Page:Progreso - 3a yaro.pdf/161

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
131
PRI LA KEMIALA NOMIZADO

nomi en diversa lingui, pro ke oli esis obyekti di omnadia konverso ; sed nomi di altra plu rara elementi esas tute internaciona. Do ta nomi, qui esas ja internaciona, esas simple adoptenda en Ido e nur adaptenda a la generala reguli di ca linguo. L’unika nefacilajo, qua povas naskar hike, trovesas en ula kazi, ube l’internacionigita nomo di l’elemento koincidas kun ja existanta idala vorto di altra senco. Hike on serchos altra formo, od por l’elemento, od por la ja existanta vorto. Ni diskutos tala kazi pose.

Plu granda nefacilaji naskas pri ta « komuna » elementi, qui havas diferanta nomi en naturala lingui. Hike ni memorigas, ke la signi di l’elementi deduktesis da Berzelius ek latina nomo di ca substanci. Co esas motivo selektar anke en Ido nomi precipue ek latina radiki. Pro ke ca latina formo esas konocata da omna ciencisti, la questiono di max granda internacioneso ne aparas quale principala en ca selekto. Tale ni ganas avantajo, ke la literi di la signi di elementi trovesas anke en sa nomi, quo generale esas tute dezirinda.

Rigretinde la principo di konkordo inter la literi di nomo e di signo ne esas exekutebla komplete. Existas kelka nomi, qui komencas en latino per Ca, Co, Cu e c. e qui devas tradukesar en Ido per Ka, Ko, Ku, e c., tale lia internaciona signi komencas per C, dum ke l’idala nomi havas K. Hike on mustas admisar difero, esperante, ke esos posibla chanjar ca signi, pos ke Ido esos diveninta generala ciencala linguo.

Laste un vidpunto ne esas oblivyenda. Esas tute necesa, ke la nomi di max ofta elementi havez tre mallonga formi por evitar tro longa kompozuri. En naturala lingui, l’elementi O, H, N, C havas ofte longa nomi, e la neceseso di abrejo montras su en la mutiluri di ca nomi : tale L. oxygenium esas abrejita en ox‑, hydrogenium en hydr‑, e c. En Ido tala arbitriala formaco ne esas permisata ; do esas necesa, formacar ja komence mallonga nomi, por ke oli posibligez mallonga kompozuri.

Konsiderinte omna ca relati e motivi, ni propozas la sequanta tabelo de nomi di elementi :

  1. Ag Argento.
  2. Al Alumeno.
  3. Ar Argono.
  4. As Arseno.
  5. Au Auro.
  6. B Boro.
  7. Ba Baryo (Bario).
  8. Be Berilo.
  9. Bi Bismuto.
  10. Br Bromo.
  11. C Karbo (K).
  12. Ca Kalco (Kc).
  13. Cd Kadmo (Kd).
  14. Ce Cero.
  15. Cl Kloro (Kl).
  16. Co Kobalto (Ko).
  17. Cr Kromo (Kr).
  18. Cs Cesyo (Cesio).
  19. Cu Kupro (Ku).
  20. Dy Disprozo (Ds).
  21. Er Erbo.
  22. Eu Europo.
  23. F Fluoro.
  24. Fe Fero.
  25. Ga Galyo (Galio).
  26. Gd Gadolinyo (io).
  27. Ge Germanyo (io).
  28. H Hido.
  29. He Helo.
  30. Hg Merkuro (Mr).
  31. In Indo.
  32. I Iodo.
  33. Ir Irido.
  34. K Kalyo (io) (Ka).
  35. Kr Kripto.
  36. La Lantano.