Jump to content

Page:Noli-Me-tangere-Hiligaynon-IV-Ni-Jose-Rizal-1963.pdf/85

From Wikisource
This page has been validated.


69
MGA HANDUMANAN


pungsod, nahauná ang Filipinas, anák sang España, nahauná ang banwa'ng katsilà! Indì, inâ nga kalaot indì makapadulóm sa pungsod, indì!

Wala makatawag sang iya igtalupangod ang Hermita,9 naban haw sa nipà nga nagtindog gikan sa iya mga abú sa banhay sang mga baláy nga naduagán sing puti kag asúl, nga inatupán sing sin nga pinintahan sing pulà. Wala makaagda sang iya panulok bisán ang Malate, bisán ang kwartel sang kabalyeriya nga may mga kahoy sa atubangan, bisán ang mga pumoluyò, bisán ang magagmay nga mga baláy nga nipà nga ang mga atóp nga daw pirámide ukón prisma, nga natago sa tungâ sang mga punò sang saging kag mga bonga, nga pinatindog, katulad sang mga pugad, sang tagsa ka amáy sang panimaláy.

Ang karwahe dumayon sa pagdalagan: nakasumalang sang isá ka karomata nga ginguyod sang isá ukón duhá ka kabayo, nga ang ila mga montura nga ábaka nagpakilala nga naghalín sa puód. Ang sumakay sa karomata naghimulat sa pagtan-aw sang suma lakay sa nagbadlak nga karwahe kag lumabáy nga walâ magpakigbaylo sing tinagâ nga wala bisán lamang magyaób. Kon kis-a ang karo nga ginguyod sang isá ka karabáw nga nagtikáng sing mahinay kag pasapayán nagpasadya sang masangkad kag yab-ukón nga mga dalan nga ginligò sang masili nga adlaw sang mga trópiko. Sa masinulob-on kag makatalaka nga ambahanon sang bakero, nga nagsakay sa likód sang karabáw, nagsimbog ang maga hod nga inigot sang kaging nga aliling sa che sang mabug-at nga karo; kon kis-a sa rinagusros man sang nataís nga karosa nga ki naandan sa Filipinas nga ginguyod sa balás kag mga batsi sang dalan. Sa mga kaumhan, sa malabà nga mga inidas naghalaláb ang mga karabáw, nga ginsimpunán sang putî nga mga tulabong nga malinóng nagtungtong sa likód sang mga hayop nga nagpanagamsam nga halos piyóng ang ila mga matá, sang hilamón sa wayang:


_________________________

(9) Ermita— Isa ka arabal ukón puók sang Manila. Ang kalabanan sini nga mga puók sang amó nga siudud may tagsa nga kinatuhay sa isá kag isá. Halimbawa, ang puók sang Malate napun-an sang mga eskribyente nga lalaki kag mga babae nga nalibang sa pagpamorda; ang Santa Ana, isá ka duóg diin nagatilipon ang mga pumoluyo nga negosyante kag manggaranon; malapit sa Paco yara ang Patyo; ang Guadalupe nabantugan sa iya santos nga babaeng' milagrosa, subong sang Paco nga ang nabantugán dirí si San Salvador; ang Arroceros amó ang tilipunán sang mga baroto nga malulanan sang bugás; malapit diri ang isá ka daku nga pábrika sang mga sigarilyo; ang Sampaloc amó ang paraiso sang mga manogbalhag, mga manogbunák nga lalaki kag babae; samtang ang Pasay sing iya nabantugán sa pagpatubas sang bonga.