Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Czuchońce

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 878 ]Czuchońce albo Kurtaki, karpaccy górale. Ród ten poczyna się na zachodzie u źródłowisk rzeki Ropy i zasiada całe góry, aż do źródeł Sanu; na tak wielkiej wszakże przestrzeni rozsiany nie tworzy jednolitego gminu, lecz dzieli się na pomniejsze rzesze między sobą. Idąc od granicznego Beskidu za biegiem rzek wpadających do Wisły na tej przestrzeni, ciągną się siedziby Kurtaków ponad Ropą po Szembark, po nad Wisłoką po Kąty, po nad Jasełką po Duklę, po nad Wisłokiem po Besko, po nad Osławą po Porasz, po nad Hoczewką po Nowosiółki, po nad Sanem w końcu po Przysłup. Oznaczając wszakże te granice rozumiemy cały obszar tych rzek na górnym ich biegu wraz z przyległemi dolinami na oznaczonej przestrzeni. Cały ród, który od źródeł Sanu osiadł, bywa od postronnych także Czuchońcami zwany, dla wierzchniego stroju, który się nazywa czuchania; kształt i krój, a nawet i kolor tych czuchań zmienia się, i podług nich rozróżniają całe okolice przez Czuchońców osiadłe, mówiąc „Górniaki“ od Samoklęsk i Żmigroda, od Jaślisk i Dukli a w końcu od Bukowska i Baligroda, oznaczając tem oddzielne okolice przez nich zamieszkałe. Wyjątkowo tylko nazywają Czuchońce sami siebie Góralami, zazwyczaj zaś „Górniakami“, do czego sąsiednie rody w równinach zamieszkałe przywięzywać zwykły wyobrażenie grubych obyczajów. Górale od Jaślisk nazywają się także Górniakami z niskiego Beskidu, a sąsiednich w Węgrzech mieszkających nazywają Zadzielanami, jako mieszkających za działem, to jest za Beskidem. Pominąwszy te drobne różnice należy policzyć cały ten ród Kurtaków, a nawet ze Spiżakami pospołu od wyłomu popradowego zacząwszy, aż do źródeł Sanu, i postawą i narzeczem i obyczajem do jednego rodu, który się przez grzbiet Niskiego Beskidu przewalił na obszar Wisły z Węgier w czasie pierwszych najazdów z Pannonii na słowiańskie ziemie. Por. Górale.