ku, a nawet tu dzieła swoje pisał, zasłużony biskup płocki Stanisław Łubieński. Pierwsza wojna szwedzka oszczędziła jego mury, ale w drugiej, w początku zeszłego wieku, padł ofiarą zniszczenia. Odnowił go w roku 1717 biskup Ludwik Załuski, co poświadcza dotąd przechowana z łacińskim napisem tablica. Po odebraniu dóbr biskupom, pożar zniszczył zamek zupełnie. Mury dochowały się tylko na bocznych skrzydłach wieży i kaplicy w całej swej wysokości; przednia zaś ściana części środkowej na materyał rozebraną została. Kościół tutejszy parafialny pod wezwaniem św. Anny, założył biskup Samuel Maciejowski około roku 1544, a dokończył Jędrzej Noskowski w roku 1560. Budowla ta, bardzo pod względem architektury ciekawa, dosyć oryginalna i w całości swej dochowana, murowana bez tynku, ze szczytami w stylu ówczesnym, w płaskosłupy przyozdobionemi. Wewnątrz ołtarze, chociaż spółczesne kościołowi, pod względem sztuki niczem się nieodznaczają; za to ambona w stylu odrodzenia jest bardzo pięknem dziełem. Oryginalny jest także ołtarz Matki Boskiej, zbudowany w roku 1744, na podobieństwo drzew genealogicznych, w XV i XVI wieku malowanych, na których wyobrażano na dole leżącego protoplastę, a z jego piersi wychodzące drzewo rozrośnięte i portretami następców ozdobione gałęzie. Stalle, których, z powodu częstego przemieszkiwania w Broku biskupów, znaczna tu jest liczba, także są równoczesne z założeniem kościoła, dosyć nędznej roboty. Pomiędzy obrazami na kościele rozwieszonemi znajduje się kilka wizerunków Matki Boskiej, wielce starożytnych, szkoły włoskiej, a pomiędzy aparatami zasługuje na uwagę kapa w kolorze czerwonym, z herbami i cyframi Andrzeja Trzebickiego, biskupa krakowskiego, który ją temu kościołowi ofiarował. Za dawnych czasów B. należał do znaczniejszych miast w Płockiem, świadczą o tem bruki dosyć wysokie, po kilkoro staj wzdłuż aż po za miasto idące. W 17 wieku istniały tu fabryki żelaza. Podług rewizyi w r. 1650 uczynionej, znajdowało się tutaj 481 domów, w większej części murowanych; samych piwowarów było 82; istniało tu zgromadzenie bartników, mające swego starostę, sędziego i pisarza z ławnikami, którego obowiązkiem było zawiadywać barciami całej puszczy biskupiej. W 1827 r. B. miał 141 dm. i 1016 mk., w 1859 r. liczył 156 domów i 1371 mk. Obecnie liczy 323 domów i 2368 mieszkańców, wtem 1167 męż., 1201 kob. Posiada synagogę, urząd gminny, szkołę początkową, fabrykę narzędzi rolniczych, młyn wodny przy ujściu rz. Jurki do Bugu, 8 wiatraków. Do r. 1795 Brok był zamieszkanym przez samych chrześcian, dziś połowę ludności stanowią żydzi. Do osady należy 1907 morg. ziemi, przeważnie gruntów żytnich; obrót nawigacyjny na Bugu sięga do 3,000,000 rs. rocznie, z czego znaczna część przypada na kupców zboża i drzewa mieszkających w B. W ogóle B. jest pod względem handlu dosyć ożywionym, a jarmarki tutejsze, szczególnie jesienne, mają pewną sławę w swej okolicy. Na tych to jarmarkach kupcy z Warszawy, Łomży, Lublina uskuteczniają większe zakupy suszonych grzybów i wybornych serów, wyrabianych w dobrach hr. Zamojskich za Bugiem a zwanych brokowskiemi. Par. B. dek. ostrowskiego 4624 dusz liczy. Leśnictwo rządowe B. w pow. ostrowskim obejmuje lasy, stanowiące część dawnej Puszczy-Biskupiej, należącej do biskup. płockich. Tu w osadzie leśnej Feliksowie istniała jakiś czas szkoła leśna, i znany prof. instytutu w Marymoncie, zasłnżony pisarz Jęstrzębowski zaprowadził tu bardzo piękne i rozległe plantacye drzew leśnych wszelkiego rodzaju. Dobra rządowe B. wedle wyciągu hypotecznego z r. 1857 składały się z folwarków: Brok, Bielsk, Orla, Udrzyń, Złotoryja, Danisłowo, Kankowo, Ostów Wójtostwo, Bojany i Dybki; wsi: Bojany, Czuraj, Dudy, Dudowizna, Grabownica, Glina, Kurary, osada Szlaki, Kaczkowo, Kuskowizna, Laskowizna, Naguszewo, Puzdrowizna, Biel, Żochy, Niegowice, Orla, Błednica, Sumiczna, Małkinie górne, Małkinie dolne, Klukowo, Przywóz, Borowe, Białe błoto, Przejmy, Budy Grudzie, Oschielów, Poremba, Ruda, Jurka, Udrzyń, Złotoryja, Danisłowo, Goczkowo, Kankowo, Pawły; miasta Brok i Ostrów; młyny: Brok czarny, Niegowice, Danisłowo i Grzybowizna. W r. 1830 szacowano te dobra na złp. 1,444,280; intraty czyniły wtedy folwarki złp. 45400, lasy zaś złp. 41,611 gr. 12; rozległość lasów ówczesnych oznaczano na włók magdeburskich 2292 prętów 160. 2.) B., wś, pow. mazowiecki, gm. Chojnay, par. Wysokie Mazowieckie, o 5 w. na. wschód od Wysokiego Mazowieckiego. Na łąkach tej wsi bierze początek rz. Brok. 3.) B., wś, pow. ostrowski, gm. Brańszczyk, par. Poręba. 4.) B., wś, pow. mazowiecki, gm. Sokoły, par. Wysokie Mazowieckie. Br. Ch.
Brokorościele, lub Brakorojstele, okrąg wiejski w gm. Mereczu, pow. trocki, liczy w swym obrębie wsie: Brokorościele i Brokorojście.
Brokowo, niem. Brakau, Stare i Nowe, folw. i kol., pow. kwidzyński, st. p. Kwidzyń.
Broksztany, pow. rosieński, niegdyś okolica dziś majątek w paraf. szyłelskiej, o milę od st. poczt. Kołtyniany. Niedawno jeszcze był posiadłością Antoniego Grajewskiego, obecnie należy do Gustawa Wysockiego. Położony na drodze z Kołtynian do Szyłel.
Bromberg, ob. Bydgoszcz.
