37, nieużytki i place m. 33: razem m. 466; folw. Czajków grunta orne i ogrody m. 113, łąk m. 17, nieużytki i place m. 13: razem m. 143. Płodozmian 8-polowy, pokłady torfu. Wieś Cz. lit. AB osad 31, gruntu m. 128. 2.) Cz., wieś i folw., pow. gostyński, gm. i par. Sanniki. W 1827 r. było tu 36 dm. i 274 mk., obecnie liczy 45 dm., 471 mk. Obszaru ogólnego 1221 m.; w tem ornej ziemi 1168 m. i 53 m. pastwisk. W. W.
Czyźewicze, osada wiejska we wschodniej stronie pow. słuckiego, w miejscowości poleskiej, odludnej, w pobliżu rz. Słuczy, w gminie pohoskiej, w 1 okr. policyjnym, w 2 okr. sądowym. Al. Jel.
Czyżewka, wś, pow. włoszczowski, gm. i par. Lelów.
Czyżewo, 1.) okolica szlach., pow. ostrowski, gm. Dmochy Glinki, parafia Czyżewo. W obrębie jej leżą: Czyżewo osada, Cz. kościelne wś i folw., Cz. chrapki wś i folw., Cz. Ruś wś i folw., Cz. sutki i Cz. siedliska. Roku 1827 Cz. kościelne liczyło 16 dm. i 145 mk., Cz. Ruś 18 dm., 134 mk., Cz. chrapki 7 dm. i 50 mk. (ta ostatnia wieś należy do cząstkowych właścicieli i ma 17 dm., 115 mk.). Osada Cz., dawniej miasteczko, nad rz. Brok, leży przy drodze bitej z Łomży na Zambrów do stacyi drogi żel. warsz. petersb. Czyżewo, odległej o 1 w. od osady. Odl. od Warszawy 101 wiorst. Mieści się ono na terytoryum stanowiącem dawniej kilkanaście drobnych cząstek szlacheckich, które później dopiero zostały poskupywane i utworzyły jednę własność. Posiada kościół par. murowany, sąd gminny III okręgu, urząd gminny, szkołę początkową, synagogę, stacyą pocztową. Ruch handlowy dość ożywiony, zwłaszcza w handlu zbożem. W 1827 r. było tu 74 dm. i 811 mk.; w 1860 liczono 1508 mk., w tej liczbie 1462 żydów. Obecnie jest 1984 mk. i 121 dm. Dobra Cz. miasto, Cz. kościelne, niegdyś należały łącznie z paru sąsiedniemi folwarkami do kasztelana Brzostowskiego starosty sokołowskiego, później przeszły na własność Tadeusza Bończy Skarzyńskiego posła na sejm grodzieński, zasłużonego krajowi obywatela a ostatecznie sędziego najwyższej instancyi Królestwa Polskiego i posła ziemi łomżyńskiej. Dobra te po nim rozdzielone zostały między dzieci tegoż. W 1838 Czyżewo odziedziczyła jego wnuczka Dorota z Ośniałowskich Sokołowska w połowie, a drugą połowę mąż tejże Leopold Sokołowski nabył od jej siostry. Miasteczko w owym czasie zamieszkałe przez żydów, bardzo handlowe. Propinacya i czynsze do dominium naleźały. Folw. Cz. kościelne, złożony z kilku części szlacheckich, pomieszanych, teraźniejszy posiadacz w r. 1840 skupił w jednę całość, uregulował i zaprowadził gospodarstwo płodozmienne. R. 1854 kolej żelazna petersbursko–warszawska poprowadzona około miasta, przecięła dobra te przez środek na dwie połowy dzieląc; właściciel był przymuszony zmienić rotacyą i zrobić dwa płodozmiany po jednej i drugiej stronie kolei oddzielnie. Folw. Cz. zawiera przestrzeni wszystkiego razem włók 32, a mianowicie: pod pługiem włók 21, łąk dwukośnych 2, pastwisk 1 i pół, wody i drogi pół, włościanie uwłaszczeni 3, kolej 1, miasto 1, las młodociany 1, zabudowania folwarczne i ogród 1: razem 32. Grunta dobre, jednostajne, w kulturze od lat 40. Głównie produkują pszenicę i rzepak zimowy. Dochodu czystego w przecięciu przynosi rocznie rs. 12000. Świetny stan gospodarstwa odnosi się do racyonalnego przeprowadzenia wszystkiego, co dla rolnika za najlepsze uważanem być może we względzie melioracyi, narzędzi rolniczych i t. p. Kościól i parafia erekcyi niewiadomej; dawny kościół zbudowany 1697 r. upadł, więc 1801 wystawiono nowy, drewniany. Obecnie Cz. posiada piękny murowany kościół w stylu Odrodzenia z r. 1875; budował go Marconi. W kościele są dwie pamiątkowe tablice pośmiertne: jedna ś. p. Tadeusza Bończy Skarzyńskiego, poprzedniego dziedzica tych majętności; druga ś. p. Heleny z Boduszewskich Małowieskiej dziedziczki Gostkowa. Par. Cz. dek. ostrowskiego, dawniej andrzejowskiego, liczy dusz 4398. Folw. Cz. Siedliska, z atynencyą na wsi Cz. Chrapki, tudzież z wsią Cz. Siedliska i Michałowo. Rozl. wynosi m. 572 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 457, łąk m. 80, pastwisk m. 10, lasu m. 13, zarośla, nieużytki i place m. 12. Należą do Kiersznowskiego. Wieś Cz. Siedliska osad 18, gruntu m. 151; wieś Michałowo osada 1, gr. m. 27. Cz. Sutki, folw. z wsią t. n. Rozl. wynosi m. 554. Własność Sutkowskiego. Wieś Cz. Sutki osad 19, gruntu m. 62. Folw. Cz. Ruś, z przyległością na Markach, Sutkach i Lipskie, z wsią Cz. Ruś i Ołdaki. Rozl. wynosi m. 579, własność Apoznańskiego. Wieś Cz. Ruś osad 19, gruntu m. 134; wieś Ołdaki osad 3, gruntu m. 5. 2.) Cz., wieś włośc. i folw. pryw., pow. rypiński, gm. Wąpielsk, par. Rypin, liczy 19 dm., 117 mk., 25 osad włośc., powierzchni 84 m. (68 m. gruntu ornego); folw. pryw. Cz. należy do dóbr Rakowo. 3.) Cz., ob. Sochocino. Br. Ch.
Czyżewsk, wieś włośc. nad Żyżmą, pow. lidzki, 5 okr. adm., o 51 w, od Lidy, 4 dm., 79 mk. (1866).
Czyźewszczyzna, wieś pryw. nad rzeczką bez nazwy, pow. wileński, 4 okr. adm., mk. kat. 19, 5 dm. (1866).
Czyżki, folw. dwor., pow. wileński, 3 okr. adm.
