yud pag-usab: ang sakristan mayor sa Binondo, ang babaycng
mamaligyag kandila ug ang pangulo sa usa ka cofradia nanagingon
nga kadtong tanang nanghitabo gimbut-an ni Bathala sinugyotan sa
Birhen sa Rosario; ang Insik nga mamumuhat ug tigbaligyag mga
kandila kang Kapitan Tiyago kon kini moadto
sa Antipolo, magkanayon nga mamaypay ug magsamot panginakin:
No siya osti gongong; Milihin li Antipulo csi! Esi pueli mas con tolo; no siya osti gonggong.1
Kadtong Insika gimahal kaayo ni Kapitan Tiyago, kay nagpatuo man sa mga tawo nga siya kono manalag-an, mananambal, ubp. Diha nga may unom na ka bulan ang tiyan sa asawang patay na ni Kapitan Tiyago, gihiling sa Insik ang iyang palad ug gitag-an pag-ingon:
—Si esi no homele y no pactaylo, muye juete-juete!²
Ug si Maria Clara natawo sa kalibutan aron matuman ang gitagna sa Insik nga walay bunyag.
Busa, si Kapitan Tiyago, tawong but-an ug manggihadlukon, wala gayud magdalidali sa iyang hunahuna sama kang Paris nga taga-Troya; gitimbangtimbang niya pag-ayo kon niadtong duha ka birhcn kinsa gayud ang iyang palabihon, kay nahadlok siya nga ang iya unyang ipiri masuko ug manimalus kaniya.— “Magbantay kita pag-ayo”— pulong pa sa iyang hunahuna;— “magbantay kita kay tingali unya hinuon ug madaut ang tanan.”
Samtang si Kapitan Tiyago nagpalandong niining iyang mga duhaduha, miabut si Donya Victorina, Don Tiburcio ug si Linares, mga sakop sa pundok nga kadapig sa Kagamhanan. Si Donya Victorina wala gayud pabanus pagsulti, gipakyaw niay ang tanang mga igsusulti, naghisgot siya sa kanunay nga pagduaw ni Linares sa Kapitan Hencral, ug kadaghan magpasumbingay nga maayo gayud nga kita adunay inga pariyentc nga talamdon.
—Na!— mipadayon!: matud pa namong mga Katsila, ang
(1) Ayaw pagbinuang; ma6 lag! ang Birhen sa Antipolo! Kanang birhina labing mak^gagahum kay sa tanang mga santos; ayaw pagbinuang. — P. sa Taghubad.
(2) Kon dili lalaki ug dili mamatay kanang gisabak, maoy usa gayud ka babayeng buotan. — P. sa Taghubad.
