gmunt III przyrzekł z liczby ekonomij oddzielić te posiadłości, które własną swą powagą przyłączył. Po nim począwszy od Władysława IV, przez pacta conventa zobowiązywali się królowie, że dóbr stołowych swych bez zezwolenia stanów nie powiększą. Dobra i przychódy do stołu królewskiego należące, prywatnym wydzierżawiane bywały, lecz szlachcie tylko, i szlachcie posesyonatom; ustawa z roku 1638 do szlachty Polskiej w ogólności się stosuje. Czynsz dzierżawny miał być jak najwyższy, a o ugody na lat kilka układała się magistratura nad dochodami królewskiemi przełożona, która się Kamerą nazywała. Są też przykłady dawniejsze, iż ugody te prawem zatwierdzane były. Magistratura ta od Augusta II zaprowadzoną i urządzoną była w Warszawie na zamku królewskim, której prezesem był senator, wice-prezesem podskarbi nadworny, a reszta asesorowie, którzy wszyscy od króla z dochodów jego byli płatni. Kamera ta czuwała nad dobrami i dochodami stołu królewskiego i ustanawiała to wszystko, co do zarządu tych dóbr należało. Władza jednak kamery wraz z życiem króla ustawała, gdyż wtedy ekonomie pod zarząd koronnego i litewskiego podskarbich przechodziły, którzy się z dochodów, każdy w swej części, stanom rachowali; wyjąwszy tylko cła gdańskie i elbląskie, które to miasta same dla przyszłego króla je zachowywały. Bywali też w czasach bezkrólewia wybierani komisarze, którzy nad stanem ekonomij dozór mieli i o tem stanom sprawę zdawali; lecz i w tem wyjęte są Gdańsk i Elbląg, z których cła po śmierci króla nie pod opieką stanów, lecz miast tychże samych zostawały. Ten wreszcie miały przywilej dobra ekonomiczne, iż były wolne od wszelkich podatków, leżów i innych ciężarów, jako też od opłat; które pojedyńcze województwa i ziemie na siebie, na potrzeby własne nakładały, tak, iż tylko uchwałom sejmawym podlegały. Z tego powodu wiele było ustaw wydanych, czego dowodzą konstytucye z roku 1673, 1703 i 1717. Po upadku Rzeczypospolitej dobra rządowe w królestwie polskiem dzieliły się na ekonomie, takowe zaś na klucze ekonomiczne; klucz obejmował w sobie jeden i więcej folwarków, tudzież wsie zarobne lub czynszowe i różne inne pomniejsze realności. Według rachunku kasy głównej r. 1818, z dóbr Korony utworzone, istniały ekonomie następujące: w wojewodztwie mazowieckiem, 1) ekonomia Brwilno, 2) Brzysk, 3) Chełmno, 4) Gostynin, 5) Kampinos, 6) Kłodawa, 7) Łomna, 8) Lubochnia, 9) Mazew, 10) Potycz, 11) Sanniki, 12) Tkaczew, 13) Warszawa. W Wojowództwie płockiem, 1) ekonomia Boryszewo, 2) Ciechocin, 3) Gumino, 4) Jasienica, 5) Mąkolin, 6) Ostrołęka, 7) Sielce, 8) Zakroczym. W wójewództwie kaliskiem, 1) ekonomia Bolesławiec, 2) Ciążeń, 3) Częstochowa, 4) Koło, 5) Krzepice, 6) Piotrków, 7) Sokolniki, 8) Wieluń, 9) Wolbórz. W wojewódz. augustowskiem, 1) ekonomia Królowe Krzesło, 2) Oniszki, 3) Wiłkowyszki, 4) Wisztyniec, 5) Wizna. Ekonomie z dóbr skarbowi powróconych powstałe, były: w wojew. mazowieckiem, 1) Bońków, 2) Głuchów, 3) Goszczyn, 4) Jeziorko, 5) Kompin, 6) Korabiewice, 7) Lubotyń, 8) Łowicz, 9) Łyszkowice, 10) Przedecz, 11) Raciążek, 12) Skierniewice. W wojew. płockiem, 1) Lenie wielkie, 2) Mława, 3) Rożan, 4) Sieluń, 5) Trombin. W województwie kaliskiem, 1) Iwanowice, 2) Klonowa, 3) Łęczno. W wojewódz. krakowskiem, 1) Bendzin, 2) Koziegłowy, 3) Lelów, 4) Olsztyn, 5) Rokitno, 6) Szyce, 7) Wola Libertowska, 8) Wojkowice Kościelne, 9) Żarnowiec. Późniejsze ekonomie rządowe utworzone zostały z dawnych dóbr narodowych, suprymowanych poduchownych, zasekwestrowanych i skonfiskowanych, oraz w emfiteutycznem posiadaniu zostających, lub wyszłych z pod tego prawa.
Ekritten (niem.), dobra, pow. fiszhuski, st. pocz. Laptau; 118 mk.
Ekselmanowszczyzna, okolica szlachecka, pow. lidzki, 4 okr. adm., o 29 w. od Lidy, o 11 w. od Wasiliszek, 3 dm., 22 mk. wyzn. rzym. katol. (1866).
Eladowicze, ob. Ewładowicze.
Elba, ob. Łaba.
Elba, ob. Omowża.
Elbing. Tak się zwała niegdyś część nadodrzańskiego przedmieścia (Odervorstadt) we Wrocławiu.
Elbląg albo Olbiąg (Kętrzyński), niem. Elbing, w starych dokumentach częściej Melbing, miasto powiatowe w Prusach zachodnich, na prawym brzegu rz. Elbląg, od której imię wzięło, między jez. Druznem (ob.) i zatoką Świeżą (Frisches Haff), od której ¾ mili odległe, pod 37° 3' wschodniej długości, 54° 8' półn. szerokości. R. 1870 liczyło ludności około 28000 i to katol. 5000, luter. 21570, reform. 438, menon. 411, bapt. 138, żydów 490; żołnierzy (ułanów) 382; domów mieszk. 2110, cmentarzów 10; obszaru ziemi mórg 4027, do tego borów mórg 5138 (excl. 560 mórg należących do szpitala św. Ducha i św. Elźbiety); dochodu z borów, nie licząc około 4200 tal. drzewa dostawionego w deputatach duchownym, nauczycielom itd., miało miasto tal. 7388, wydatku tal. 4365. W mieście były: 4 parafie protestanckie, 1 katol. parafia, 1 synagoga (od roku 1824), sąd powiatowy z 1 dyrektorem, 8 sędziami, 1 prokuratorem, 5 rzecznikami itd.; lekarzów 17, dentystów 2, weterynarzy 2, 1 klinika dra Jacobiego na oczy, aptek 6, drukarni (pierwsza Wolfganga Dietmara r. 1558) 5, li-
