Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Carogród

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 526 ]Carogród, ross. Cargrad, po łotewsku Corgrods, wieś i stacya kolei żelaznej rysko-dyneburskiej, między Nicgalem a Liwenhofem, o 46 w. od Dyneburga, w Inflantach polskich, w zachodniej części powiatu dyneburskiego blisko rzeki Dźwiny położone; dobra niegdyś biskupie, dziś rządowe, wchodzące wszelako w skład parafii katolickiej liwenmujskiej, stanowiącej dziedziczną własność barona Korffa na Kryżborku. Lud łotewski rzymsko-katolickiego wyznania a tylko gdzie niegdzie rozsiane małe garstki Rossyan starowierców czyli [ 527 ]rozkolników. W pobliżu Carogrodu (bo tylko o 2½ wiorst od niego) nad brzegiem Dźwiny znajduje się folwark Szlossberg, do dóbr Liwenmujży należący, a w którym konserwator muzeum starożytności kurlandzkich pan Juliusz Doering w sierpniu roku 1878 odkrył ślady dawnego grodu „Gercike“, znanego już na początku 13 stulecia przez najdawniejszego inflanckiego kronikarza Henryka Łotysza. Czy nazwa w pobliżu Szlossberga położonego Carogrodu istotnie ma niejakiś związek z tradycyą o mającej tu niegdyś istnieć siedzibie książęcej, a przeto czy może ona służyć jako potwierdzenie mniemania pana Doeringa, że dzisiejszy folwark Szlossberg stoi na miejscu dawnego grodu „Gercike“, wydaje się nam już dla tego samego nieco wątpliwem, iż wyraz „car“ nie pierwej jak zaledwie w połowie XVI wieku występuje na widownię dziejów jako tytuł przez władców lub mocarzy rossyjskich oficyalnie używany. Wyraz ten, pochodzący jak wiadomo od łacińskiego „caesar“, używany był pierwotnie tylko dla określenia rzymskich lub bizantyjskich cesarzy, a dopiero znacznie później, przy tłumaczeniu biblii na język słowiański, stosowano go także i do królów żydowskich starego testamentu. Pewnem jest przynajmniej, że w wieku XIII, za czasów Wsiewołoda (regulus Wissewaldus, jak go Henryk Łotysz nazywa), żadnego księcia rossyjskiego carem nie tytułowano. Mógł wreszcie Carogród w późniejszym już czasie, zanim wszakże do dóbr biskupów inflanckich zaliczony został, tworzyć kolonią rossyjskich rozkolników późniejszej epoki, którzy go prawdopodobnie z powodu pobliskich ruin dawnego grodu „Gercike“ Carogrodem przezwali. Utrzymuje bowiem stanowczo pan Doering (Obacz „Sitzungsberichte der kurlaendischen Gesellschaft für Literatur und Kunst“ Mitawa, rok 1879, str. 65 i 66), iż sporadycznie dotąd tam rozsiani rossyjscy starowiercy jeszcze w r. 1878 tamże na miejscu go upewniali, że niegdyś cała przestrzeń ziemi carogrodzkiej wyłącznie przez nich miała być zamieszkiwaną. (Obacz gazetę ryską „Rigasche Zeitung“ z r. 1878 Nr. 193 artykuł „Gercike“, tudzież cytowane powyżej „Sitzungsberichte“). Obecnie okolica ta przeważnie przez lud łotewski rzymsko-katolicki jest zamieszkiwaną. Do pierwszej ćwierci wieku bieżącego dobra Carogród zaliczano stale do majętności biskupich, następnie zaś weszły one wraz ze wszystkiemi innemi w skład dóbr skarbowych. Kościół rzymsko-katolicki w Carogrodzie stanowi filią liwenmujskiego parafialnego kościoła. Obchodzonym tu bywa uroczyście doroczny „fest“ 22 lipca w dzień świętej Maryi Magdaleny. G. M.