towe nad rz. Molnicą, leży w gub. warszawskiej, pod 51°51'6 szerokości i 38°33'2 długości geograf., przy szosie z Warszawy do Krakowa, w odległości 42 wiorst od Warszawy. Posiada kościół par. murowany, szpital na 20 łóżek zbudowany w 1857 r., szkołę początkową, sąd pokoju okręgu V należący do zjazdu sędziów w Warszawie, zarząd powiatowy, urząd miejski, dom schronienia dla starców i kalek, towarzystwo wkładowe zaliczkowe (założone w 1873 r.). Z zakładów fabrycznych istnieją tu: garbarnia z produkcyą na 2450 rs. rocznie, mydlarnia za 416 rs., 2 olejarnie za 370 rs. i 2 cegielnie za 670 rs. rocznie wyrabiające. Ludność G. wynosiła w 1810 r. 600 dusz (150 żydów), w 1827 r. było tu 120 dm. i 1601 mk., w 1861 r. liczono 142 dm. (20 murow.) i 2586 mk. (w tej liczbie 1790 zyd.). W 1877 r. liczono tu 4413 mk. (2209 męż. i 2204 kob.). Dochód kasy miejskiej wynosił 7593 rs., wydatki zaś 8200 rs. Jestto osada bardzo starożytna. Sama nazwa wskazuje że początkiem jej był gród, mieszczący się zapewne na górze, na której stoi kościół. Poblizka wieś Gródzka wola świadczy, iż jeszcze około XIV w. utrzymywała się pierwotna nazwa osady Grodziec, która przeszła następnie na dzisiejszy Grójec. Już w 1241 r. istniał tu kościół parafialny drewniany, wzniesiony zapewne w obrębie dawnego grodu. W XV wieku jeden z książąt mazowieckich wzniósł tu murowaną świątynię, której zewnętrzne mury przechowały dotąd pierwotną postać. Wnętrze całe uległo wielu zmianom, dach został zniżony, jedna tylko chrzcielnica z 1482 r. przechowała się dotąd. G. został miastem na mocy przywileju Janusza starszego ks. warszawskiego z 1419 r. i otrzymał prawo chełmińskie z przywilejami jakie miały inne miasta mazowieckie (łaźnia, postrzygalnia, waga, wolność od cła). Bolesław Mazowiecki nadał w 1447 miastu łąkę zwaną Błonie, za ogrodem książęcym położoną. Zygmunt I i Zygmunt August obdarzyli G. licznymi przywilejami na targi, jarmarki, mostowe na rz. Molnicy, opłatę brukowego, skład kamieni młyńskich itp. Dzięki tym nadaniom i innym przyjaznym warunkom G. rozwijał się pomyślnie w XV i XVI wieku. Wzniesiono okazały ratusz, ulice brukowane; lustracya z 1564 r. wykazuje 210 domów i wylicza długi szereg rzemieślników. Piwa grójeckie cieszyły się szerokim rozgłosem a wyrabiane tu struny muzyczne rozchodziły się i do sąsiednich krajów jak o tem świadczy Święcicki (Kwartalnik „Kłosów“ str. 105). Przy kościele parafialnym w 1616 r. było dziesięciu księży. Tu urodził się wielki kaznodzieja polski Piotr Skarga; dotąd jeszcze folwarczek należący do jego rodziców zachował nazwę Skargowszczyzny lub Skargowa. Pamiętając o swojem rodzinnem mieście zapisał mu fundusz na utrzymywanie 20 ubogich. Wzrost poblizkiej Warszawy oddziałał niekorzystnie na pomyślny rozwój G. a wojny szwedzkie zniszczyły do reszty miasto i zatarły ślady dawnego dobrobytu. Zniszczał wtedy od ognia okazały ratusz, postrzygalnia i domy mieszczan tak, że pozostało zaledwie 16 domów. W 1765 r. liczono tu ledwo 35 domów. Dopiero za czasów królestwa polskiego połączenie G. z Warszawą i innemi miastami przez drogi bite skoncentrowało tu handel zbożowy dość żyznej okolicy. Utworzenie powiatu grójeckiego i pomieszczenie w G. władz powiatowych (od. 1867 r.) a wreszcie przyłączenie pow. górno-kalwaryjskiego (w 1879 r.) przyczyniło się wielce do wzrostu ludności, zamożności i rozwoju handlu w mieście. Utworzenie towarzystwa wkładowo-zaliczkowego w 1873 r. (173 członków) świadczy o rozbudzeniu się pewnego życia śród samego mieszczaństwa. R. 1881 obywatele pow. grójeckiego a głównie ks. J. T. Lubomirski i M. Bersohn powzięli zamiar założenia w G. szkoły rzemieślniczej. Opis i widoki G. podał „Tyg. Illustr. z 1867 r. t. XV str. 16. Par. G. dek. grójeckiego liczy 2190 dusz. Dekanat grójecki archidyec. warszawskiej, składa się z 18 parafij: Belsk, Błędów, Boglewice, Goszczyn (ob.), Grójec, Jasieniec, Jeziorka, Lewiczyn, Lipie, Łęczeszyce, Michałowice, Mogielnica, Promna, Przybyszew, Rembertów, Tarczyn, Wilków i Worów, poł. w pow. grójec. Powiat grójecki gub. warszawskiej, utworzony w 1866 r. z części dawnego warszawskiego powiatu, a w 1879 rozszerzony znacznie przez połączenie z pow. górno-kalwaryjskim (ob. Górna Kalwarya), graniczy od północy z pow. warszawskim, od płn. zachodu z błońskim, od zachodu z częścią skierniewickiego i rawskim, od południa rzeka Pilica oddziela go od pow. radomskiego i kozienickiego gub. radomskiej, a od wschodu Wisła oddziela od pow. nowomińskiego i garwolińskiego. Ogólny obszar pow. wynosi 30,31 mil kw. Brzegiem Wisły i Pilicy ciągną się niziny, stanowiące dość szerokie doliny tych rzek, a mianowicie na przestrzeni od Tomczyc do Przybyszewa i od Falęcic do Warki nad Pilicą, tudzież między Mniszewem i Konarami i około Czerska nad Wisłą. Wschodnia połowa powiatu, bliższa Wisły (dawny powiat górno-kalwaryjski), przedstawia obszar lesisty, wzniesiony średnio 350 stóp nad poziom morza i wznoszący się stopniowo ku południowi (około Konar na 400 stóp). Granicę zachodnią tego obszaru stanowi rzeczka Jeziorna. Druga połowa zachodnia przedstawia równinę z glebą przeważnie lekką, piaszczystą; lasy tu wyniszczone drobne rzeczki, nie mając ni zasobów wody, ni należytego spadku, leniwo
