konfeso di la pura anarkio, qua regnas en Esperantuyo ! Sed lor, quale on audacas parolar pri l’ « oficiala institucuri di Esperanto » ? Qua havas la yuro parolar en nomo di l’ Esperantisti ? Quon divenas la « yurizita riprezentantaro » tante dezirata ?
Yen la konkluzo, quan on intencis inferar de to : « la movado esperantista neplus povas esar haltigata nek mem direktata en nuva voyi… » Vere ? e la natural evoluco ? e la konstituco di « parisana dialekto » ? e la furtema endukto, en la vortolibri, di kelka nuva sufixi, quin on ante deklaris neutila, proskriptis e boikotis, e quin l’ Akademio (oficiala instituco !) rifuzis adoptar ?
On ne povas « substitucar ad Esp. linguo internaciona qua prizentas diferi suficanta por necesigar la chanjo di la lernolibri ». Yen fine la vera motivo ! La « vendisti di la templo » repulsas omna reformo qua obligus… chanjar la lernolibri ! To esas ya sincera konfeso ! E pro to la « homaro » (di qua on audacas infre alegar l’ « interesto ») devos aceptar linguo kun supersigni ! Nam la supersigni garantias la monopolo di kelka librovendisti !
En altra raporto on lektas kun stuporo : « La Universala Esperanto Asocio havas nule la skopo propagar la linguo Esperanto… » — Tute kontre ! quale on dicas, kande ulu marchis sur onua pedo.
Fine, kad on savas, qua esas nun la vera nombro di l’ Esperantisti enskribita en la diversa grupi e societi, do manifestanta reala intereso a la linguo ? Tre autoritatoza Esperantestro deklaris ol en publika diskurso : 25.000. E fakte, la yarlibri di 1906 e 1907 kontenis 18.000 til 20.000 nomi. Ube do esas la centi de mili e la milioni, pri qui on tante fanfaronas ? Yen la reala « forteso » di la populo, qua pretendas konquestar la mondo ! Nu, nule importas, reale, kad l’ adepti di ula L. I. esas 1000, 10.000, 100.000 o mem 1 miliono : la sola questiono, por la mondo, esas, ka ta linguo esas la max bona, t. e. la max facila por la max multa homi. La « nombro » signifikas nulo, ed esas nur vana fanfaronado. Quale ulu dicis, la solvo ne dependas de la « populo esperantista », sed de la populo ne esperantista.
Ti qui defensas Esperanto, dicante ke sa akuzativo permisas inversi (quale en Germana), ke sa vortaro kompozesas per multa kompozaji (quale en Germana) e ke sa lexiko esas suficanta por omna skopi, devus lektar artiklo da So A. Albert-Petit en Journal des Débats di 4 mayo 1910. La skopo di l’artiklo esas questionar, kad utilesis a la Franci tante studyar la Germana linguo. « A quo esas atribuenda la relativa falio di la granda peno a studyo di moderna lingui ? » ol questionas. « La precipua motivo esas forsan la exajerita loko donita a la Germana… De plu kam quardek yari, tri quaroni de nia lerneyani studyadas la Germana ».
