Progreso/Triesma Yaro/Numero 26/Pri la mal­lon­geso di Ido

← Kontenajo ← Pri nia futura muzi­kala ter­mi­naro

TRIESMA YARO PROGRESO No26 Aprilo 1910 Pri la mal­lon­geso di Ido Linguala questioni

Pri la kompozita tempi →

Temo : Generala reflekti

[ 67 ]

Pri la mallongeso di Ido.

S^o Prof. R. Lorenz publikigis en Idano (v. nia Bibliografio) interesanta statistiko, qua montras ke Ido esas plu mallonga kam la precipua europana lingui. Il prenis quale bazo la cirkulero da S^o Waltisbühl Ad la tutmonda komercistaro e sa traduki en D.E.F.I.S. Il kontis en singla texto rispektive la literi e la vorti, ed il trovis la sequanta nombri :

Linguo.	Literi.	Vorti.	Vortolongeso.
D.	2.343	419	5,59
E.	2.183	458	4,76
F.	2.336	481	4,85
I.	2.175	420	5,17
S.	2.348	472	4,97
Ido.	1.768	394	4,48

La nombri di la lasta kolono indikas la mezvalora longeso di la vorti : li esas obtenita dividante la nombro di la literi per la nombro di la vorti. Ta statistiko konfirmas to quon on savas ja per [ 68 ]sperienco pri la naturala lingui, nome, ke D. esas (kun S.) longa linguo, qua uzas multa literi, e precipue longa vorti ; ke E. esas mallonga linguo, qua uzas malmulta literi e multa mallonga vorti. Sed ol pruvas, ke Ido superesas omna lingui konsiderata, ye omna relati : ol uzas min multa literi, min multa vorti e min longa vorti kam la cetera lingui. E singla de ta avantaji esas sat granda :

Komparez	1.768	a la nombri extrema	2.175	e 2.348 ;
—	394	—	419	e 481 ;
—	4,48	—	4,76	e 5,59.

On savas ja, per omna nia komparenda texti, ke Ido havas la sama avantaji relate Esperanto. Ol esas do linguo rimarkinde konciza, relate l’europana lingui, quankam tute analoga ad oli per la strukturo e la vortaro. Certe, la mallongeso ne esas absoluta e chefa qualeso di la L. I., ed on ne devas sakrifikar ad ol (quale facas ula lingui a priori) l’internacioneso, la komprenebleso, unvorte la facileso por omni. Sed, kande ta esencala kondicioni esas plene kontentigita (quale eventas en Ido), la mallongeso aparas quale tre prizenda qualeso di duesma grado. Quale dicas tre juste Prof. Lorenz, pro quo uzar multa literi e vorti por expresar nia idei, se min multi suficas por expresar oli egale klare ed exakte ? To esus nur neutila spenso di materyo, o, quale dicus Prof. Ostwald, di energio. « Kompreneble por linguo la mallongeso esas limitizata per la exakteso di l’expreso, quan ol devas anke havar (dicas S^o Lorenz). Sed pro ke ni tre bone savas, ke ni povas expresar nia idei vere tre exakte per nia Ido, rezultas ke Ido havas vere la rekordo di la precizeso inter la lingui », e to suficus por certigar sa venko, precipue che la praktikala homi.