Page:Progreso - 1a yaro.pdf/562

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
548
PROGRESO

esas finita en omna lingui. Ni do ne esperez por ni o por nia infanti vivor ankore, kande la korektigo en Esperanto esos facita, nam Esperanto kun sa tre « multaj konservemulaj anoj » facos ol certe ne plu rapide. Ta speco di evoluco valoras nulo por la artificala L. I.

Duesme : Existas en la naturala lingui ankore altra plu rapida evoluco, Ica koincidas max ofte kun la granda historyala evoluci di l’populi. Specale la fenomeni di imperyalismo, di populal migrado, kolonyizado e mixado di l’populi helpas formacar e chanjar la lingui relative rapide. Tale formacesis la romanala lingui de la latina, e certe per la sama kultural energio formacesos balde usonana od angla-hindua linguo de l’angla. Probable la filologo, qua expozis ke la L. I. divergos en dialekti, pro ke la diversa nacioni uzos ol altramaniere, pensis a ta speco di lingual evoluco. Tamen ta opiniono esas maljusta, adminime ne pruvata en sa konkluzo. Nam mem konsentante, ke existos nacionala influo a la L. I., la chanji trapasos la lingual-geografiala limiti, quin la nacionala chanji ne povas trapasar, nam L. I. funcionas inter la nacioni, ne interne li. Pro to ni kredas ke anke ta speco di lingual evoluco, qua certe importas max multe por la varyo di naturala lingui, valoras preske nulo por le artificala.

Triesme : Sub ta rubriko ni prenas l’artificala, racionala, volal evoluco quan on aplikas a la nacionala lingui nur en la terminaro ciencala o teknikala, en l’ortografio e l’idiotismi. Quankam Jespersen tre bone rimarkis (Progreso, n° 8, p. 362), kad on ne povus trovar principi pri la korekteso di lingui nacionala inicatita da akademio, e quankam do il opinionas posibla interveno di l’raciono en la naturala lingui, tamen restas certa ke tala evoluco esos sempre efemera, nam la nacionala lingui rezistas forte kontre racionala plubonigi pro lia propra « spirito », quan singla posedas specala. Kontre en artificala linguo ta speco di evoluco ludas la max granda rolo. Nam quale ta linguo esas facita l’unesma foyo volante ed artificale, tale ol povas esor korektigata volante ed artifićale sempre itere. Omno en ol esas sub la kontrolo di la raciono, e l’evoluco di L. I. koincidas kun l’evoluco di la cienco pri ol, di nia savo generala, di nia kulturo, di nia raciono ipsa. Tre kompreneble tala evoluco manifestas su quale « rompo », nam la chanjinda parto di la linguo trovesas quale teorial o praktikal eroro. Anke en la historyo di la