Górnej Głogowy, dzieli się na D. baronowskie (Freiherrlich.-D.) i hrabiowskie (Graeflich-D.). W każdej części jest folw. i wś. W pierwszej folw. ma 160 m. roli, wś 794 mr., 16 dm.; w drugiej folw. razem z Mochówcem 721 m. gruntu, wś 1637 mr. gruntu, 73 dm., 2 młyny, szkołę 2-klasową. Folwarki należą do majoratu Głogów górny. F. S.
Dyrstejka, rz., dopływ rz. Wiewirży z prawej strony.
Dyrwańce, wś włośc. nad rz. Iszczołnianką, pow. lidzki, 3 okr. adm., o 36 w. od Lidy, 26 dm., 237 mk. (1866).
Dyrwaniszki, wś, pow. rossieński, par. Erżwiłek.
Dyrwany, wś i folw., pow. kalwaryjski, gm. Balkuny, par. Mirosław. W 1827 r. liczono tu 3 dm. i 24 mk.; obecnie D. wś liczy 7 dm., 38 mk.; zaś D. folw. 7 dm., 29 mk.
Dyrwany 1.) wś, pow. rossieński, parafia Kielmy. 2.) D., zaścian. włośc., pow. wileński, 2 okr. adm., mk. 11, dm. 2 (1866). 3.) D., zaśc. pryw., pow. wileński, 3 okr. adm., mk. kat. 11, dom 1 (1866). 4.) D., ob. Byków.
Dyrwiany 1.), dobra w pow. szawelskim, par. rawdziańskiej, gm. kurszańskiej, 2 okr. adm., od st. poczt. w Kurszanach 10 w., od st. kolei libawskiej 2 m., przy trakcie handlowym z Telsz, Szawel i pruskiej granicy na libawską kolej w Kurszanach. Starożytna siedziba pańska, otoczona ślicznym ogrod., nad jez. Neludą. Dobra nie zmieniały często właścicieli, lecz utrzymując się przez kilka wieków w jednym rodzie Nagórskich, doszły do dzisiejszego właściciela Lucyusza Nagórskiego w ilości włók 160 z folwar. Józefowem i wsiami zasiedlonemi przez szlachtę dzierżawców: Medrogi, Rudziany, Repszy, Pojeziory, Kientrojcie, Kiemersy i t. d. Niegdyś dobra te stanowiły część magnackiej fortuny Kurtowian, od XVI w. w ręku rodziny Nagórskich. Lecz gdy Kajetan Nagórski, żonaty z włoszką de Neri, secundo voto księżną Ogińską, umarł w Wiedniu 1802 r. bezpotomny, wtedy zapisał testamentem siostrom rodzonym dobra, a część kapitału stryjecznemu bratu Dominikowi, dziedzicowi dóbr Ukropiszek i Chorążyszek w pow. oszmiańskim. Ten zrobił cesyą, przyjąwszy od rodzeństwa Dyrwiany wielkie, wówczas jeszcze z majątkiem Szylanami, Swirbuciami i t. d. włók 400. Następnie brat Dominika marszałka pow. szawelskiego, Józef fundował kościół murowany z kamienia na folw. Józefowie, który dokończony był przez syna Jana, ojca obecnego dziedzica. Wielkie Dyrwiany były miastem powiatowem w księstwie żmujdzkiem. 2.) D., dobra, pow. szawelski, 1 okr. adm., par. Łukniki, o 3 w. od Łuknik, przy bitej drodze handlowej z Kurszan na Telsze ku granicy pruskiej. W początkach b. wieku D. były nabyte przez wygasłą na Żmujdzi rodzinę Kownackich a po matce Kownackiej przeszły na Ludwikę Piłsudzką. Po uwłaszczeniu włościan zostało 60 włók wzorowo zagospodarowanych. Obecny właściciel Jan Hinita Piłsudzki. Do D. należą folwarki: Matajcie, Sosławki, Lesiki, Lengojle, Grytki i Poupiny. 3.) D.-Nowiki, dobra, pow. szawelski, 1 okr. adm., par. Łukniki, o 5 w. od Łuknik. W wieku zeszłym stanowiły one p. n. Małe Dyrwiany powiat księstwa żmujdzkiego; Nowiki zaś osobno były okolicą szlachecką, własnością Korsaków i Pietkiewiczów, zanim okolica ta przeszła w ręce Gużewskich, posiadaczy D. Małych. Obecnie dobra te zajmują włók 25 z folwarkami: Nowiki i Poterele, a należą do Zygm. Gużewskiegu.
Dyrwiany albo Neluda, jez. w pow. szawelskim, między Upiną i Kurszanami, daje początek Okmianie, która do Żyżmy uchodzi.
Dyrwoniany 1.) wś, pow. szawelski, gm. Szawkiany, 106 dz. ziemi uwłaszczonej, 58 dusz rew. 2.) D., wś., pow. szawelski, gm. i par. szawlańska, dusz 36. J. Godl.
Dyrwoniszki 1.), okolica szlach., pow. rossieński, par. Betygoła. 2.) D., wś, pow. rossieński, par. Szydłów.
Dyrzkowice, mor. Drzkowice, niem. Dirschkowitz, wś, pow. głupczycki, o 24 kil. na płd. od Głupczyc, nad rz. Opą i granicą austr., w par. Pilcz, ma 698 m. rozl. i bogate kopalnie gipsu. F. S.
Dyrże, Dyrży 1.), wś, pow. szawelski, gm. i par. radziwiliska, 29 dusz rew., 344 dz. ziemi nadanej. 2.) D., wś, pow. szawelski, gm. gruździewska, dusz rew. 52, ziemi nadanej 264 dzies. J. Godl.
Dyrżławice, niem. Dirschel, mor. Drżlawice, wś i dobra, pow. głupczycki, o 19 kil. od Głupczyc, o 5 kil. od Kietrza. Wś D. ma 168 dm., 1200 m. gruntu, kilka młynów wietrznych i wodnych, parowy młyn gipsu i kości, paraf. kościół katol. i 2 szkoły. R. 1641 Szwedzi spalili znaczną część miasta. Folw. ma 314 m. rozl. Dobra D. złożone z folw. D. i Halbarek należały w w. XIII – XV do klasztoru joannitów w Kremniku, potem do różnych rodzin, dziś hrabiów Larisch. Hr. Ferd. Larisch wydał 1861 r. we Wrocławiu dokładny opis tej wsi. F. S.
Dys, ob. Dyss.
Dysie, os. i folw., powstała z osad uwłaszczonych, położone w gm. Niemce, par. Dyss, od Lublina w. 6, od Lubartowa w. 20, od rzeki Wieprza w. 14. Rozl. wynosi m. 256, a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 216, łąk m. 23, past. m. 2, wody m. 1; nieużytki i place m. 14, budowli drewn. 11. A. Pal.
Dysiek, wś, pow. mogilnicki; 9 dm., 102 mk., wszyscy kat., 24 analf. St. poczt. i kolei żel. Trzemeszno o 11 kil.
