Page:PL Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 2.djvu/221

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.

Dunaj odtąd nazywa się Dolnym. Odtąd żegluga na nim odbywa się już nietylko wiosłami, ale płyną nim statki żaglowe, a w końcu i okręty morskie. Od Widynu do Rasowy przeżyna on równiny wołoskie w kierunku wschodnim, po większej części spokojnie. Niziny bagniste, na kilka mil szerokie, zarosłe sa trzciną i przerznięte bocznemi ramionami Dunaju, wielkiemi ławicami stojącej wody i martwemi odnogami. Tak mija Dunaj Sistowę, Giurgiewo, Ruszczuk i Sylistryą. Pod Rasową już tylko o mil 10 od morza Czarnego oddalony, zmienia Dunaj nagle kierunek swój i płynie ku północy na spotkanie się z galicyjskim Seretem. Tu leżą nad nim: Braiłów, Galacz i Reni. Przed Galaczem przyjmuje nurty Seretu, a za Reni Prutu. (Ponieważ te dopływy sięgają źródłami swemi Karpat galicyjskich i sprawiają, że część Galicyi t. j. Pokucie leży w dorzeczu Dunaju, przeto podajemy w naszym Słowniku opis tej rzeki). Jeszcze przed Galaczem wraca do dawnego swego kierunku, to jest skręca się ku wschodowi i łączy się z licznemi jeziorami rzecznemi, przez wody boczne utworzonemi. Między Izakczą a Tulczą, 10 mil przed ujściem swojem do morza, Dunaj rozdziela się na 3 główne ramiona: północne, średnie i południowe. Północne zowie się Kilia, środkowe Sulina, a południowe Georgewskoj (św. Jerzego, po turecku: Kedrille). Pierwsze i trzecie mają długości mil 12 do 13 i tworzą trójkąt, którego podstawą jest brzeg morza, około 10 mil długi. Ten to trójkąt zowie się „deltą Dunaju“, liczącą w ogóle 47 mil kw. Przestrzeń pomiędzy Kilią a Suliną przedzielona jest kanałem poprzecznym Szonda; tworzy więc 2 wyspy, z których zachodnia zowie się Czedal, a wschodnia Leti. Wyspa między Suliną a ramieniem św. Jerzego nazywa się Moisze. Rozdzielenie się Dunaju na 3 główne i kilka pomniejszych ramion, niskość i piaszczystość brzegów, ogromne masy mułu, piasku, kamieni i ziemi, które Dunaj od wieków ciągle nurtami swemi na brzeg morski znosi, a które tu opadając, tworzą ławice i inne przeszkody do żeglugi, sprawiają, iż rzeka w Europie w wodę najobfitsza, znacznemi rzekami Alp i Karpat zasilana, ku końcowi rozlewając się i rozdzielając po piaskach, staje się z powodu mielizny, dla statków i okrętów niebezpieczną. Ramię Kilia ma wyborne pory: Ismaił, Kilia i Wilkowo a ujść do morza 8; lecz z tych 8 tylko jedno, Oczakowskie dogodne jest dla większych okrętów morskich. Ramię Sulina ma latarnię morską i było dotąd najbardziej uczęszczanem. Ramię św. Jerzego płynie przez prawdziwą pustynię. Strategiczna ważność rzeki okazuje się z tylu fortec nad nią istniejących, z pomiędzy których wymieniamy: Ulm, Ingolstadt, Passau, Linz, Komorno, Budę, Petrowaradyn, Nową Rszowę, Widyn, Nikopolis, Ruszczuk, Sylistryą, Braiłę i Izmaił. Dunaj obfituje w ryby, szczególniej w Węgrzech, mianowicie ma wyborne karpie i wyże. (Według Encykl. Orgelbranda).

Dunajczyce, dobra w pow. słuckim, w okolicach mka Klecka, niedaleko gościńca pocztowego do Pińska wiodącego, w 2 okr. polic. kleckim, w 3 okr. wojskowym nieświeskim, w 3 okr. sądowym. Dziedzictwo Jeleńskich, w wybornej glebie pszennej, obszaru 606 m. W D. jest kaplica katolicka. Al. Jel.

Dunajczyk, rzeka, pow. lidzki, w par. Nowy dwór płynie.

Dunaje, folw. i wś prywat., pow. wilejski, 3 okr. adm., o 64 w. od Wilejki, przy drodze poczt. borysowskiej, we wsi 8 dm., 93 mk.; na folw. 1 dm., 5 mk. (1866).

Dunajec, jeden z największych prawych dopływów Wisły, powstaje po północno-wschodniej stronie Nowegotargu z połączenia Białego i Czarnego Dunajców (ob.). Od tego połączenia płynie Dunajec na wschód przez Waksmund, Ostowsko, Łopusznę, Harklowę do Dębna, po północnej stronie gościńca wiodącego z N.-targu do Czorsztyna, opłukując południowe podnóża Gorców i Lubonia. Poniżej Dębna z prawego brzegu przyjmuje Białkę i zwraca się na południowy wschód, zostawiwszy powyższą drogę na lew. brz. (płn.-wsch.), płynąc między Frydmanem a Maniowami. Od powyższego ujścia tworzy Dunajec naturalną granicę między Galicyą a Węgrami, t. j. Spiżem. Na przestrzeni od N.-targu po Czorsztyn, 23 kil. wynoszącej, dolina Dunajca jest od strony południowej szeroko rozpostartą i tu w kącie między nim a dopływem Białką legły osady Gronków i Nowa Biała, miasto spiskie. Między Nową Białą, Harklową a Dębnem rozpościera się dość znaczny bór harklowski, którego południowa część należy do Spiża, wynoszący w obwodzie 9 i pół kil. Poniżej Waksmundu Dunajec poczyna tworzyć coraz częściej mniejsze lub większe wyspy, częstokroć zabudowane, po największej części kamieniste lub skąpą trawą porosłe. Największe takie ostrowisko leży pod Maniowami, 1 i pół kil. długie, pół kil. szerokie, z kilku budynkami. Poniżej Maniów dolina Dunajca coraz bardziej się zwęża; od strony bowiem południowej przypierają doń północne odnogi Magóry spiskiej, stromo spadające ku Dunajcowi. Skały prostopadłe naprzeciwko poczty w Czorsztynie zwą się Zielone (547 m. pom. wojsk.). Od strony zaś północnej dosięgają wód D. podnóża południowych stoków Lubonia, którego południowemi odnogami jest Żar kluszkowiecki (768 m.), Snoszka (696 m.) i góra Czorsztyńska (589 m.). Między Zielonemi Skałami a górą Czorsztyńską dolina Dunajca zwęża się na