Tewizkariye

Kam ke hazıro, destê xo quwet u hukmê xo ra raverdo, o roşti fino ra dınyaê da serbest u têdüşte... Dınya nêheqiyu ra ibareta. Zordest, bındesti dano bınê xo ro; ya ki dewleti (zengun) şiya xo erzeno feqiri ser. Vacime, jüyê, i bini ra zêde wayirê heqe beno ya ki wayirê hukmi. İtha de (ma nia vacime) jü nêdüştiye[2] esta. Nêdüştiye her daim lec u werênais kena têra. Dermanê na nêdüştiye ki awa ke, heqi, zori (guci), wayirina mılki gereke têdüşt u jüane bê. Yanê, wayirê zor u hukmi, yê heqa qerardaişi gunê tewiz bıdê, gereke ninu xo dest ra vecê. Hama rehetiye be anoro kor ra verêniya nae cênê.

Kam ke bındesto, gerreciyê hukımdarê xuyo. Lom keno cı ra, heq u têdüştiye wazeno.[3] Uyo/awa fırrê (quweta) na biyaiye sencneno, vano ‘na heqe niya, bara mı ki gereke zê yê to bo’. Kam ke wayirê zorio, pê sa beno, pê xo sa beno u zerreweso. Fırrê xo gureneno, kêf keno, xo aynê dêvi de vêneno, veqer keno. Taine rê ki na nêheqiye maluma, nae anê ra zon ki; hama zordesti hêgaê na vatene (fıkri) nêramenê, pratik de hurendi u düştê xo ra, ra nêqılainê.

Ni kamê, çıbaê? Wayiranê hukımdaru ra, zordestu ra taê niyê (ya ki waxtê waxtu de ni biy): Padisay, wejiri, mebusi, serhostay, isano ke kerdo Heq/Wayir, menecêri, ma u pi, ciamordi, siyasetkari, sermiyani, diktatori, polêsi, qomutani, cendermey, ağay, şêxi, piri, qomo maesermiyan[4] de cênıki, ‘timo xusus’, esker, dugela xeylê mıletu de tek jü wayirê heqa mılliye, panga de wayirê qerarê kredi daene, şefi, namdari, her tur selahiyetdari (yetkili); kılmek ra, iyê ke wayirê zori ya ki wayirê qerari benê, na heqa selahiyeti xo ser uncenê.

No biyaisê qewğa hukmi tebietê isani de biyaena de normala. Taê heywanu de ki yena diyaene. Meymuni ya ki vergi, kutıki ki piline (reisine) sero danê pêro. Kami ke zurbe de her kes da bınê xo ro, beno hukımdar, hata ke jüyo bin cemê vecino ra cı ri, ver keno ra cı, ey/ae dano bınê xo ro, hukmi fino ra xo dest. Hukımramıtene ya ki wayirê mılki biyaene xuyanê isani ra jüya. Wayirê hukm u zori biyaene isani kena serxos, kena kor. Zerre u hirê (heşê) cı de caê “têdüştiye, têheqiye” çino. Çıke weskerdena kêfê xo, hurendi ardena radetê xo, be mırad reştene, hukm ey/ae dest dero, o/a şikino kes u biyaisu sero tefır (emır) bıkero. Tersê xo, eke hukımdarê do bin bıbo, estbiyaena hukımdarê de bini ra niyo, xofê dest ra gırotena hukımdariya xuyo. Eke bızano, hukımdarê do bin qarsê cı nêbeno, heqa cı dest ra nêcêno, o ki mewqiyê xo ver telas nêkuno.

Vatene nawa: ma ke jü dınya serbest u têdüşte, alemo bêmılkiyet, cêbariye nê, pêbariye wazeme, gereke her bara (mıntıqa) de weşiya xo de hukm u rehetiya nêheqe ra tewiz bıdime, xo sera berzime.

Taê gerrekari jü bara de weşiya xo ra, iyê ke xo meğdurê nêheqiye vênenê, pıro nêgınenê ke ebe xo ki taê ca de hurendia zordesti derê. Vacime Anadoliye de jü ciamordo bındest, (no şikino nê-Tırk, ya ki nê-Sunni bo, ya ki karkerê nê karkerê bo) hukmê Tırkiya ra heqe wazeno, yanê hukmo Tırk heqa ey cı do. O ebe xeta na hukımdariya dewlete bestneno mıleti ra ki, vano “Tırki gereke hukımdariya xo ra bıvêrê, tewiz dê”. Taê cênıkê ke heqe wazenê, i ki ciamordu ra heqe wazenê. Ma ciamordê ke zagonê do pisermiyan[5] de bime pil, eke sıra yena tewizdaena ciamordine, na pêskarê rehetiya ma bena, nêwazenime kes rehetiya ma, ma dest ra bıcêro. İtha jü ciamordo ke “Tırku” ra heqe wazeno, hama bara cênıku de ciamordênia xo ra tewiz nêdano, gereke pırogıno (ferqınde bo); xo xo de vaco “ez ke na hukımdariya ciamordu ra tewiz nêdanu, ‘Tırki’ çıra hukmê Tırku ra tewiz bıdê?”

Qomê do bındest ke têheqiye wazeno, na tabiya, heqa xuya. Bara cênıkanê bındestu de ki niara, ferq çino, tek jü dılqê (qılıxê) bındest biyaişi zobinaro, zıhniyet u rae jüya. Halo ideal ke bıvaciyo, her kes gereke wayirê heqa xuya tabiye bıbo, qes kes wayirê a heqe niyo ke i bini/a bine bındest kero, ey/ae heqanê cı ra marum kero, sero zor bıkero.

Derman, teyna piten u waştena tewizdais u heqe niyo; dermano bin ki mewqiyo de zordest ra tewizdaena xuya! Eke seba têdüştiye luzım kerd, isan gereke pasaina xo ra bıvêro. Nê ke itha “standardo zewnce (çüte)” vecino meydan, tede alajino têro[6]. Yanê her çi teyna rehetiya xo ver rawa. Rehetiya jüyê, rehetiya i bini cêna: aera sebebo pilo ke na dınya goni u gonaşir dera. Waşten u pitena tewizi bese niya, tewizdaena xo ki lazıma...

[1] Tewizkariye: taviz verme. No nuşte pêseroka Ütopiya de veciya. [2] eşitsizlik [3] iyê ke zerri verdanê ra mazoşizm, hurendi-amaena halê henêni de emeliya ra gınenê war (muaf cêrinê), çıke i fıkrê ni nuştiyê bıngey ra tevera manenê. Halkerdena persê sadizm u mazoşizmi xercê werênaisê de binio. Yanê, aseno ke ni nuştey, xo pêroine jü diyaene ra (genelleme) ra nêxelesno. [4] maesermiyan: mı no qese manê “maderşahi, anaerkil”i rê best tê. [5] pisermiyan: zê maesermiani, manê xo „pederşahi, babaerkil“o [6] têroalaziyaene: çelişmek