Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Czerwonogród
[ 845 ]Czerwonogród (z Księżyną i Czerczem), wieś, pow. zaleszczycki, nad potokiem Dżuryn, o pół mili na północ od lewego brzegu Dniestru, o 3 mile na północny zachód od Zaleszczyk, o pół mili na północ od Uścieczka. Przes. pos. dwor. roli orn. 12, łąk i ogr. 16, past. 34, lasu 572; pos. mniej. roli orn. 6, łąk i ogr. 27, past. 22 morg. Ludność rzym. kat. 335, gr. kat. 104, izrael. 26: razem 465. Należy do gr. kat. parafii w Nerkowie, który stanowi właściwie jednę gminę z Czerwonogrodem; rzym. kat. parafią ma w miejscu, której początek jest niewiadomy, pewnem jest, że tu parafia rzymsko kat. istniała od najdawniejszych czasów przy klaszt. dominikanów, jednakże częste napady Tatarów zniszczyły wszelkie ślady dokumentów. Dotacya powiększoną została przez Rafała Skarbka i Adama Bielskiego w 1748 roku. Teraźniejszy kościół wymurowany kosztem małżonków Lisieckich 1615 roku, poświęcony w 1741 roku pod wezwaniem Wniebowzięcia Naj. Panny Maryi. Parafia ta należy do dekanatu jazłowieckiego, przyłączonych jest do niej 9 wsi i 1 miasteczko mianowicie: Capowce, Iwanie, Koszyłowce, Nagórzany, Nerków, Sadki, Słone, Szutromińce, Torskie i miasteczko Uścieczko: razem jest w tej parafii 2028 dusz rzym. kat. obrządku, a w jej obrębie 569 izraelitów. W przyłączonych do tej parafii miejscowościach są szkoły ludowe w Capowcach, Koszyłowcach, Sadkach, Torskiem i Uścieczku. W Uścieczku jest kościół murowany, a w klasztorze panien miłos. w Czerwonogrodzie i na tamt. smętarzu kaplice murowane, w których nabożeństwo odprawiane bywa. W Czerwonogrodzie jest klasztor sióstr miłos., założony przez Helenę księżnę Ponińską w 1846 roku; siostry trudnią się pielęgnowaniem chorych i nauką sierot. Z przemysłowych zakładów jest tu gorzelnia i młyn wodny, z przemysłowców i rzemieślników jest tu handlarz rybami 1, gorzelnik 1, dzierżawca propinacyi 1, szewc 1. Czerwonogród jest bardzo starożytną osadą, w kronikach „Castrum rubrum“ nazwany; był już w IX wieku rezydencyą książąt ruskich; od tego to grodu ta część Rusi nazwisko Czerwonej miała otrzymać. Kto go założył nie mamy wiadomości. Przed najściem Tatarów w r. 1240 wspominany jest zamek ten, jako przedmiot częstych wzajemnych zaborów pomiędzy książętami ruskimi. Cz. był stolicą krainy, której zarząd otrzymawszy Koryatowicze od Olgierda księcia litewskiego, założyli tam klasztor księży dominikanów po r. 1331 (Okolski); akt fundacyi uległ zagładzie. R. 1340 zdobył gród ten wraz z Rusią Czerwoną Kazimierz Wielki. Do r. 1430 był w posiadaniu Witolda, wiel. księcia litew. Później przeszedł w posiadanie zastawne Teodoryka Jazłowieckiego, starosty kamieckiego, jako królewszczyzna. Kazimierz Jagiellończyk przeniósł przywilejem z r. 1448 to miasto na prawo niemieckie. R. 1615 (podług lustracyi) miał Czerwonogród wraz z całem starostwem w zastawie Mikołaj Daniłowicz kaszt. lwowski. Cz. był jakiś czas miastem powiatowem b. wdztwa podolskiego. Powiat ten w r. 1530 odpowiadał prawie ściśle dzisiejszemu czortkowskiemu. Starożytny zamek z pięknym ogrodem i wodotryskiem, w czarującej polożony okolicy, jest widzenia godnym. W Czerwonogrodzie jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel większej posiadłości: księcia Ponińskiego spadkobiercy; w 15 w. należal Cz. do Buczackich, potem do Jazłowieckich, w końcu Skarbków. B. R.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|