Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dryssa
| ←Drynia | Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom II Dryssa |
Dryświata→ |
[ 179 ]Dryssa, Drysa, mylnie Dryza, m. powiatowe gubernii witebskiej, przy ujsciu rzeki Dryssy do Dźwiny zach. Od gub. m. Witebska odległa o 176 w., od Petersburga o 592 w. Kiedy i przez kogo Dr. została założoną nie wiadomo. Z pertraktacyi jakie były prowadzone od 1565 do 1569 roku między carem Iwanem grożnym i królem Zygmuntem o przeprowadzenie granic między Polską i Rossyą widzimy, że w czasie tym Dr. należało do Rossyan; egzystowała zaś na długi czas jeszcze przedtem, a w XV wieku stanowiła osobną gminę należącą do Połocka. Starostwo czyli dzierżawa D. wnosiło kwarty zł. 214 i była we władaniu Rudominów. Od 1802 r. Dr. jest miastem pow., gub. witebskiej, do tego zaś czasu od 1772 r. była m. pow. b. gub. połockiej. W roku 1812 pod Drysą był ufortyfikowany obóz i główna kwatera naczelnego dowódcy pierwszej armii zach. gener. rossyjskiego ks. M. Barclaja de Tolly. Ż rozporządzenia rady wojennej obóz ten, jako niedogodny, został opuszczony; w następstwie był zrujnowany przez gen. Oudinot, przyczem ucierpiało niemało i miasto; w r. 1855, na wiosnę, nadzwyczaj obfity rozlew Dźwiny i Dryssy przyczynił mieszkańcom Dr. ogromne straty; siedm domów zaledwie tylko ocalało. Obecnie liczą w Dr. 3077 mk. płci obojga; w tym kat. 2219, kościołów katol. dwa: jeden parafialny pod wezwaniem Opatrzności Bożej, drugi zaś filialny, zbudowany przez mieszczan, w 1810 r., pod wezwaniem Swiętego Krzyża. Parafia D. ma kaplicę w Wiktoryanowie i Kazulinie. Drysko-siebieski dekanat archid. mohilewskiej obejmuje dwa powiaty w nazwie wyrażone, liczy wiernych 28286, parafij 8, kaplic 25. Parafie: Siebież, Oświej, Zamosze, Pustyń, Rosica, Przydrujsk, Dryssa, Zabiały. Cerkiew prawosławna jedna; bóżnic żydowskich sześć. Do miasta należy 250 dz. i 999 kw. sążni. Domów Dr. posiada, znaczniejszych murowanych 12 i drewnianych około 300; 1 szkołę parafialną z oddziałem dla uczących się dziewcząt; 1 piwny browar, 2 cegielnie i 3 garbarnie. Handlu w Dryssie niema prawie zadnego; w ogóle jest to jedno z najmniejszych m. pow. gub. wit. Jest tu st. dr. żel. dynebursko-witebskiej, między Swolną a Georginowem, o 174 w. od Witebska, 90 w od Dyneburga a o 4 i pół w. od st. poczt. w Dryssie.
Powiat Dryssieński należy do liczby tak zwanych inflanckich pow. gub. wit., które są daleke żyźniejsze i we wszystko wogóle lepiej uposażone od pozostałych siedmiu pow. noszących miano: białoruskich. Powiat ten ma 2647 w. kw. rozl., dzieli się na 3 ucząstki policyjne (stany), 16 gmin włościańskich; miejscowości zaludnionych w pow. Dr. 1385, w nich ogółem 6317 domów. Ludność ogólna wynosi 73147; główną ilość stanowią Białorusy. Łotyszów w całym pow. tylko 171; żydow 5552. Białorusy, zaludniający pow. dryski są przeważnie wyznania prawosławnego (katolików w całym pow. 13,500; według rubryceli 27924), mówią oni narzeczem białorzuskiem, stanowiącem niejako przejście od mowy wielkorossyjskiej do narzecza ukraińskiego i mowy polskiej. Przemysł fabryczny w pow. Dr. żaden prawie. Z rzek ważniejsze są Dźwina zach. i Dryssa; z jeziór: (wszystkich 85) Oświejskie, Lisno, Długie i Białe; dwa pierwsze leżą w północncj części pow. Komunikacyjne środki stanowią rzeki spławne: Dżwina, Dryssa a za główny ruch komunikacyi służy przeżynająca pow. kolej żelazna dynebursko-witebska. Blisko miasta D. w lesie było niegdyś mko Konarzewo, założone około 1648 przez Jana Konarzewskiego i przez Jana Kazimierza przywilejem miejskim obdarzone. W wojnie zniszczeniu uległo i już nie odbudowane. Marszałkami szlachty powiatu drysieńskiego bywali; Chrapowiccy, Hłaskowie, Korsaki, Łopacińscy, Szczyttowie i Szadurscy. F. G.
Dryssa lub Hłubo, jez. w płn. stronie pow. połockiego, niedaleko granicy newelskiego powiatu, ma 4 w. kw. rozl., 6.5 w. dług., 450 sąż. szer., brzegi lesiste. Wpływa doń Usz; wypływa rz. Dryssa z tego jeziora.
Dryssa, rz., prawy dopływ Dźwiny, wypływa z jez. Dryssa, według W. Pola z jez. Jasnego, i połączywszy się z rzeką Uszczą przepływa jez. Wolsę a po wyjściu z niego dopiero nazwę Dryssy przybiera. Przybiera rz. Uszczę i Swołnę, a ubiegłszy 128 w., wpada do Dźwiny pod miastem Dryssą. Szerokość od 8–12 sążni; głębokość na wiosnę do 8 łokci dochodzi, kierunek jej w którym przepływa 4 jeziora jest głównie płd. W. Pol pisze: D. dalej płynie na zach. wydatnym łukiem ku płd. Wszystkie jej dopływy z małemi wyjątkami są jeziorne, okolice po części lesiste. Z prawego brzegu przyjmuje: strugę z jeziorka przy wsi Połuszkowo, strugę z jez. Dwibło, kierunek płd. wsch.; płynie przez jez. Gusino, Jazna, poniżej którego przyjmuje strugę i ma ujście swe pomiędzy wsiami Klin i Stare; kilka strug pomniejszych, z których niektóre wypływają z jeziorek; Nieszarda wypływająca [ 180 ]z jeziora tegoż nazwiska, płynie koło Pilgówki w kierunku płd. zach., przyjmując dwie strugi z jezior, łamie się na południe i bieży do ujścia przy wsi Przybytki. Nieszcza, źródło ma przy wsi Łukowa, przepływa w kierunku mało zach. przez trzy jeziora, z których największe jest Żylica; przyjmuje strugę z prawego brzegu z jeziora Ajbeto, a przy ujściu tejże strugi zmienia kierunek na płd.; dalej przyjmuje strugę z jeziora leżącego przy mstku Osyna. Nieszcza przepływa koło miast: Juchnowicze, Klasice i wpada poniżej wsi Czerkowiszcza do Dryssy. Z lewej strony wpada do Nieszczy kilka strug i rzeczka wypływająca z jeziorka przy wsi Starzyna, płynie w kierunku zach. przez 5 jeziór. Czerepiło przy wsi Czerniszewo zwraca się na płn. i ma swe ujście poniżej miasta Juchnowicze. Z prawego brzegu wpada jeszcze do Dryssy rzeka Swołna, źródło ma w okolicy osady Drujewo, bierze dwie strugi, płynie w kierunku małego płd. przez Kotranową, Długą i wpada poniżej mka Womieńca do Dryssy. Rzeczka, źródło przy wsi Zaj, płynie na płd., ujście poniżej wsi Tobołkina. Z lewego brzegu wpadają do Dryssy: Rzeczka, źródło ma przy wsi Derlipiny, płynie na zach., ujście przy wsi Łajewa. Rzeczka z jeziora, płynie w kierunku zach. przez dwa jeziora, ujście poniżej wsi Woronowa. Pięć mniejszych rzeczek, niektóre z jeziorek. Po Dryssie spławiają drzewo opałowe i budulec. Do sioła Dernowicz a nieraz i dalej kursują po D. tak zwane łajby ze zbożem, siemieniem lnianem i olejem. Między Borkowiczami a Swołną rzucony jest przez D. żelazny most kolejowy.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|