Page:Vulpius Historia Raetica.pdf/18

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

funtanas dal Rhein, dala Rona, e dal Oen. Als quals siond chiels passavan tras deserts e munts, gniva dat libertà d'ir ingiua vuleivan. Quaists Tuscaners, ün grondischem pövel, siond rivads in la Tumlasca, (la quala vain nominada d'ün cummün Tumils sün ün auta muotta sper il chiastà d'Ortenstein) haun eir fabrichià un bell' e grond marchià, e nomnà davo lur patria persa e bandunada, Tuscia (Tusaun), sco eir trais chiasteus in honur da lur gobernatur Rhæto, cioé Rhætia alta, mo huossa Realta, et Rhætia ima, huossa dit Rezüns, sco eir Reams, o Rhætia ampla n'il Oberhalbstein cun auters chiasteus plüs.

Haviond uschea ilg princip e gobernatur Rhæto tut l'posses et imperi dallas Alps, schi hal eir sia republica in quaista città, inua l's remürs sun edifichiats cun maun divin, e bricha humaun, constitui, chia quella vengia administrada, in quella istessa fuorma, sco in seis imperi, pudain uschea facilmaing conjecturar (inua eiran XII preeminents, Lucumones nominads del pled grec, als quals gniva mis pro il traideschavel, Laeras, cioé president) sco hotz in di, dapo recuperads l'anticha libertà, in plü part da nossas jurisdictiuns, sun 12 o 14 jüraduors, als quals il traidischavel o quindeschavel presidescha, fand offici da principal, inuonder el vain nominà mastral, sco dir magistrat. – Dapo huossa quaists Rhætiers luguads ün pövel animôs, da gronda statura, ferm e bel cun gronda richezza, e subtil ingeni, ne siond in els stüzà la brama da regnar, e gnüds ad ün grondischem nomber. Vivond però in buna pasch cun quels chels gnond chiateten, habitond els plü part süls munts, et eiran t'muos, da pauc anim e scienza, però ün pövel asper e dür, robust, ferm, trat sü alla lavur, e chi pudeiva indürar chiaud, frai, fom, e sait; inuonder nuls dava da far inguotta, da star in ilgs sulvadis, da mantgnair vias e sembdas, rumper tras naifs, avrir cuolmens, e manar ün aspra düra vita; Tal chia quaists Tuscaners haveivan bsöng da lur servezzen pro lur lavurs et ædificis d'ogni sort; sco quai chia l's Tuscaners eiran zartis, né s'affavan bain in quells lous aspers e dürs nun siond amo usads da quells auts munts e sulvadis.