Page:Vocabolardlladinleterar.pdf/1065

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.


usé
1030


‘l farès drèt saurì y gëŋ. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.)
ausé.

usé (grd., fod., LD) ↦ usé.

usé † (gad., Badia) ↦ usé.

usèr (fas., caz.) ↦ usé.

uso (col.) ↦ ujo.

uśo (amp.) ↦ ujo.

uśol (moe.) ↦ asuel.

usöra (gad.) ↦ usura.

uspedel (grd.) ↦ spedel.

usservazion (grd.) ↦ osservazion.

usservé (grd.) ↦ osservé.

ustaria (grd.) ↦ ostaria.

ustí (mar., grd.) ↦ ostier.

ustinazion (grd.) ↦ ostinazion.

ustiné (grd.) ↦ ostiné.

usura Ⓔ it. usura ‹ ŪSŪRA (EWD 7, 214) 6 1844 uzura (DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116)
gad. usöra Badia ujura grd. usura fas. usura fod. usura amp. usura LD usura
s.f. Ⓜ usures
prestito a un interesse notevolmente superiore a quello corrente e legale (gad. P/P 1966; DLS 2002, grd. F 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod. Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ usura Ⓓ Wucher ◇ a) El ‘l à ‘l grano a prezio roto / e ‘l lo vende a marza usura El l’a ‘l grano a prèz̄o roto / e ‘l lo vènde a marz̄a uzura DemenegoG, LodeMasciza1844-1929:116 (amp.).

usura (grd., fas., fod., amp., LD) ↦ usura.

uta (bra.) ↦ outa.

utaf (grd.) ↦ otaf.

utanta (grd.) ↦ otanta.

utar (bra.) ↦ auté.

utar (bra.) ↦ outé.

utare (moe.) ↦ auté.

utégol (moe.) ↦ util.

utèr (fas.) ↦ auté.

utèr (fas., caz.) ↦ outé.

utère (caz.) ↦ auté.

utia Ⓔ probabilmente ahd. * huttja variante di ahd. hutta (GsellMM) 6 1878 ūties pl. (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:2)
gad. ütia mar. ücia Badia ütia grd. utia fas. utia moe. utria fod. utia LD utia
s.f. Ⓜ uties
umile casetta, tugurio (gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD DLS 2002) Ⓘ capanna Ⓓ Hütte ◇ a) chë möta ê n angel de consolaziun tles üties di püri che mutta è ‘ng angel de consolaziung tles ūties di puri DeclaraJM, SantaGenofefa1878:2 (Badia); b) Valgügn dis do, racomanera al pice, de resté bel chit tla ütia Valgungn’ dis dō, raccomanela al picce, d’restè bel chìt t’ la ūtia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:56 (Badia).

utia (grd., fas., fod., LD) ↦ utia.

ütia (gad., Badia) ↦ utia.

util Ⓔ it. utile ‹ ŪTILE (EWD 7, 244) 6 1833 ütile (DeRüM, TëmpRetornunseCiasa1833-1995:244)
gad. utile Badia utile grd. util fas. ùtil, ùtol moe. utégol MdR ütile
agg. Ⓜ utili, utila, utiles
che serve o può essere utilizzato a determinati fini (gad., grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953, fas. R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DILF 2013, MdR) Ⓘ utile Ⓓ nützlich ◇ a) Nia n’é per la sanité plü ütile, che le jì a spazier. Nia n’é per la sanité plü ütile, che le ĝi a spazier. DeRüM, TëmpRetornunseCiasa1833-1995:244 (MdR); b) acioch’ ëi sie na ota inte vigne stato che la providënza de Die tost o tert i ćiama, dërt ütili e da adorè acćio ch’ëi sie ‘na òta inte vigne stato che la providënza de Die tost o tärd i çhiama, dërt ütili e da adorè DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:268 (MdR); c) Insciö i dá bugn geniturs utiles istruziuns a sü fis do süa eté y capazité. Ingsceou i dà bongn’ genitori utiles instruziungs a su fiīs dō sua etè e capazitè. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:53 (Badia); d) Ma mparëde nce de chësc sapient orden de Die l’util’ aurità, che l ne foss nce per nëus no bon, sce nes assan blot dis sarëini y plëns de alegrëza. ma̤ mpa̤rá̤dę ntxę dę k’š sa̤píent ǫrdn dę díe l’útil’ ouritá, k’ l nę fos’ ntxę pę̆r nóus no boŋ, šę nęs a̤sán blot dis sa̤rá̤iny i pla̤ŋs d’a̤lęgrá̤tsa̤. RifesserJB, SurëdlPlueia1879:108 (grd.) ☝ utl.

util (grd.) ↦ util.

ùtil (fas.) ↦ util.

utile (gad., Badia) ↦ util.

utile (fod.) ↦ utl.

ütile (MdR) ↦ util.

utl Ⓔ it. utile ‹ ŪTILE (EWD 7, 244) 6 1811 ütel (CostadedoiJM, InomReBaira1811-2013:157)
gad. ütl mar. ütl Badia ütl grd. utl fas. ùtol fod. utile LD utl
s.m.
quanto costituisce motivo di vantaggio materiale o morale (gad. A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002) Ⓘ utile Ⓓ Nutzen ◇ a) Sc’ os plantes da spines esses de bugn früc, fossel bëgn bun por me, i ess gran ütl S’ os piantes da spines esses d’bongn frutti, foss’l bengn’ bung pur mè, i ess’ grang utl DeclaraJM, SantaGenofefa1878:41 (Badia).

utl (grd., LD) ↦ utl.

ütl (gad., mar., Badia) ↦ utl.

ùtol (fas.) ↦ ùtil.

ùtol (fas.) ↦ utl.

uton (fas.) ↦ auton.

utria (moe.) ↦ utia.

utró (fas., bra.) ↦ autrò.

uzar (bra.) ↦ auzé.

uzel (amp.) ↦ ouzel.

uzèr (fas., caz.) ↦ auzé.