Jump to content

Page:Noli-Me-tangere-Hiligaynon-IV-Ni-Jose-Rizal-1963.pdf/19

From Wikisource
This page has been validated.


3
I KA BADÙ


Filipinas.— Kon magsakà kitá, masampot kitá gilayón sa isá ka masangkad nga hulolatan, ambot kon tungód sa anó, nga karón nga gab-i gamiton nga kalan-an kag lalantonan man sang orkesta. Sa tungâ may isá ka malabà nga latók, nga napunihán sing madamò kag matahúm, daw nagapangiláy sa dumolugok nga may matam-is nga mga panug-an, kag nagpahog sa mahuluy-on nga pamatan on nga babae, ang kubós nga dalaga, nga sa duhá ka taknà nagpakigbuylog sa mga dumalay-o, nga ang ila hambal kag sugilanon may ugali nga tuman ka pinasahî. Sa atubang sini nga mga handà nga tawhanon yarà ang nanarîsarí nga mga kwadro sa mga dingding, nga naglaragway sang mga butang sa pagtuluohan ka tulad sang "Purgatoryo", "Impyerno". "Ang Katapusan nga Paghukóm", "Ang Kamatayon sang Matarong," "Ang Kamatayon sang Makasasalà", kag sa nalikód nayon, nasulód sa isá ka matahúm kag makagalanyat nga marko sa banhay sang Renacimiento nga linukit ni Arevalo,3 ang isá ka makahalawhaw nga dinuagán may daků nga kasangkarón diín makità ang duhá ka tigulang nga babae ... Ang sinulat nagasiling: Nuestra Sra. de la Paz y Buen Viaje, nga ginahangad sa Antipolo, sa dagway sang isá ka manogpakilimós nga nagduaw sa pagmasakit sang matinuohon kag bantog nga si Kapitana Ines.4 Ang dinuagán, kon walâ nagapakità sing tuman nga arte, sa baylo may kapin nga pagkamatuod: babae daw isá na ka bangkay nga nagtagas ang masakitón nga tungod sa pagpalangdalág kag pagpanglagtum nga bayhon sang iya nawóng; ang mga baso kag ang ibán pa nga mga butáng, iní nga mga kasangkapan sa madugay nga pagmasakit, naguhit sing maid-id nga patí ang mga unód makità. Sa pagtan-aw siní nga mga kwadro nga nagapukaw sang kahilab kag pagpabatyag sang mga kaisipán sa mga pagkaon, ayhan may nakadumdom nga ang matinamayon nga tag-iya sang baláy nakakilala sing maayo sang batasan sang kalabanan sang nagapulungkò sa latók, kag sa pagtagò diutay sang iya painuino binitay niya sa kisamí ang malahalon nga mga lámpara gikan sa China, mga hawla nga wala sing pispis, mga bolabola nga nahibò sing asugi, mga pulá, mga Iunhaw kag mga asul, mga tanúm sa hangin nga layâ, mga isdà mga uga kag pinahabok nga gintawag nila nga botete, kag ibán pa, tinakpan ang tanán, sa pihak nga nagaatubáng sa subâ,


___________ (3) Arévalo May duhá ka Arévalo: si Bonifacio kag si José, ang nahauna dentista kag maayo man sa arte, ang ikaduhá eskultor. Ambot kon diín siní sa ila ang ginasambit ni Rizal.

(4) Kapitana Inés-Ang isa ka kwadro nga kaangay man sang yara sa kombento sang Antipolo.