Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Astrachań

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search


[ 50 ]Astrachań; miasto gubernialne, w Ces. Ros., pod. 46°21' sz. g. i 65°42' dł. g., nad Wołgą, o 11 mil odjej ujść, w miejscu jej rozdziału na wiele odnóg, o 2017 w. od Petersburga. Dawniejsze miasto leżało wyżej nad Wołgą, o 9 czy 10 mil od teraźniejszego, tam gdzie jeszcze przed [ 51 ]przybyciem Waragów do Rośsyi miało stać miasto chazarskie Atel czyli Bałangiar; w XIII wieku należało do Alanówi nazywało się Sumerkent, a w rossyjskich kronikach znane pod nazwiskiem Astorakani (Aszy-Darchan, Hadzy-Terkan), i zostawało pod panowaniem Złotej hordy. Od czasu jej upadku było stolicą oddzielnych chanów, tegoż szczepu co i książęta nogajscy. W 1554 roku ksiązę Jerzy Iwanowicz Proński, Szemiaka i Ignacy Weszniaków wynieśli ną tron wygnańca Derbysza, a gdy ten powstal przeciw Rossyi, A. został podbity (1557). Zaraz potem przeniesiono dawne miasto na teraźniejsze jego miejsce; z ogromnego chańskiego zamku, zbudowano w nowem mieście twierdzę Kreml a za Michała Teodorowicza powiększono ja zbudowaniem twierdzy Białego grodu. A. leży na wzgórzach zwanych: Zajęczy, Iliński, Kisielew, Parobiczew, Kozaczy, Głodny i inne, które ciągną się dalej za miastem w kierunku od wschodu na zachód; w około nich rozciągają się błota, jeziora lub doliny. Środek miasta leży na wzgórzu Zajęczem, opasany zębatym murem, na trzy sążnie wysokim, i zamyka w sobie Kreml i twierdzę. W A. zasługują na uwagę: admiralicya i port, założone przez Piotra I w 1722 roku; warsztaty okrętowe przeniesione tu w 1826 roku z Kazania, bank, instytut żeński, szkoła morska; kanał Warwacych (z Łutuma do Wołgi), który osusza niższą część miasta. Ludności ma 57704, składającej się z różnoplemiennych mieszkańców Europy i Azyi, różniących się między sobą językiem, zwyczajami, obyczajami, ubiorem i religią. Par. katol. w A. liczy dusz 500; kośc. kat. pod wezw. Wniebowzięcia N. M. P., 1761 kosztem parafian wzniesiony. Największą część ludności składają Rossyanie. Tatarów, Kałmyków i Kirgizów w A. do 10,000; zajmują się oni szczególniej hodowlą bydła, a Tatarzy prócz tego prowadzą handel i trudnią się furmanką, dostawiając jedwab', bawełnę i inne azyatyckie towary na jarmark niżegorodzki, oraz wyrabiają u siebie jedwabne i półjedwabne materye, safian żółty i czerwony, skórę jaszczurową, mydło i t. p. Persy, w liczbie około 400, zajmują się wszyscy handlem; korespondenci ich przysyłają im z Enzeli i Astrabadu perskie i inne towary. Około 4,000 Ormian trudni się również handlem; goszczą też kupcy z Buchary i Chiwy; Indyan od 250 do 300, w ogólności są bardzo bogaci i zajmują się szczególniej obrotami pieniężnemi. Ale najgłówniejszem zatrudnieniem astrachańczyków jest rybołóstwo na Wołdze i morzu kaspijskiem, dokąd wyprawia się corocznie przeszło 7,000 ludzi. Powiat A. zajmuje przestrzeń 100 mil kw.; ludności, bez m. pow. ma 41,680. Powierzchnia jego nieco pagórkowata: grunt piaszczysty i piaszczysto-gliniasty. Astrachańska gubernia przerznięta Wołgą; graniczy na południe i wschód z morzem Kaspijskiem. Na ziemi tej mieszkali, wedle Herodota, na 445 lat przed J. Chr. Scytowie i Sauromaci. Morze Kaspijskie zwano wtedy Hirkańskiem. W III wieku po nar. J. Chr. w tych miejscach żyli Chazarowie, którzy nadali swe imię morzu. Po Chazarach brzegi morza Kaspijskiego zajmowali Węgry, Hunny-Ogory, Obry i Madiarowie. Po Madiarach strony te opanowali Chwalisy, później Bulgarowie, którzy posunęli swe posiadłości do brzegów zachodnich morza Czarnego. Temudżyn i następca jego Oktaj zburzyli państwo bulgarskie i odtąd na brzegach Wołgi osiedli Mongołowie pod nazwaniem Tatarów. Od czasu chanów Oktaja i Batego, Tatarzy posiadali ziemie teraźniejszej gubernii astrachańskiej do panowania Iwana Groźnego (1554). Pobudowali oni miasta: Saraj, Kazań i Aszy-Darchan, teraźniejszy A. Bazyli Iwanowicz Szujski nadał 1608 r. Astrachanowi osobnego arcybiskupa. Piotr I zrobił go miastem gubernialnem. Katarzyna II, przy zaprowadzeniu w 1785 roku namiestnictwa kaukazkiego, przyłączyła do niego jako obwód, gubernią astrachańską. W 1796 roku cesarz Paweł I, wróciwszy Astrachanowi poprzednią nazwę miasta gubernialnego, przeniósł tam i zarząd byłego namiestnictwa kaukazkiego. Nakoniec Cesarz Aleksander I, w roku 1801, podzielił gubernią astrachańską na dwie osobne części, z których utworzył teraźniejsze gubernie: kazańską i astrahańską. Gubernia astrachańska ma powierzchni z jeziorami i deltą Wołgi 197247 w. kw.. z których stali mieszkańcy zajmują tylko 303 mil kw., reszta zaś należy do plemion koczujących; dzieli się na cztery powiaty: astrachański, krasnojarski, czernojarski i enotajewski. Składa się po większej części z obszernych stepów bezleśnych i piaszczystych, na których rozsiane są solne jeziora i błota. Na zachodniej tylko granicy ciągnie się pasmo wzgórz. W wschodniej części gubernii astrachańskiej i na południe stopniowo one zlewają się z niziną, nadmorską. W obszernych stepach tej gubernii napotykają się obfite i pożywne pastwiska, na których koczujący mieszkańcy utrzymują liczne stada. Jedynemi wodami w stepach, z których może korzystać koczująca ludność z swemi ogromnemi stadami, są tak zwane chaki (solne błota). Lasy znajdują się tylko na granicy gubernii saratowskiej. Klimat gorący, od połowy maja zaczynają, się upały i w lipcu dochodzą do 30° Reaumura; w styczniu temperatura zniźa się niekiedy do 22°. Mieszkańców stałych w gubernii astrachańskiej jest 87,400, i koczujących 116,800; w ogóle mieszkańców liczy się około 320,000. (Enc. 0rg. Siemienow i i.)



#licence info
Public domain
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home.


Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.

PD-US-1923-abroad/PL Public domain in the United States but not in its source countries false false