Progreso/Triesma Yaro/Numero 27/« Esperantala dialekti »

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
TRIESMA YARO
PROGRESO No27
Mayo 1910

« Esperantala dialekti »
Linguala questioni
[ 177 ]
« Esperantala dialekti. »

Ne ni, sed la max fidela e fanatika Esperantal revuo anuncas, ke Esp. disfalas en dialekti ; existas ja « franca » o plu juste « parisana dialekto », qua vicigas parolado per konferenco, almiliti per konkeri o konkvesti, kunsido per seanco, respondeco per responseco, superakvego per inundo, elparoli per pronunci, … e kompreneble ta nuvaji esas abomininda segun la pontifiki di la « natural evoluco » ! On rekonocas en oli kelka Idaji, quin on penas furteme enduktar en la primitiva Esperanto por trompar la naivi. La fanatiko predicas, ke existos balde altra dialekti angla, germana, rusa, hungara… kun tute diversa vorti[1]. Yes, se, quale li konstante predikas, l’uzado esas la sola normo di la linguo ; no, se ta normo konsistas en ciencala principi, konstante aplikata da vigilema e laborema Akademio, e volunte aceptata, kun libera reflekto, da inteligenta (do ne fanatika) adepti. La Fun­da­men­tisti esas tute blinda : se li komprenus la principi di la LI., li savus, ke inundar, konquestar, pronuncar ne apartenas ad ula « dialekto », sed a la vera, sola linguo inter­naciona. Li ne vidas, ke tala dialekti formacesas nur pro ke la Fundamento kontenas absurda e ridinda idiotismi ; pro manko di principi e di ciencala autoritato, singlu vicigas oli per expresuri private inventita plu o min fortunoze. Sed en Ido ta idiotismi esis vicigata per la max inter­na­ciona e logikal expresuri (ne konferenco, sed diskurso ; ne responseco, sed respon­siveso, e c.) e konseque on ne povas timar, ke singlu en singla lando vicigos oli per diversa vorti. Konkluzo di la « komuna sajeso » : se vi volas linguo, qua ne riskas koruptesar da la blinda uzado e da l’idiotismi, e disfalar en dialekti, adoptez Ido[2].

  1. La fanatiko esas justa : kad on ne lektas konstante, che la polona Espe­ran­tisti, ta idiotisma latinaji : prelego, prelegento ? Se Esperanto esus admisinta de l’komenco la justa e max inter­naciona vorto : diskurso, on ne vidus nun ta « disfalo en dialekti »
  2. Ni dicas ya Ido, pura ed autentika Ido, ne ula Esperanto idigita ed idizita, qua esus nur malbona kontra­fakturo di Ido, e konservus omna principala difekti di Esperanto.