Jump to content

Page:Progreso - 1a yaro.pdf/213

From Wikisource
This page has not been proofread.
199
PRI NIA VORTARO

esas utila dicernar du idei simila o proxima per diversa ed aparta vorti, se en la sistemo reguloza di vorlifado on ne trovas moyeno por expresar un ek li tute logike, klare e precize per l’ altra. Exemple, existas nula detrimento indikar la kanoni di l’ artileriisti e la kanoni di l’ Eklezyo per la sama vorto, dum ke la vorto pafilego, quale ni montris, esas tre malklara, e devas esar vicata da plu preciza expresuri (precipue en la teknikala linguo, qua ne toleras tala konfuzeso).

Pri la teknikala vortaro, esas tre rigretinda, ke Esperanto ne sate zorgis, en l’ origino, ta flanko di la vortaro por determinar la max bona uzo di la radiki; nam eventas ofte ke ol adoptis por vulgara koncepti, sen suficanta refleklo e prevido, radiki, qui esas absolute necesa (ed internaciona) por teknikala o ciencala idei. Exemple, ol adoptis mento vice minto (D. Minze, E. mint, F. menthe), dum ke on bezonas ta radiko por l’ ideo, a qua korespondas la adjektivo tute internaciona mental. Simile, existas nula motivo por ne aceptar cemento kun la senco EP., til ke on rimarkas, ke ta radiko esas necesa por la teknikal operaco cementar(D. cementieren, E. cement, F. cémenter, I. cementare, R. cementovaty, S. cementar), quo obligas prenar por la unesma senco la radiko ciment. Same, ne esus grava kulpo prenir la radiko infer por D. Hölle, E. hell, F. enfer, I. inferno, S. infierno, se on ne bezonus ol por tradukar D. inferieren, E. infer, F. inférer, I. inferire, S. inferir. Cetere, la lasta eroro povis evitesar, se on esus observinta l’ adjektivo derivita E. infernal, F. infernal, I. infernale, S. infernal, qua pruvas (o memorigas) ke la vera radiko esas infern, e ne infer. Multa simila exempli pruvas, kun quanta nezorgo e necienco esis kompozita la vortaro di Esperanto primitiva. Li pruvas anke, quante malprudenta e malsaja esas fixigar e « santigar » vortaro o radikaro, nam la progreso ipsa di la linguo malkovras en ol difekti ne suspektita. — Sed, on objektos, kad la vortaro esos sempre reparenda e rapecenda? — No, se la radiki esos bone e zorge selektita : on previdas nula motivo por chanjar, exemple, la radiki patro, tablo, bona, bela, parolar, e. c. Sed on ne povas previdar omno; e juste pro to on devas ne fixigar por eterneso la formo e senco di la radiki mem max vulgara. Ni ja korekt-