ostrych północnych wiatrów, ale na odbijanie się tychże o Karpaty; z tego też powodu ma G. klimat ostrzejszy niż Królestwo Polskie. Zima poczyna się tu jak w całej Polsce zwyczajnie w połowie listopada i trwa do końca marca. Wiosna jest krótka i zimna; rozwój roślinności spóźnia się dla przymrozków, które często w maju, zwyczajnie w kwietniu panują. Lato, którego różnicę od wiosny trudno oznaczyć, wyjąwszy że przymrozków niema, jest w drugiej połowie lipca i pierwszej połowie sierpnia nadzwyczaj gorące; bywa atoli przeważnie dżdżyste. Ztąd też całą Polskę umieszczono w pasie deszczów letnich. Deszcze te poczynają się około 8–15 czerwca i trwają do końca miesiąca albo do połowy lipca. W ogóle dni dżdżystych do 90 rocznie; upały dochodzą zwykle do +24°C, letnie ciepło od +15° do +20°C. Jesień najczęściej pogodna, ale chłodna. W październiku opada ciepłota do +4°C. Mrozy najsilniejsze zwykły trwać od 15 grudnia do 15 stycznia, potem się zmniejszają; lecz wracają znowu w skutek północnych wiatrów w pierwszej połowie lutego i pojawiają się po raz trzeci często w pierwszej połowie marca na kilka dni. Dni zimnych można liczyć w przecięciu 65, mniej zimnych 25, całkiem bez mrozu 15; w ciągu zimy od 1 grudnia do 15 marca śnieg leży 100 do 120 dni. Całkiem pogodnych dni można liczyć do 75 rocznie. Wschodnia południowa część G. ma powietrze łagodniejsze. W północno-zach. części kraju przeważają na wiosnę i w lecie wilgotne wiatry północno-zachodnie, północne i północno-wschodnie; w południowej suche wiatry wschodnie i południowe. Stosownie do rozmaitego wzniesienia kraju npm. i rozmaitych stosunków klimatycznych, a ztąd wynikającego rozmaitego ustroju przyrody, dzielimy G. na trzy krainy klimatyczne, t. j. krainę gór, krainę chłodnych i podmokłych nizin baltyckich i krainę suchych stepowych wyżyn czarnomorskich. Pierwsza kraina obejmuje góry i podgórza z dolinami je przerzynającymi. Cechują ją niższa średnia ciepłota roczna niż w nizinach; wiosny późne, chłodne, dżdżyste; lata krótkie; dni letnie gorące, noce zimne; jesienie pogodne z rankami mglistymi; zimy wcześne, długie i mroźne; więcej dni pochmurnych i dżdżystych niż pogodnych w lecie, a śnieżnych w zimie. Jestto kraina paszy leśnej. Stosownie do wyniosłości dzielimy ją na trzy dzielnice: 1) dzielnicę alpejską czyli wysokich gór i łąk górskich (bory jodłowe i świerkowe; uprawa owsa i ziemniaków); 2) dzielnicę gór średnich (lasy z pasznistymi polanami; uprawa żyta jarego i lnu); 3) dzielnicę międzygórskich okolic, dolin, większych rzek i podgórskich działów (lasy mięszane i buczyny; uprawa ozimego żyta, pszenicy, jęczmienia; jarzyny i drzewa owocowe). Druga kraina obejmuje cały stok baltycki kraju i ze stoku czarnomorskiego dorzecze Styru. Charakteryzują ją panujące wiatry zachodnio-północne, północne i wschodnio-pólnocne, wilgotne i chłodne; lata dżdżyste i chłodniejsze niż w trzeciej krainie. Jestto kraina łąk i lasów, Przeważa tutaj gleba piaszczysta i sapowata, poprzegradzana urodzajnymi glinkami i rędzinami. Pod wierzchnią warstwą ziemi rozpościerają się w rozmaitej głębokości pokłady iłów i opoki, nieprzepuszczające wody; stąd pochodzą moczary, torfiska i rudawiny. Rzeki w skutek wylewów na zwirach lub piaskach zostawiają żyzne namuły i żuł leśny i tworzą urodzajne przyrędki. Na gruntach piaszczystych osadzają się bory sosnowe; na gliniastych grabowe i bukowe zmięszane z dębinami. Wielka ilość wilgoci sprzyja roślinom pastewnym; uprawa żyta i ziemniaków przeważa; pszenica udaje się w rędzinach i na glebie glinkowatej. Krainę tę rozdzielamy stosownie do różnych gleb na 1) dzielnicę lekkich, chudych gruntów i borów sosnowych i jodłowych, 2) dzielnicę piasków, moczarów, puszcz podmokłych, rędzin nadrzecznych, sap i rumoszów, 3) dzielnicę urodzajnych glin. — Trzecią wreszcie krainę tworzy stok czarnomorski z dorzeczem Dniestru i Dunaju. Cechują ją panujące wiatry suche, przynoszące mało wilgoci, mgieł i chmur, i mało deszczu. Stąd lata suche i gorące, zimy ostre i pogodne. Krainę tę znamionują: niedostatek lasów, składających się wyłącznie z drzew liściastyah (dęby), niedostatek źródeł i mniej obfite nawodnienie niż krainy nizin zachodnich i północnych. Natomiast występuje tu bujna roślinność trawna i zielna o liściu szerokim. Jestto kraina roli, zasiewów ozimych, uprawy pszenicy, kukurydzy, hreczki, buraków cukrowych, konopi, tytuniu, anyżu i szerokolistnych roślin tykwowych. - V. Płody kopalne. Między płodam i górniczymi, w które G. obfituje, występuje przedewszystkiem sól, olej skalny i wosk ziemny, węgle kamienne i brunatne, żelazo i galman, siarka, glinka ogniotrwała, gips, wapno, marmur, porfir i torf. — Najważniejszym płodem górniczym G. jest bezwątpienia sól. Pokłady soli kamiennej, iłów solonośnych lub innych skał zawierających w sobie pewną ilość chlorku sodu, rozpościerają się w utworze miocenicznym, który ciągnie się wzdłuż stóp formacyi karpackiej czyli piaskowca karpackiego, zajmuje na zach. między Wieliczką a Krakowem bardzo małą przestrzeń, rozszerza się ku wsch. i zwęża znowu ku płd. W niektórych miejscach osadziły się te pokłady solonośne w zatokach, wchodzących dość głęboko w przestrzeń przez karpacki utwór zajętą, gdzie je zdradzają źródła słone, wydobywające się już śród gór, daleko od podnóża Karpat. Czystą
