Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Drohiczyn

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

←Drohiczówka

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom II Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski Drohiczyn

Drohobuż→

[ 149 ]Drohiczyn 1.) D.-podlaski, osada, przedtem mko nad Bugiem, właściwie przedmieście miasta D., położonego z przeciwnej strony na prawym brzegu Bugu; pow. sokołowski, gm. Korczew, par. Knychówek. Liczy obecnie 26 dm., 243 mk. i 192 m. obszaru, posiada szkołę początkową. Był on niegdyś stolicą Jadźwingów i stanowił całość z drugiem miastem na prawym brzegu Bugu mieszczącem się; podług kronik ruskich miał być założony w r. 1061. Naruszewicz utrzymuje, iż część Jadźwingów, szukając sobie u dolnego Bugu bezpiecznej siedziby, na pamiątkę dawnego D. inną tegoż imienia stolicę tutaj założyła. W XII w. należała do książąt mazowieckich, z których Konrad I w r. 1237, gdy część braci dobrzyńskich wzbraniała się połączyć z krzyżakami, nadał im zamek tutejszy ze znaczną przestrzenią ziemi między Bugiem i Nurem, aż ku granicom Rusi, z obowiązkiem bronienia Mazowsza od napadów nieprzyjacielskich. Tu szczątki tego zakonu zaginęły najpodobniej około r. 1240, kiedy Tatarzy zniszczyli D. z całą okolicą. Korzystając z powszechnej klęski zagarnąl je Mendog, książę litewski; odbudował miasto i odtąd należało do Litwy. Niesnaski między książętami litewskimi podały Janowi księciu mazowieckiemu sposobność opanowania w r. 1382 D. wraz z przyległą ziemią. W r. 1443 podstąpili Litwini w znacznej sile pod miasto, które nie mogąc go obronić, książę Bolesław mazowiecki sprzedał Kazimierzowi, w. ks. litewskiemu, wraz z całą ziemią za 6,000 kóp szerokich groszy praskich. Nowy władca osobnym przywilejem 1444 r. policzył D. do liczby piętnastu celniejszych miast Litwy, dozwolił wolnego handlu i udzielił różnych swobód, a następnie w. książę Aleksander w 1498 r. obdarzył obie strony miasta, po obu brzegach rzeki, prawem magdeburskiem, nadał jarmarki i t. p. Po zapadłej unii Litwy z Koroną, D. był ustanowiony starostwem, i zostawał przez długi czas w ręku rodziny Kiszków. Dobry byt miasta trwał do roku 1657, kiedy Szwedzi z Rakoczym, księciem siedmiogrodzkim, w gruzy i popiół zamienili D. wraz z zamkiem. D. teraźniejszy, Ruską stroną zwany, na lewym brzegu Bugu, był dawniej od początku założenia swego przedmieściem miasta D. Lackiego, położonego na prawym brzegu tejże rzeki. Składa się on z trzech oddzielnych części, z tych Ruska strona pierwsza, najdawniejsza; przedmieście Bużyska, druga część dawniejsza; i Góry, trzecia część, od r. 1843 powstała. Rozłączenie obu tych miast nastąpiło dopiero po r. 1815, to jest za ustaleniem królestwa. Część w cesarstwie, będąc właściwem miastem, została zawsze zamożniejszą i ludniejszą; kiedy przeciwnie w królestwie, z położenia swego pomiędzy wodami, dołami i przerwami na niskich gruntach, które corocznie rujnuje wylew wody Bugu, doszła do takiego upadku, iż na mocy postanowienia rady administracyjnej, D., Ruską stroną zwany, od 1 stycznia 1863 zamieniony został na osadę wiejską. Część ta w 1861 r. posiadała ogólnej ludności 315 głów, pomiędzy któremi katolików 182, prawosławnych 88, starozakonnych 45, żyjących z rolnictwa oraz z prostego wyrobku.

2.) D. chełmski, ob. Dorohusk

Drohiczyn, 1.) D.-lacki, miasto t. zw. nadetatowe, w pow. bielskim, gub. grodzieńskiej, na prawem malowniczem wybrzeżu Buga, pod 52°25′ szer. i 40°49′ dł. geogr., na wzniesieniu 528 st. npm. (powierzchnia Bugu pod D. 380 st. npm.), przy osobnym trakcie z Bielska (54 wiorsty), wprost osady Drohiczyna (ob. wyżej), z którą stanowił do 1813 jednę całość i wspólną miał historyą (tamże podaną). Byłoto niegdyś miasto główne ziemi drohickiej województwa podlaskiego. Z Ciechanowcem i Siemiatyczami łączy się za pomocą dróg bocznych. Od Grodna odległe 168 w. R. 1576 D. miał 327 dm., r. 1713 dm. 117, r. 1800 dm. 173, mk. 984. Obecnie D. lacki ma 1402 mk. (682 męż., 720 kob.; 384 kat., 498 izr., 520 prawosł., r. 1857 było 6 ew.). Mieszkańcy zajmują się rolnictwem i rybołówstwem; fabryk niema tu żadnych, prócz wiatraka. Jest też szkoła 3-klasowa, paraf. kościół katolicki, dwie cerkwie, prom na rz. [ 150 ]Bugu, 4 jarmarki rocznie. Paraf. kościół katolicki św. Trójcy, wzniesiony podobno jeszcze 1350, niewiadomo przez kogo. Parafia katolicka dekanatu bielskiego liczy dusz 3011. Kaplice: na cmentarzu i w Miłkowiczach (dawniej filia). Przywilejem Jana Kazimierza z r. 1660 probostwo drohickie ustąpione zostało jezuitom, którzy tu kolegium założyli i szkoły wyższe (póżniej pijarom oddane) utrzymywali; pijarskie szkoły w D. licznie były nawiedzane 1784 r. miały 285 uczniów. Prawosł. dek. drohicki składał się 1857 r. z 12 parafij, wiernych liczył 10,383. Dotąd przechowało się tu grodzisko około 80 stóp nad wodę wyniesione, w części zniszczone działaniem wody. Istnieją w niem dwie pieczary, złączone z sobą i mają po 30 łokci obwodu. W tem miejscu wznosił się dawniej zamek obronny, zniszczony w XVII wieku. W ostatnich czasach krążyły pogłoski o wzniesieniu w D. twierdzy na gruncie od strony Królestwa. Starostwo grodowe drohickie podług lustracyi z r. 1564 składało się z m. Drohiczyna i wsi Rechawka, Czarna, Większa i Mniejsza, Wólka oraz z tenut dwu wsi Szczawice i Starczewice. W r. 1771 posiadał je Aleksander Ossoliński, opłacając z niego kwarty złp. 637 gr. 21, a hyberny złp. 2413 gr. 5. Na sejmie warszawskim z roku 1773–1775 stany Rzplitej nadały je temuż Ossolińskiemu na emfiteusis z wójtówstwami i sołectwami. Opis historyi D. podał J. Jaruszewicz w Athenaeum z 1847 r. Opis i widok zamieścił „Tyg. Illustr.“ z 1870 r. Nr. 112 i z r. 1873 Nr. 270. R. 1880 wydano chromolitograficzny widok D. jako dar jubileuszowy dla J. I. Kraszewskiego od Podlasiaków.

2.) D., Dorohiczyn, mko, w pow. kobryńskim, stacya pocztowa na trakcie z Kobrynia do Pińska, o 25 w. od Antopola, o 54 w. od Kobrynia, o 264 od Grodna. Mieści w sobie zarząd policyjny siedmiu gmin wiejskich. Miał 1878 r. 1476 mk. (702 męż., 774 kob., 1300 izr., 176 chrześcian). F. S.