UmThethosisekelo weRiphabliki yeSewula Afrika/IHlelo 3

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
UmThethosisekelo weRiphabliki yeSewula Afrika  (1996) 
IHlelo 3: IKambiso YamaKhetho

[IHlelo 3 litjhugululwe ngokwesigaba 2 somThethosisekelo oliTjhuguluko lesiNe lomThetho womnyaka we-1999, begodu ngokwesigatjana 19 somThethosisekelo oliTjhuguluko lesiThandathu lomThetho womnyaka we-2001 nangesigaba 3 soMthethosisekelo oliTjhuguluko leThoba lomThetho womnyaka we-2002 kanye nesigaba 5 somThethosisekelo oliTjhuguluko leTjhumi nane womnyaka we-2008.]

Ingcenye A: Ikambiso Yamakhetho WeemPhathiswa ZomThethosisekelo

1. Ukusetjenziswa
1. Ikambiso etjhiwo eHlelenweli isetjenziswa lokha—
a. isiBethamthetho seNarha sihlanganela ukukhetha uMongameli, namkha uSomlomo namkha iSekela likaSomlomo wesiBethamthetho seNarha;
b. umKhandlu weNarha ongamele iimFunda uhlanganela ukukhetha uSihlalo namkha iSekela likaSihlalo; namkha
c. isiBethamthetho sesiFunda sihlanganela ukukhetha uNdunakulu wesiFunda namkha uSomlomo namkha iSekela likaSomlomo wesiBethamthetho.

2. Ukwenyulwa
Emhlanganweni lapha iHlelo lisetjenziswa khona uSihlalo kumele abawe abongikhethani abanyuliweko.

3. Iimfuneko ZangokomThetho
1. Ukwenyula kumele kwenziwe eforomini elenzelwe lokho ngokwemithetho etlolwe ku-ayithemu 9.
2. Iforomu okwenyulwe kilo kumele litlikitlwe—
a. malunga amabili wesiBethamthetho seNarha, nangabe kukhethwa uMongameli namkha uSomlomo namkha iSekela likaSomlomo wesiBethamthetho seNarha
b. ebujameni beenqhema ezimbili zamalunga aziinthunywa weemFunda, nangabe uSihlalo namkha iSekela likaSihlalo uzokukhethwa; namkha
c. malunga amabili wesiBethamthetho sesiFunda esithintekako, nangabe uNdunakulu wesiFunda namkha uSomlomo namkha iSekela likaSomlomo uzokukhethwa.
3. Umuntu onyuliweko ufanele atjengise bonyana uyakwamukela ukwenyulwa kwakhe ngokutlikitla iforomu lokwenyulwa namtjhana elinye nelinye iforomu eliqinisekiso esitloliweko.

4. Ukumemezelwa Kwamabizo Wabongikhetheni
Emhlanganweni lapha iHlelo lisetjenziswa khona, onguSihlalo kumele amemezele amabizo wabantu labo abanyulwe njengabongikhetheni, kodwana angeze avumele ipikiswano.

5. Ungikhetheni Oyedwa
Nangabe kwenyulwe ungikhetheni munye, uSihlalo kumele amemezele ungikhetheni lowo njengokhethiweko.

6. Ikambiso Yamakhetho
1. Nangabe abantu abadlula munye benyulwe njengabongikhetheni—
a. kumele kuthathwe ivowudu kilowo mhlangano ngokuvowuda emsitheleni;
b. elinye nelinye ilunga elikhambele umhlangano, namkha lokha kumhlangano womKhandlu weNarha ongamele iimFunda , isiFunda ngasinye esijanywelweko, singaphosela ivowudu yinye; begodu
c. umuntu loyo onguSihlalo kumele amemezele ungikhetheni othole amavowudu wobunengi njengokhethiweko.

7. Ikambiso Yokukhutjhwa
1. Nangabe akabikhona ungikhetheni othola amavowudu wenengi, ungikhetheni othola inani lamavowudu elingaphasi kwawo woke kumele akhutjhwe begodu kuthathwe enye ivowudu kilabo abongikhetheni abaseleko ngokukhambisana nesigaba 6. Lekambiso kumele ibuyelelwe kube kufike lapha ungikhetheni athola inengi lamavowudu.
2. Nangabe abongikhetheni ababili namkha ukwedlula, omunye nomunye wabo uthole inani lamavowudu elingaphasi kwawo woke, ivowudu ehlukileko yabongikhetheni labo kumele ithathwe, begodu ibuyelelwe ngokwenani lelo okudingekako bonyana kuquntwe bona ngimuphi ungikhetheni okumele ukukhutjhwa.

8. Imihlangano Eminye Engalandelako
1. Nangabe kwenyulwe abongikhethani ababili kwaphela, namkha nangabe kusele abongikhetheni ababili kwaphela ngemva kokulandela ikambiso yokukhutjhwa, begodu labo abongikhetheni ababili bathola inani elilinganako lamavowudu, umhlangano olandelako kumele ubanjwe ngaphakathi kwamalanga alikhomba, ngesikhathi esizakubekwa nguSihlalo womhlangano.
2. Nangabe umhlangano olandelako ubanjwa ngokuya kwesigatjana (1) ikambiso ebekwe eHlelweneli kumele isetjenziswe emhlanganweni lowo sengathi bekumhlangano wamathomo wamakhetho lawo athintekako.

9. Imilayo
1. IJaji eliKhulu kumele lenze imilayo equnta—
a. ikambiso yemihlangano lapha iHlelweli lisetjenziswa khona;
b. imisebenzi yananyana ngimuphi umuntu obe nguSihlalo emhlanganweni lowo begodu nanyana ngimuphi orhelebha loyo onguSihlalo;
c. iforomu lelo okumele kwethulwe ngalo abenyuliweko; begodu
d. indlela amakhetho okumele akhanjiswe ngayo.
2. Imilayo le kumele yaziswe ngendlela equntwe liJaji eliKhulu.

Ingcenye B: Indlela Okuquntwa Ngayo Ukuzibandakanya Kweenhlangano ZeenThunywa ZeemFunda EmKhandlwini WeNarha Ongamele IimFunda
1. Inani leenthunywa esiqhemeni seenthunywa ezijamele isiFunda emKhandlwini weemFunda ongamele iimFunda lapha ihlangano ivela khona, kumele liquntwe ngokubuyelela inani leenhlalo zehlangano eziphetheko esiBethamthethweni sesiFunda ngetjhumi begodu imiphumela ihlukaniswe ngenani leenhlalo esiBethamthethweni kungezelelwe ngasinye.
2. Nangabe ukubalwa ngokwesigaba 1 kuletha inani elidlulileko elingakghoni ukuzaliswa linani lamalunga aziinthunywa elabelwe ihlangano ngokwesigaba leso, inani elidluleleko lelo kufanele liphalisane namanye amanani adluleleko atholwa yihlangano enye namkha iinhlangano, begodu lawo malunga aziinthunywa angakaneli iinhlalo esiqhemeni kufanele babelwe ihlangano namkha iinhlangano ngokulandela ubunengi ngenani elidluleleko
3. Nangabe iinsalela eziphalisanako eziqalelelwe ku-ayithemu 2 ziyalingana, iinthunywa ezingakathunyelwa kumele zifakwe ehlanganweni, namkha eenhlanganweni ngeensalela ezifanako ngendlela esuka enanini lamavowudu eliphezulu ukuya kweliphasi, elirekhodiweko leenhlanganwezo ngamakhetho wokugcina wesiBethamthetho sesiFunda okukhulunywa ngawo.

[I-ayithemu 3 ingezelelwe ngesigaba 2 somThethosisekelo oliTjhuguluko lesiNe lomThetho womnyaka we-2009 begodu wajanyiselelwa ngesigaba 3 somThethosisekelo oliTjhuguluko leThoba lomThetho womnyaka we-2002 kanye nesigaba 5(a) somThethosisekelo oliTjhuguluko leTjhumi nane lomThetho womnyaka we-2008.]

4. Nangabe iinhlangano ezidlula kweyodwa ezinenani lesalela elifanako zirekhode amavowudu alinganako emakhethweni wokugcina wesiBethamthetho sesiFunda, isiBethamthetho esithintekako kumele siphe iinthunywa zeenhlangano ngesalela efanako neyehlangano abalingana nayo ngokomthetho okhambisana noMthethosisekelo.

[I-ayithemu 4 ingezelelwe sigaba 5(b) soMthethosisekelo oliTjhuguluko leTjhumi nane lomThetho womnyaka we-2008.]