Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/413

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.

Froebel (niem.), pow. prądnicki, ob. Wróblina.

Froebeln (niem.), w r. 1532 Wróblin, wś, pow. brzeski na Szląsku, par kat. Schurgast.

Froedau (niem.), pow. ostródzki, ob Sławkowo.

Froede (niem.), ob. Fryda.

Froedenau (niem.), ob. Frednowy

Froegenau (niem.), ob. Frygnowo.

Froehlichen (niem.), ob. Frelichy.

Froehlichhof (niem.), ob. Frelichów.

Froehlichswalde (niem.), pow. szczycieński, ob. Wesołówko.

Froemsdorf (niem.), w r. 1306 Cirnoycz lub Wrowina villa, wś, pow. ziębicki na Szląsku, ma parafią katol.

Froete (niem.), folw. miejski do Iławy niemieckiej, pow. suski, należący.

Frohnau (niem.), wś, pow. brzeski na Szląsku, par. Schurgast.

Frohnertswalde (niem.), wś, pow. wystrucki, st. p. Puschdorf.

Frohnhof (niem.), ob. Frelichów.

Frołkowicze, wś, pow. lepelski, nad rzeką Ulanką, par. Uła; ziemi dworskiej 920 dzies., własność Sipajłłów; niegdyś była tu kaplica katolicka. M. K.

Frombork, niem. Frauenburg, miasto w Prusach Wschodnich, pow. braniewski czyli brunsberski, pięknie położone ponad zatoką Świeżą (Frisches Haff), mieszkańców narodowości niemieckiej prawie samych katolików niespełna 3000, domy wszystkie murowane. W pobliżu uchodzi do zatoki rz. (Baude?), zwana w dokumentach Narussa (u niem. pisarzów zowie się Schon). Odległość od Braniewa 1 i pół mili. F. jest stolicą biskupów warmijskich. Pałac biskupi leży w bardzo starannie utrzymywanym ogrodzie na wzgórzu ku tumowi, zkąd piękny widok na morze. Miasto w dolinie. Katedra na samym szczycie dość wyniosłej góry zbudowana, teraz jeszcze wyraźną okazuje postać fortecy. Plac katedralny na podobieństwo krakowskiego zamku jest murem prastarym otoczony. Wjeżdża się na plac przez obronną bramę niby do fortu. Na placu przybudowane są do muru mieszkania 4 kanoników i 7 wikarych tumskich. W jednej z tych kanonij mieszkał wiekopomny nasz astronom Mikołaj Kopernik, tu najdłużej przebywał, tu dzieło sławne pisał, tu życia dokonał r. 1543. Wodociągi tutejsze niesłusznie przypisują się Kopernikowi. Wspaniała katedra budowy gotyckiej świeżo za teraźniejszego biskupa i umiejętnie odnowiona, ma oprócz głównej wieży 4 pomniejsze wieżyczki gankami obronnemi (Wehrgang) przedtem połączone, jak u krzyżackiego zamku w Malborku. W jednej z tych wież pobocznych utrzymywał Kopernik swoje obserwatoryum astronomiczne. Wnętrze katedry zdawna bogate i odpowiednio po biskupiemu urządzone. Tytuł nosi katedra N. M. P. Wniebowzięcia i św. Andrzeja apostoła. Początkowo była szczupła z drzewa stawiana około r. 1278. Przed wielkim ołtarzem w chórze ówczesnym był pochowany bisk. Henryk I, który tę katedrę z Braniewa tu przeniósł i zbudował. Teraźniejszą okazałą świątynię zaczęto naokoło drewnianego kościoła budować prawdopodobnie w r. 1329 za bisk. Henryka Wugenap. Chór czyli presbyteryum został ukończony r. 1342, jak świadczy zachowany stary napis na ścianie: A. D. MCCCXLII dedicatus est chorus. Reszta budowy stanęła gotową r. 1388 podług napisu w części zachodniej kościoła: A. D. MCCCLXXXVIII compIeta est cum porticu ecclesia warmiensis Amen. W ołtarzach mieszczą się piękne obrazy włoskich malarzy, widzenia godne pomniki wielu biskupów i prałatów. Także Kopernik jest tu pochowany po prawej stronie wielkiego ołtarza; grób pokryty płaskim tylko kamieniem, który nadto gankiem marmurowym w części zajęty. Napis na nim jest zatarty i nieczytelny. Miał być w ścianie drugi napis przez Kromera biskupa w języku łacińskim ułożony i wyryty r. 1581, ale niewiadomo co się z nim stało. Dziś wizerunek wielkiego astronoma na blasze malowany wskazuje miejsce wiecznego spoczynku. Katedra fromborska miała niegdyś biskupów, którzy są zaszczytem i sławą po całej Polsce, jak: Kromerów, Hozyuszów, Załuskich, Krasickich i innych. Oprócz niej istnieje jeszcze w mieście kościół parafialny św. Mikołaja, krótko po założeniu miasta ufundowany. Prawie od początku połączona z nim była godność dziekaństwa (archipresbyteratus); r. 1461 zgorzał kościół. Nowo wzniesioną świątynię konsekrował biskup Kromer d. 9 sierpnia 1582 r.; sklepienie zostało odnowione r. 1691. Kiedy w r. 1696 rozebrali stary ołtarz wielki, dostrzegli napis, że był konsekrowany przez Jana Simbaliensis sufragana d. 22 czerwca 1507. Nowy w jego miejsce zrobiony ołtarz konsekrował sufragan Kurdwanowski d. 19 sierpnia 1714 r. na cześć św. Mikołaja. R 1703 d. 11 paźdz. zgorzała dzwonnica, nowej potem nie postawiono. Do tego kościoła należała zdawna filia w pobliskiej wsi Betkendorf, o której donosi wizytacya z r. 1565, że została zniesiona, kościół przed kilku laty rozebrany i materyał do Fromborka przewieziony, którego użyto do nowej budowy tutejszego kościoła parafialnego. O dotacyi pisze wizyta kościelna z końca XV wieku: Archipresbyter mans. 4 et totidem in Betkendorf last 4. Duo vicarii ibidem. Z pomiędzy proboszczów znani są: Piotr 1304, 1314, Bertold 1345, Piotr-vice-plebanus 1453, Paweł Mollner 1456–1459, Mikołaj Rothichen 1513–1515, Kaspar Hoxe zarazem tumski wikary 1543.