باب ٻيو :
سرائيءَ جو گهر
انهيءَ گهر جو جيڪو ذڪر مٿي ڏنو ويو اهي، تنهن جي پوريءَ طرح سمجهڻ ۾ هتي مختصر طرح بيان ڪرڻ ضروري ڏسجي ٿو.
سرائي فتح خان، سنڌ جي هڪڙي قديم خاندان مان هو. سندس پيءُ، مير غلام علي خان ٽالپر جي ڏينهن ۾ مشهور بهادر ٿي گذريو هو ۽ هڪڙي جنگ ۾ وڙهندي مارجي ويو هو. سرائي فتح خان پاڻ به مير مراد علي خان وٽ معتبر ۽ عزت وارو ماڻهو هو. ٽالپرن جي حڪومت وئي کان پوءِ هن کي هڪ سو رپيا انگريز سڪار مان پينشن ملندي هئي، جيڪڏهن نوڪري ڪري ها، ته سرڪار مان هن کي وڏي آبروءَ جهڙي جڳهه ملي ها، پر هن نوڪريءَ کان عار ٿي ڪيو ۽ پاڻ کي گذريل حڪومت جو نمڪ خوار ڄاڻي، خانگي گذران کي فخر ٿي سمجهيائين.
اگرچه اڳوڻي وڏ ماڻهپ جي هلت چلت ڇڏي به نه سگهيو، تنهن ڪري البت ڏکيائي هوندي هيس، تڏهن به هو ڏاهو ۽ آزمودگار ماڻهو هو. بلڪل چڱيءَ تجويز سان هلت ڪندو هو. پهرين ڏينهن ۾ ته جيڪي پنهنجا قيمتي زيور ۽ مڻا هئن، سي ڳاري، ٺاهه ٺوهه رکندو ايندو هو. جڏهن اُهي سڀ کپي ويا، تڏهن خرچ گهٽائڻ لڳو. اهڙيءَ طرح جو پينشن کان وڌيڪ خرچ نه ٿيندو هوس. اهڙيءَ رٿ ڪري، هو پاڻ کي قرض کان بچائيندو آيو هو، نه ته اهڙيءَ حالت ۾ اڳوڻي وقت جا ڪيترا خاندان هن کان اڳي خراب ٿي ويا هئا.
هن سرائيءَ ٻيون به ٻه ٽي چڱيون ڳالهيون ڪيون، جنهن مان معلوم ٿئي ٿو ته هو پنهنجيءَ قوم جي ٻين ماڻهن کان هر طرح زياده عقل وارو هو: هڪڙو ته شادي رڳو هڪ زال سان ڪئي هئائين، جنهن ڪري گهر جي ريڙهه پيڙهه ۽ اندروني معاملن کان به ڇٽي پيو ۽ خرچ جي ڪفايت به ٿيس.
