wanie trzody chlewnej jest bardzo znaczne, ale wyprzedaż słoniny mała, gdyż w wielkiej ilości do miejscowego użytku tamecznych włościan służy, stanowiąc ulubiony ich przysmak. Pszczelnictwo też pewne dostarcza korzyści. W powiecie konotopskim, w pobliżu Baturyna, istnieje szkoła pszczolnictwa, przez obywatela Prokopowicza założona. Gubernia ma 29 fabryk sukna; z tych na szczególną zasługuje wzmiankę istniejąca w kolonii Nowe Mezerycze (w powiecie mglińskim, w bliskości wsi Rudni-Jelni); 6 fabryk płóciennych i 54 garbarni. Prócz tego istnieją w gubernii fabryki żelaza, huty szklane, fabryki mydła i browary. W powiecie głuchowskim, we wsi Wołokitynie znajduje się wyborna fabryka porcelany; w tymże powiecie istnieje Szosteńska fabryka prochu. We wsi Połoszkach, niedaleko Głuchowa, wydobywa się glina porcelanowa na przestrzeni 60 dziesiatyn. Czyt. „Istoriko-stat. opisanije czernihowskoj eparchii“ 1874 r. wydane. Herb gubernii wyobraża w polu srebrnem jednogłowego orła czarnego, uwieńczonego złotą koroną, trzymającego w lewej łapie krzyż złoty. Powiat czernihowski zajmuje przestrzeń 3227 w. kw., z tych ziemi uprawnej 220,350 dzies., łąk 24,500 dzies. i lasów około 45,000 dzies. Mieszk. 120,000 płci obojej. Powierzchnia niska, szczególnie na lewym brzegu Dniepru i Desny; podlega wezbraniom rzek. Miejsca bagniste znajdują się głównie pomiędzy wsiami Mniewem i Nawozem, Sachnówką i Begaczem, Skoreńcem i Krasnem. Nad brzegami Dniepru rośnie piękny las budowlany. Grunt nieco gliniasty, ale zdatny do rolnictwa, które stanowi tu główne źródło bogactwa narodowego. W powiecie znajduje się znaczna liczba gorzelni i 22 garbarnie. O biskupstwie czernihowskiem ruskiem pisze Jul. Bartoszowiez w „Enc. Orgelbranda“. W kronikach ruskich znaleźliśmy najpierwszym władyką czernihowskim Neofita, który miał tutaj być już za drugiego metropolity kijowskiego, a więc w początkach XI wieku. Karamzin ma go jeszcze pod r. 1071. Po nim nastąpił Joaun około 1088, który umarł 23 Marca 1111 r.; słaby, nie mógł pełnić obowiązków pasterskich (Karamzin, wyd. Enerlinga, t. II, przyp. 158, 207, 251). Potem idzie Teoktyst ihumen pieczarski, wyświęcony 11 stycznia 1112 czy 1113 r., umarł 6 sierpnia 1123 (tamże, przyp. 210, 225). Potem Pantelejmon umarł 1142 r. (tamże, przyp. 288). Onufry był w r. 1146 prezesem soboru, na którym wybrano 14 metropolitę kijowskiego, Klemensa (tamże, przyp. 290). Po nim Antoni Grek w r. 1159, wygnany jako heretyk 1169 r. (tamże przyp. 28, 174, 181, 424); po nim był Porfiry, wcale nie chrześciański biskup 117 – 87 (Karamzin, t. III, przyp. 32, 44). Tutaj następuje przerwa długa, biskupstwo podupadło po najściu Mongołów. Ledwie w r. 1390 spotykamy w kronikach Izaaka, Izaacyasza, jak go zwą litewscy późniejsi pisarze, a mianowicie Stebelski t. I, str. 155 (Isakij); ten w r. 1401 jako arcybiskup zasiadał na synodzie moskiewskim, ale należał do Litwy; zasiadał też razem z innemi władykami na synodzie w Nowogródku, na którym obrano metropolitę Grzegorza Cemiwlaka. W pół wieku póżniej Jefimiej (Eutymiusz), biskup czernihowski i brański, uciekł z Litwy do Moskwy i otrzymał tam biskupstwo suzdalskie w r. 1465, żył jeszcze r. 1471 (Karamziu, VI, przyp. 629). W roku 1509 nie było już biskupa czernihowskiego na synodzie wileńskim metropolity kijowskiego Soltana, bo przeszedł wtedy pod władzę metropolity moskiewskiego, i odtąd tu arcybiskupstwo jest, ale tytularne, bo Czernihów należy do Litwy, a władykowie do państwa moskiewskiego; ci i owi przybierają tytuł od Czernihowa. Nie chodziło więc biskupstwo to oddzielnie, ale owszem, połączone dawniej bywało to z arcyhiskupstwem smoleńskiem, to z biskupstwem brańskiem i razańskiem. Wreszcie kiedy Brańsk i Razań odeszły do Rossyi, a Smoleńsk z rąk do rąk przechodził, wznowiło się w rzeczypospolitej niewiadomo jakim sposobem biskupstwo czernihowskie, i historya wspomina pod r. 1594 Innocentego Borkowskiego, który zwał się biskupem czernihowskim i osterskim, a w r. 1596 przyjał unią brzeską; sam podobno znajdował się w Brześciu. Ziemia czernihowska zresztą poszła na podział biskupów. Jedyny to znowu biskup dyecezyalny, bo nie wiemy, czy był jaki po nim następca, a mamy ślady, że Czernihów stanowczo podzielać zaczął losy Kijowa. I Czernihów i Kijów leżały na Ukrainie i zawsze prawie były z sobą, podzielały ciągle jednę dolę polityczną; więc i biskupstwo czernihowskie, od r. 1631 mianowicie, składało cząstkę metropolii kijowskiej. Wtedy to zaczęła się tworzyć oddzielna hierarhia czernihowska. Za czasów owych rządził tą cząstką eparchii kijowskiej, naprzód Zacharyasz, pierwszy biskup w Czernihowie po najściu Mongołów, w r. 1654, a potem Zosima Prokopowicz r. 1655 wyświęcony. Jeden i drugi byli niby sufraganami pomocnikami metropolity i nosili tytuł biskupów czernihowskich: mieszkali zaś ciągle w Kijowie. Udzielne biskupstwo czernihowskie stanęlo dopiero w r. 1658, za metropolity Dyonizego Bałabana. Biskupstwo to posiadał Łukasz Baranowicz w r. 1657, lubo Zosima umarł dopiero 1659 roku. Starał się także o toż miejsce Jędrzej Złoty Kwaśniński, arcybiskup, wyrzucony ze Smoleńska, ale było to już po układach hadziackich, i usunęła go kozaczyzna jako unitę. Łazarz więc utrzy-
