Czernotycze, ob. Czarnotycze.
Czernów, ob. Kramołów.
Czernowa, wś, a właściwie ulica mka Rużemberga, Rosenberg, w hr. liptowskiem (Węgry), 1,305 mk.
Czernowa, wieś, w pow. skopińskim, gub. riazańskiej, st. poczt., 37 w. od Skopina, na trakcie z tegoż miasta do Daszkowa.
Czernowa-Rudnia, wieś i dobra ziemskie, w północno-zach. stronie pow. ihumeńskiego, nad rz. Uszą, przy drodze wiodącej ze Smolewicz do Hrebionki, w gm. hrebiońskiej, w 2-m stanie policyjnym (śmiłowickim), w 1-m okr. sądowym (biuro w Ihumeniu). Dobra te były własnością dawniej Parczewskich, w r. 1852 nabyte przez Wereńkę, lecz ponieważ to nabycie okazało się nieprawnem, przeto przez postanowienie rządowe w r. 1870 oddane w części znacznej Parczewskim, mianowicie obszar leśny, obejmujący 10,807 mórg. Al. Jel.
Czernowicze, osada wiejska, na najbardziej północnym cyplu pow. ihumeńskiego, w gm. bieliczańskiej, w 3-m stanie policyjnym, w 2-m okręgu sądowym. Miejscowość lesista. Al. Jel.
Czernowo, wś, pow. oszmiański, z kaplicą katolicką par. Hruzdawo-Oborek.
Czernowoda, ob. Czarne Wody.
Czernucha, wś, pow. niżegorodzki, st. p. letnia; zimą st. p. Kadnoje.
Czernyława, ob. Czernilawa.
Czerony, okrąg wiejski, w gm. Zaleś, pow. dziśnieński, liczy w swym obrębie wsie: Makowja, Leśniki, Stukany, Bielaje, Skuraty. F. O.
Czerpienten, ob. Cierpięta.
Czerpowody, wś, pow. humański, w wieku XVII zwana Bździłów, w XVIII Mazurówka, pierwotnie zamieszkana przez tubylców Rusinów, następnie kolonia Mazurów. Zarząd policyjny w Dubowej, okrąg sądowy II w Humaniu, gmina Posuchówka, st. poczt. Humań, parafia katolicka Humań, prawosł. w miejscu. Ziemi dworskiej wybornego czarnoziemu 1,232 dz., lasu dębowego 210 dz., ziemi włośc. 1,324 dz.; ma dwa folwarki: wiejski i Stanisławczyk. Mk. 1,225 wyzn. prawosł. Środkiem gruntów przepływa rz. Jatrań, do której w środku wsi z lewej strony wpada dopływ Czerpowód, biorący początek na gruntach wsi. Ma cerkiew drewnianą św. Jana Chrzciciela, zbudowaną w r. 1741; 3 stare chaty z napisami na belkach: rok 1763, rok 1772 i 1775. W środku wsi, po nad ruczajkiem na górze, są ślady trzech pieców, wedle podania, tatarskich; na polach około 50 mogił rozmaitej wielkości, prawdopodobnie z epoki żelaza. W roku 1863 autor niniejszego rozkopał jednę z nich i znalazł grób pogański (szerokości 1 m. 750 mm., długości 2 m. 380 mm. i głębokości 4 m.). W środku leżały dwa szkielety ludzkie, męzki, z głową na zachód zwróconą, żeński zaś na wschód; obok tego ostatniego kościotrupa, przy prawym boku, paciorkę z szafirowej masy wyrobioną, nawleczoną na srebrny drut, a tworzącą tym sposobem rodzaj kolczyka. Nieco opodal na zachód spoczywała ukryta w ziemi niewielka płyta kamienna, z jedną stroną zupełnie gładką i bez żadnych napisów. Obok wsi leżą: tak zwany „krwawy jar“, miejsce jakiejś potyczki, i lasy „hajdamacki“ i „żupanny“. Dziedziczyli w niej: Kalinowscy, Potoccy; w roku 1810 Jarosław hr. Potocki sprzedał Antoninie z Sobańskich hr. Moszczeńskiej, od której w r. 1843 nabył Michał-Teodor h. Dębno Krzyżanowski; obecnie posiada syn tegoż Stanisław-Filip-Jakób, autor niniejszego.
Czersiewo, sioło, pow. melenkowski gub władymirskiej; st. p. o 35 w. od Melenków .
Czersk, ob. Czerń.
Czersk, 1.) os., przedtem mko, nad Wisłą, niedaleko ujścia rz. Czarnej do Wisły, nad jez. 400 sąż. dł., 10 sąż. szer., pow. grójecki, gmina i par. Czersk. Leży w malowniczem położeniu na wyniosłości, po lewym brzegu Wisły. Odl. od Warszawy 36 w., od Góry-Kalwaryi 8 w. Posiada kościół par. murowany, szkołę początkową, dom schronienia dla ubogich, browar, młyn. W 1827 r. liczył 48 dm. i 448 mk.; w 1860 było 310 mk. i 45 dm. Jest to jedna z najdawniejszych osad na Mazowszu i sięga swym początkiem przedhistorycznej epoki. Na początku XIII wieku gród ten był stolicą udzielnych książąt czerskich, zabudowany w mury i kamienice, z warownym zamkiem. Tu Konrad I, urodzony 1228 roku, więził schwytanego Henryka Brodatego, gdy żona tegoż, święta Jadwiga, przybywszy do Cz., prośbami uwolniła męża, zgodę wyjednała z Konradem i związkami familijnemi wzmocniła. Po zgonie Ziemowita I, r. 1262, Mazowsze podzielone zostało pomiędzy dwóch jego synów: Bolesław otrzymał księztwo płockie, Konrad został pierwszym księciem czerskim. Jako stolica księztwa, jako gród sądowy, Cz. wzrastał w ludność i zamożność. W XIV wieku gród ten zaczął z niewiadomych powodów upadać. Książę Janusz w przywileju z roku 1386, chcąc miasto przyprowadzić do dawnego stanu, „aby tem łatwiej mogło powstać i być zamieszkałem,“ przenosi je z prawa polskiego na chełmińskie i różnemi przywilejami obdarza. Zdaje się, że Cz., który oparł się napadom Litwy, Jadźwingów i bitnych Prusaków, podupadł dla tego, że książęta przenieśli dwór swój stały do Warszawy. Szczyciło się to miasto starożytnemi kościołami, jak św. Jana i św. Piotra przy zamku. Ostatni z książąt mazowieckich Janusz często przebywał w Cz., dla wielkich kniei, w których swobodnie mógł polować. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, zamek, w całości zachowany, z upodobaniem
