Page:Vulpius Historia Raetica.pdf/31

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

chia l' vescovat da Coira ais un principat da gronda dignità, authorità e cumond, stat dat, vendü, dunà e barratà dals imperaduors, princips, conts o d'auters ovaiscs e persunas d'ogni sort; tal chia in tuotas commünas 3 lias nun eira inglur üna drettüra ne comün liber, mo tuot subjectiun e livellà suot l' vescovat da Coira, sco l'historia metta d'ün an in nan; Nun eiran patruns d'alchüna chiausa chi pudess esser, munts, alps, guauts, flüms, lais, chiatschas, pescarias, minieras, punts, zols et auter, eira tuor in cumond dal vescovat da Coira.

Sieugen las lias fatas cu'ls Helvetiers.

La lia Grischa et la chadè s'haun ad anns avaunt temp liads cu'ls Helvetiers; uschea ha Ao 1419 il ovaisc eir cu'l capitel, e la città da Coira fat üna lia cun la città da Turi ad anns 51. L' sumgiont haun eir quels da quaista lia fat alchünas lias cun quels da Glaris. Quells da la lia Grischa cun quels dad Uri.

L'ura s'haun quellas duos lias liadas a saimper pro l's sett chiantuns dall'Helvetia; mo la lia dallas X drettüras, nun ais amo stat fatta cu'ls Helvetiers, però inguota tant main appalantava ella ogni fai e fideltà tant co sch'ella fuoss inserada in la lia.

Mo l' prüm s'ha liada la lia grischa cu'ls Helvetiers Ao 1497. E' l'an sequent ven la lia fatta eir cun la chadè, e X. drettüras. Mo a com. 3 lias ha muvantà da cerchar, da far lia cu'ls Helvetiers quaista causa principala, cioè:

La chadè aveiva t'ngü alchüns anns ierr e dispitta cu'ls Tirolers; al ultim ais il fat cun consens dal imperader Maximiliano componü, chia d'ambas parts gnissan elets compromissaris ad inqual e quels dessen tour per president il sigr. Thoma ovaisc da Constanz, e decider quella dispita. Mo haviond l' cusailg dal raj aposta surtrat l' di da drett, ais interim mort l' president, et in seis lö ais dal raj Maximiliano ordinà sigr. Friderico ovaisc da Augspurg. Mo l's cusgliers dal raj haun davo pro, sco s'disch, fat blers projects, e saimper impedi la causa et interim molestavan els ils Grischuns, in particular l'Ingadina, l's matond sü zols noufs et autra gravamina.