór borrfadach isin buidin. Mac brecderg ina hairinach. Áildem do delbaib doíne a delb. Ergal án riam. Scíath taulgel ina láim co cobrud óir fair ⁊ bil óir imbi. Gaí áith étrom co foscod ina láim. Brat corcra cortharach i forcibul imbi, delc n-arcuid isin brot ara bruindib. Léne gel chulpatach co n-dergindliud imbi. Claideb {folio 49b} órduirn tara étach aneachtair.’ ‘Contúaissi Fergus la sodain.’ ‘Ní fetar-sa ém,’ ‘or Fergus,’ ‘indas in meic sin la hUltu, acht óen bad dóig lim beidis hé fir Themra immon mac cóir n-amra n-oirdnidi im Erc mac Coirpre Niad Fer ⁊ ingine Conchobair. Ní ’mmuscarat tairrid. Dichmairc a athar dodeachaid in fer sin do chobair a senathar. Is triana ág in meic sin,’ ‘or Fergus,’ ‘brisfithir in cath foraib. Nícon aithigi in mac sin húath ná homun oc far saigid etorro a medón far catha. Bad ferrda bhúrigfite láithi gailli fer n-Ulad oc teasarcain luíg a cridi oc sligi in chatha remib. {YBL lines 3377}

p.116

3834] dos-icfe uile ell condolba oc aicsin in meic isind níth már sin. Rocechlastar rucht claidib Conchobair amail gloim n-árchon ic tesorcain in meic. Focicher Cú Chulaind trí múru doíne immon cath oc saigid in meic bic. Bith condalb donuapérat laíth gaili fer n-Uladin díáirmi,’ ‘or Fergus.’ ‘Is fota leam trá’ ‘or Mac Roth,’ ‘bith fri haisnéis ineich adcondarc uili, acht dodechad etarport co fis scél dúib-se.’ ‘Dofucais,’ ‘ar Fergus.’ ‘Ní thánic didiu Conall Cernach cona mórbuidin,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Ní thángadar trí meic Conchobair cona trí cóectaib cét. Ní thánic trá Cú Chulaind and arna chréchtunugud i nn-écomlund. Acht mása err óencharpait,’ ‘or Mac Roth,’ ‘nammá is dóig bad n-é inso thánic ann. Dá each dronchara fona charpat ité scúablebra baslethna forlethna fossenga ardchenda túagmair gobchóela bolcsróna. Dá n-droch n-duba tairchisi. Fonnaid réidi ruirtecha. Cret urard dresachtach. Pupull uainidi huaitne intnaise. Ócláech isin charpat sin, cetherlethan corcaineach. Súasmáel cas círdub fair co ticci áth a dá ghualand. Cethochruss nó ceatharfochrus bruit deirg imbi. Ceithri claidbíni clis hi cechtar a dó dhóit. Claideb órduirn fora chlíu. Sciath ⁊ sleg lais. Ceithri cneslénti fichit imbi fo thétaib ⁊ refedaib. Ara ara bélaib. Dá chúlaid ind arad frisna heocho. Na éisi ina ladair riam sair. Fithchell for scarad eturra. Leth a fairne di ór buidi, anaill ba de findruine. Búanbach foa díb slíastaib. Naí cles do chor dó a n-ardai.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Ní anse,’ ‘or Fergus.’ ‘Cú Chulaind mac Soaltaim a sídaib ⁊ Lóeg mac Riangabra a ara Con Culaind insain,’ ‘or Fergus.’ ‘Mór do chétaib trá ⁊ mílib,’ ‘or Mac Roth,’ ‘doroacht in dúnad sa Ulad. {folio 50a} Mór do churadaib ⁊ do thrénferaib ⁊ láthaib gaile roachtadar grafaind isinn áonach. Mór do buidnib didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘ro bátar oc torachtain in dúnaid chétna do neoch ná toracht ⁊ ná tánic an dúnad an tan dodechad-sa. Acht namá,’ ‘or Mac Roth,’ ‘nocho tarneastair mo rosc for tulaich ná dindgna do neoch rosiacht mo súil óthá Áth Fir Diad co rici Sleamain Midi acht for ech ⁊ dune.’ ‘Fer muinter adchondaircais ém,’ ‘or Fergus. {YBL lines 3414}

p.117

3871] Luid Conchobar trá cona slógaib co n-gab dúnad hi comochraib dia chélib. Guitir dál ó Chonchobar do Ailill co turcbáil n-gréné arabárach, ⁊ basisestar Ailill ar feraib hÉrend ⁊ ar in longess, ⁊ basisestar Conchobar ar Ultaib, ⁊ focertar pupaill Conchobair íarom. Is heth moth ba fornocht talam eturru ⁊ daneccab hUlaidre fuined n-gréne. Is ann sin asbert in Mórrígan isin dorbles itir in dá dúnad :’ ‘Crenaid brain bráigde fer. Bruinded fuil. Feochair cath. coinmid luind. Mesctuich tuind taib im thuill im níthgalaib iar luimnich luud fianna fetal ferda fir Crúachan cotascrith imm ardbith cuirither cath ar cosa alailiu cénmair hUltaib, mairc Iarnaib, mairc d’ Ultaib immorro, cén mair Iarnaib. Is ed dobreth hi cluasaib Iairn,mairc hUltaib ol niscainedar a n-gle.’ ‘Ro baí Cú Chulaind trá oc Fedain Chollna ina n-arrad. Dobreth biad dó óna briugadaib in n-aidchi sin ⁊ dothéigdis dia acallaim fri dé. Ní rubai neach díib clíu do Áth Fir Diad.’ ‘Huinse albani asin dúnad aniarsin dúnad sair,’ ‘ol in t-ara fri Coin Culaind.’ ‘Huindse ceithern gilla ara cend.’ ‘Conricfet in gilla sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Regaid in t-albani tarsin mag. Intí nád géba acorthi regaid do chobair na n-gilla.’ ‘Dogníth són íarom amail asindubairt Cú Chulaind.’ ‘Cindus nondfechad gilla Uladin cath?’ ‘Is fearrda,’ ‘ol in t-ara.’ ‘Ba bág dóib-som a toitim oc tesorcain a n-éiti,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ocus anosa?’ ‘Na óclacha amulchacha nodfechad indosa,’ ‘ol in t-ara.’ ‘In tánic néll solus forsin n-gréin beós?for Cú Chulaind.’ ‘Nathó ém,’ ‘ol in t-ara.’ ‘Apraind nachimbaí-si nert do theacht cucu,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Consinter chena indiu,’ ‘ol in t-ara, im thráth turcbála gréne.’ ‘Aes úallach fiches in cath indossa,’ ‘ol in t-ara,’ ‘acht nád fil rígu and air is cotlud beós dóib.’ ‘Is and asbert Fachtnai in tan donórcaib grían : — Nó is hé Conchobar ro chan trena chodlad :’ ‘Comérgid, ríg Macha morglonnaich. Muinter fial. Meilid fáebra. Fichit cath. Claidig búrach. Bendaich scíathu. Scítha láma. Labra a n-éiti. écórai cosnadae. Concherd cách cath ar cosa araile. Laith tigernach dodaircéba. Liblait a r-rém. {folio 50b} bid {YBL lines 3349}

p.118

3909] ferrda fid forsa saig ⁊ forsa leasad. Ibaib dagda doirp a fuile. Línfaid cauma chridi a rígna tuidicfaid. Eblaid a samgubae commed fuileach férach fót forsa lestais forsa sestais. Comérgid, ríg macha.’ ‘Cia ro chachain so?’ ‘or cách.’ ‘Conchobar mac Nessa,’ ‘or sét. — Nó’ ‘Fachtna ro chachain,’ ‘ol sét.’ ‘ Cotlaid, cotlaid acht far cathais!.’ ‘Co cloth Lóegairi Búadach:’ ‘Afraigid, ríg Macha. Aurchlaidig far m-bú. Tesorcid far m-broit. Inneossartar Connachta di aird hUisnich diupart taib imdid loissither feithi selais domun clár Gáirigi.’ ‘Cia ro chachain so?’ ‘or cách.’ ‘Láegairi Búadach mac Connaid Buidi meic Ilech. Cotlaid, cotlaid,’ ‘for siat,’ ‘acht far cathais.’ ‘Anaid fris beós,’ ‘ol Conchobar,’ ‘co taurcba grían co m-maith hi n-glennaib ⁊ hi tuaigebrachaib na hÉrend.’ ‘An tan adchondairc Cú Chulaind na ríga anair oc gabáil a mind fora cennai ⁊ oc tesorcain na m-buiden, asbert Cú Chulaind fria araid ara n-diuscad Ultu. Ocus asbert in t-ara : — Nó is é Amargind mac Eicit in fili asbert :’ ‘Comérgid, ríg Macha mórglondaich. Muintir fial. Miandaighter Bobd bú Imbial. Insernd crú cridi. Inreith níth niaba nertaid gal cridi crú for telaib nó for tinn teched .i. for toind teiced tercbaid nó teilcfid isnis nithu. Ní fríth fri Coin Culaind cosmail Con Culaind conben mian Macha mochtrád más ar buáib Cúailngi. Comérgid. Com.’ ‘Dosruisces,’ ‘ol in t-ara.’ ‘samlaid dodeochadarsin chath tornocht acht a n-armo namá. In tí dia tá dorus a pupaill sair is trít síar dodeochaid.’ ‘Is degchobair éigne,’ ‘ol Cú Chulaind. Imthúsa Uladtrá ní de leantar sund calléic. Imthús immorro fer n-Érind, cotagart Badb ⁊ Bé Néit ⁊ Némain forru ind aidchi sin for Gáirig ⁊ Irgáirich conidapad cét lóech díb ar úathbás. Nírbo hísin adaig ba sámam dóib.’

{YBL lines 3481}

p.119

3945] Tochostul fear n-Érend andso.

‘Ro chachain Ailill mac Mátae in n-aidchi sin riasin cath co n-epert :’ ‘Atraí, a Thriagthréin. Nodfoídiu co trí Conaire Slébe Mis, trí Lesfind Lúachra, trí Meid Corpthe Loste, trí Buidir Búaisi, trí Boidb Búaidnigi, trí Búaideltaich Berba, trí Muiredaich Marga, trí Lóegairi Leici Dergi, trí Suibne Siúire, trí Échtaig Áne, trí Dóil Eirrig, trí Damaich Derg Derce, trí Bratrúaid Lacha Rí, trí Mielleth Lacha Érni, trí Bresail Bodgna, trí hAmalgaid Aíi, trí Fiachraid Feda Némain, trí Nechtain Maigi Murisci, trí Meic Amra Esa Rúaid, trí Ruirig Aigle, trí Bruchair Glas Febrad, trí Conaill Collamrach, {folio 51a} trí Féic Findabrach, trí Coirpre Cliach, trí Mane Milscoth, trí Descostaig Droma, trí Fintain Femin, trí Rathaich Raigne, trí eterscéle Etarbáine, trí Gúaire Gaible, trí Áeda Aidne, trí Mongaich Mitaine, trí Dúadaid Áine, trí Gairb Glunnraidi, trí Discirt hÚaga, trí Leathluind Linti, trí Coinchind Shile, trí Dauich Leamna, trí Cellchair hUmuill, trí Coscraich Clothra, trí Bairrchais Eilli, trí Dáiri Tibrat Find, trí hAirt Arda Ladlarn, trí Muiredaich Maigi Femin, trí Congbaidi Cliach, trí Mordai Mosoth, trí Roir Rois Buiti, trí Ánraid Turbi, trí hEitirscél Temrach, trí Galgaidi Goain, trí Feradaid foltchais, trí Feidmnig Rotail, trí Scáil Soobail, trí hAilill hUaiti, trí Gortaich Granaisc, trí Measaich Maethla, trí hUilleith Arda Airthir, trí Coirp Cláiri, trí hAirt Arda, trí Foimdig hIrruis, trí hIllaind hÉrend, trí Sochaidi Sinna, trí Brónaig Bethra, trí Mongaid Muccruma, trí Mochmaidne Maigi Aíi, trí Tigernmais Túath Ambrais, trí hÉchtaich Findabrach, trí Cormaic hUiscrend, trí hUidir Buaile, trí Ruis Ruscae, trí Fearad Find, trí hAthchuirp Tulcha, trí Túathail Tanni, trí Maccáech Femrag, trí Lóegairi Berramnach, trí Fidaig Saigthi, trí Cormaic Cauanach, trí Coirbri Luingi, trí hUidir Conchobair, trí Glais meic Cathbath, trí Druib Drúad, trí hAirich Cluichiur, trí Laiten Luiged, trí Conchobair Collse, trí Elair Deiuais, trí Fiadail Duinergin, trí hAirich Insi hUan, trí Níth Átha Croíbe, trí Óengusa Uisce, trí Fiach Fernna n-Imbais, trí Duirn, trí Bailcbruindi, trí Moín Maigi, trí Cais Cuile, trí Triúin Maigi Éle, trí Sruthmair Maigi Ochtair, {YBL lines 3517}

p.120

3980] trí Glonnmair Maigi Leathain, trí Dornmair Maigi hUisce, trí Glaisderg Tethba, trí Tigirn Taince, trí Tibraidi Talindi.’ ‘Ferchuidred Fer n-Éreand inso, cach triar cenmothá an robí Cú Chulaind díib riam. Imthúsa Con Culaind immorro is ed indister sund coléic :’ ‘Fég dúind, a mo popa a Loíg, cindus fechtha Ulaid in cath indosa.’ ‘Is ferda,’ ‘ol in t-ara.’ ‘cia conualaind-se mo charpat ⁊ Óen ara Conaill Chernaich didiu ina charput ⁊ co tíasmais ón eite di araile iarsind indiu, ní regad crua ná fonnad trít.’ ‘Is damna mórgliad sin,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ní derntar isin cath,’ ‘or Cú Chulaind fria araid,’ ‘ní nád fesur úaid.’ ‘Bid fír ón do neoch connisor-sa de,’ ‘ol in t-ara. {folio 51b}’ ‘Airm i tát ind láith gaile indosa aníar,’ ‘ol in t-ara,’ ‘berait toilc isin chath sair. A comméit cétna anair beraid tolc isin chath siar.’ ‘Abrand ná badim slán-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ropad réill mo tholc-sa and a cuma cháich.’ ‘Is and sin táncadar ina ferchuitreda ind athslógaid. I n-inam trá hi tuladar fianna íarom don chath for Gáirich ⁊ Irgáirich is ann sin didiu thánic ind noí carpait di féindidib inna Irúaithi. Triar remib di thraig. Nírbo mailli dolotat olmbátar in charpait. Nistailcc Medb isin chath acht ar srengail n-Aililla asin chath mád fair no maidset nó ar guin Conchobair mád fair bad lén. Is íarom ro indis a ara do Choin Culaind bith do Ailill ⁊ do Meidb og guidhi Fergusa im thecht isin cath ⁊ asbertadar fris nárbo chol dó ar doradsad mór do maith dó fora lonnges.’ ‘Má no bith ém mo chlaideb acom-sa,’ ‘ol Fergus,’ ‘beitis lir leam-sa cendae fer for óeib scíath andáte bommann ega hi n-grellig donnicc echrad ríg ó ro roietar i tír.’ ‘Is and sin dorad Fergus in lugu sa :’ ‘Tongu et reliqua mebsaitis lim-sa glaini fer dia m-bráigde, bráigde fear la n-dóite, dóite fer la n-uille, uille fer la rigthe, rigthe fer la n-dorndaib, dornna fer la méra, méra fer la n-ingne, ingne fer la forcléthi, forcléthi fer la medón, medón fer la slíasta, slíasta fer la n-glúne, glúne fer la colptha, colpthai fer la traigthe, traigthi {YBL lines 3552}

p.121

4015] fer la méra, méra fer la n-ingne. Doruchtfaid a méderad na háeru feib dodrimsired beach i l-ló áinle.’ ‘Is and sin asbert Ailill re araid :’ ‘Domiced in claideb cuilleis toind. Tongu do dia toingeas mo thúath mád meso a bláth lat indiu olldás a l-laithi dondmbiurt-sa duit isin letir i crích n-Ulad, cia no beidis fir hÉrind ocot anocol airim-sa, nítansitis.’ ‘Is íarom dobreth a chlaideb do Fergus, ⁊ asbert Ailill:’ ‘Geib do chlaideb. Ci assor-seo hÉriú húand, ferfaid for Gáirig dia macaib mórlóech. Mád la fír n-einech nád bad fornn n-imbrae do barann borrfad barainn fiad n-Uladerrathaib. La díuscud Gáirigi for fótaib fesar la maten forderg.’ ‘Fo chen colad miel macrad, caladcholc claideb Leidi lasinta huath óenhúair bodba beisemil macrad nai ar doirsib ata re tánic a n-dígail diu. Pa feithi fairtbe a cend consuidfea na cotaigfe coimdiu in claidiub sa cordib combaig aithscélaib. Ní firba foraib galnas mo chlaidiub. Atan rí úallach {folio 52a} ria feraib hÉrend. is liach do thoitim i roí remur,’ ‘or Fergos fri hAilill. Cotogart Badb ⁊ Bé Néit ⁊ Néamain forro in aidchi sin for Gáirich ⁊ Irgáirich, conid apad cét lóech díb ara úathbás. Nírbo sí sin adaich ba sáimiu dóib. Gaibid Fergus a suidiu a gaisced ⁊ imasaí isin chath ⁊ glanais berna cét isin chath cona chlaideb ina díb lámuib. Gabais Medb íarom a gaisced ⁊ forfóbair isin chath ⁊ maidter rempi fo thrí conad ed rosoí in cúal gaí fora cúlu.’ ‘Ní fetar,’ ‘ol Conchobar fria muintir bátar imme,’ ‘cia resa maid in cath frind atúaid. Geibid-si sunn in cath didiu co n-dechar-sa fora chind.’ ‘Gébma-ne íarom i m-bale i tám,’ ‘ar na hóca,’ ‘acht mani maidi in talam found nó an nem anúas foraind, nícon memsam-ne de sund.’ ‘Farrumae íarom Conchobar ar cind Fergusa. Tócbaid in scíath fris .i. ind Óchaín scíath Conchobair. Cetheóra benna óir fair, ceithre sethnecha óir thairrse. Benaid Fergus trí bémind fair nád comairnic cid bil a scéith dó-som fora cend.’ ‘Cia dib Ultaib argab in scíath?’ ‘ol Fergus. {YBL lines 3583}

p.122

4050] ’ ‘Fer as ferr ⁊...’ ‘ol Conchobar,’ ‘⁊ rodatuc for longes i nn-adba con alltai ⁊ sindach ⁊ dotningéba anndiu ar gail gaiscid fiad feraib hÉrend.’ ‘Inmidir Fergus la sodain bém n-dígla dá díb lámaib for Conchobar co comránic gráinni in chloidib fri talmain iarna chúl. Focherd Cormac Con Longes láma for suidiu ⁊ íadaid a dí lámama rigid.’ ‘Ainbchellach ainbchellach, a mo popa a Fergais!’ ‘ol Cormac.’ ‘Foichleach n-airfoichlech insin, a popa Fergais. Náimtidi in chairdine, huise for náimde. Ro called for cairde. Olcai bémend benai, a popa a Fergais,’ ‘ol Cormac.’ ‘Ceist, cóich bíu?’ ‘ol Fergus.’ ‘Ben a trí telcha tarsiu. Toí do láim. Slig immud do cach leith ⁊ nísnairle. Imráid ainech n-Uladnádcon fárcbad. Nícon fáicébthar muna fácabtha triut-sa indiu. Airg-siuna leath n-aill, a Conchobair,’ ‘ol Cormac fria athair.’ ‘Nícon méla in fer sa a baraind for Ultu ní bus móo sund.’ ‘Imsoí as Fergus. Arsligi cét lóech di Ultaib lasin cétna comroc cosin claideb co comairnic fri Conall Cernach.’ ‘Ba ramór in bríg sin,’ ‘ar Conall Cernach,’ ‘for túaith ⁊ cenél ar thóin mná drúithi.’ ‘Ceist, cid dogén, a fírlaích?’ ‘or sé.’ ‘Slig na tulchu tairrsiu ⁊ na dusu impu,’ ‘or Conall Cernach. Sligis Fergus na tulchai íarom coro ben a teóra máela Midi dá thrí béimennaib. Rocluinethar Cú Chulaind la sodain ina builli dobert Fergus forsna tulcha nó for scíath Conchobair fodeisin.’ ‘Cóich benas na bailcbémenda móra imchiana sa?’ ‘or Cu Chulaind.’ ‘Iadais crú chridi. Conscar bara bith. Dos{folio 52b}cara trait túaga.’ ‘Frisgart Lóeg co n-epert :’ ‘Bentus forgu fear Fergus mac Róich rodána. Fuile formach n-áir, an fer Fergus mac Róeich. Ro cleth claideb carpait hi sithbiu coná roacht eochraidi mo popa Conchobair mórchath.’ ‘Is and asbert Cú Chulaind:’ ‘Fúasailc thrait túaga. Tuigthir fuil firu. Firfidir cleas claideb. Caithfidir dé daíne. {YBL lines 3613}

p.123

4086] ’ ‘Scendit la sodain a suip sesca as a n-ardai eiret téiti uiseóc i n-áer ⁊ scendit a thúaga da co m-bádar i Maig Thúag la Condachta. Rethaid immorro anaill ille as. Gabaid a fuile ergraim de. Ocus benaid cend ceachtair de in dá inailte fri araile combo líath ceachtar de de inchind a séitche. — Dolotar do fásguba fair-seom ó Meidb conroimsitis a fuile fair ⁊ do ebert madma for hUltu ⁊ toitim Fergusa hi frecor in chatha, ar adroas a thedacht-som isin chath. — Riasdardha imbi ⁊ dobretha dó secht cneslénti fichit no bídis imbi fo thétaib ⁊ refedaib oc teacht hi cath, ⁊ gabaid a charpat fria ais cona chreit ⁊ a díb fonnodaib ⁊ dofóbair dochom Fergusa timchell in chatha.’ ‘Toí ille, a popa Fergais,’ ‘ol Cú Chulaind. Ocus ní frecart co fa thrí.’ ‘Tongu do dia toingthe hUlaid,’ ‘ol sé,’ ‘notninus amail negar forcor hi lunggu. Rega thorut amail téti bot tar catt. Atotiurr amail asoirc ben baíd a mac.’ ‘Cia do feraib hÉrend asber frim-sa so?’ ‘or Fergus.’ ‘Cúchulaind mac Soaltaim ⁊ mac sethar Conchobair,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘⁊ immomimgaib-sea,’ ‘or sé. ’ ‘Ro gellas -sa cid ed ón,’ ‘ol Fergus.’ ‘Dó duit didiu,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Maith,’ ‘ol Fergus.’ ‘Romimgabais -siu in tan basat tretholl-sa.’ ‘Luid Fergus as íarom in tan sin cona thríchtaib cét. Lotar didiu in Gaileóin ⁊ na Muimnich, ⁊ fácbaid noí tríchaid cét Medba ⁊ Ailella ⁊ a secht mac isin chath. Meadón laí is and dolluidh Cú Chulain isin chath. Amail doluid grian hi folt feda is and ro memaid lais forsin m-buidin n-déidenaich, conná tuairthet don charput acht dorn dona hasnaib imon creit ⁊ dorn dona fertsib imon droch. Tarraid Cú Chulaind íarom Meidb oc teacht isin cath.’ ‘Nomanaig!’ ‘ol Meadb.’ ‘Cid guin nodgonam ba deithbir dam,’ ‘or Cú Chulaind. Rosnanacht íarom húair nád gonad mná. Adnaig idnacol forru síar co lotar for Áth Lúain 7 tairis didiu. Beanaid trí bémend cona chlaidiub forsin licc i nn-Áth Lúain. Máelana Átha Lúain a n-ainm. An tan trá ro memaid in cath, is and asbert Meadb fri Fergus:’ ‘Correcad lochta ⁊ fulachta sund indiu, a Fergais,’ ‘ar sí. {YBL lines 3646}

p.124

4123] ’ ‘Is bésad,’ ‘ol Fergus,’ ‘do cach graig remitét láir, rotgata, rotbrata, rotfeither a moín hi tóin mná misrairleastair.’ ‘Fochesath trá in tarb isin maitin sin in chatha co comarnic fri Findbeannach hi Tarbga hi Muig Aíi {folio 53a} .i. tarbguba nó tarbgleó. Roí Dedond a chétainm in chnuic sin. Nach áen trá adroindi isin chath ní feith ní acht déicsin in dá tarb oc comruc. Baí Bricriu Nemhenga thíar ina thor iar m-brisiud a chind do Fergus cusna feraib fithchilli. Doluid la cách dá n-déicsin .i. do déicsin in chomraic na tarb. Lotar in dá tharb tar Bricrind ocon imforráin combo marb de. Is é aigid Bricrinn sin. Focairt a chos in Duind Chúailngi ar adairc a chéle. Láa co n-aidchi ná tuc a chois fris conidgres Fergus ⁊ co n-imbert slait iarna sethnaig.’ ‘Nip sén,’ ‘or Fergus,’ ‘in sengamain troitech sa tucad sunn do fágbáil a enach claindi ⁊ ceiniúil ⁊ imo fárgaibthea mairb ili.’ ‘La sodain dosrenga a chois fris co mebaid a fergaire ⁊ co sescain a adarc dia chéle co m-baí asain t-sléib ina farrad. Sléb n-Adarca són íarom dono. Bertius riam íarom uide lá co n-aidche condocorostor asin loch fil a táeb Crúachan co tulaid dó ass co lúan ⁊ leithiu ⁊ tromchridiu a chéli fora díb n-adarcaib. Dolodar iar sin ina slóig dia guin. Ní léig Fergus acht a thecht leth bud mellach lais. Is iar sin doascaim dochum a thíri. Ibid dig i Findleithiu ic tuidecht. Is and fácaib leithi a chéli. Findleithiu didiu íarom ainm in tíri. Ibis dig n-aile i nn-Áth Lúain. Fácaib lúan a chéli and. Is de itá Ath Lúain. Atnaig a gém n-ass for Iraird Chuillind. Roclos fón cóiced n-uile. Ibis dig i Tromuib. Is and docher tromchride a chéli dia díb n-adarcaib. Is de itá Troma. Dolluid do Étan Tairb. Dobert a étan frisin tealaig oc Áth Da ferta. Is de itá Étan Tairb i Muig Muirrthemni. Luid íarom for slighidh Midhlúachra i Cuib — Is and no bíth la sescach Dáiri — ⁊ dogní búrach ann. Is de atá Gort m-Búraig. Luid íarom combo marb itir Ulto ⁊ hUa Echach ic Druim Thairb. Druim Tairb dano ainm in puirt sin. Dogéni Ailill ⁊ Medb córae fri Ultu ⁊ fri Coin Culaind. Secht m-blíadna iar sin ní roibi guin duine eturru i nn-Érind. Anaid Findabair la Coin Culaind ⁊ tíagaid Connachta dia tír ⁊ tíagaid Ulaid do Emain Macha cona mórchoscar. Finit. Amen. ’

Category:Gaeilge